سلام به ماه مدرسه به مهر پرطراوتش به حس و حال پاییز و حضور پر سعادتش
تارا وحیدی
آمادگی شروع مدرسه برای کلیه دانش‌آموزان در هر مقطع تحصیلی، بسیار مهم است؛ زیرا باعث می‌شود که فرزندان شما بتوانند بهترین عملکرد خود را در محیط آموزشی به نمایش بگذارند. اگر دانش‌آموزان به لحاظ روحی و جسمی آمادگی شروع مدرسه را در سال تحصیلی جدید نداشته باشند، ممکن است در ادامه مسیر آموزش و فراگیری مطالب جدید با مشکلات عدیده‌ای رو‌به‌رو شوند و نتوانند بهترین نتایج را در پایان سال کسب کنند.
آمادگی شروع مدرسه به لحاظ جسمانی شامل سلامتی بدن، خواب کافی، تغذیه مناسب و ورزش منظم است. این عوامل می‌توانند سبب بهبود حافظه، تمرکز و توجه دانش‌آموزان را شوند و به آنها کمک کنند تا در کلاس درس‌های مختلف، بهترین عملکرد را داشته باشند.
آمادگی روحی شامل برخورداری از اعتمادبه‌نفس کافی، انگیزه، انعطاف‌پذیری و مهارت‌های مدیریت استرس است. این عوامل می‌توانند به دانش‌آموزان کمک کنند تا با موفقیت، چالش‌های تحصیلی خود را پشت سر بگذارند و در راستای اهداف و آمال تحصیلی خود قدم بردارند.
جدال بر سر برخاستن از خواب!
هیچ پدر و مادری به هنگام صبح دوست ندارد بر سر برخاستن از خواب و رفتن سر موقع به مدرسه با فرزندان خود درگیر شود. با این وجود باز هم گاهی به‌ویژه روزهای آغازین مدرسه جنگ و جدال درمی‌گیرد. چه کنیم که عادت زود برخاستن به بچه‌ها بازگردد؟
صفورا سادات‌پناه، مشاور توصیه اکید دارد: «مادر هرگز نباید کودک محصل خود را صبح‌ها از خواب بیدار کند. کودک از اینکه مادر هر روز صبح به اتاق او بیاید و پتو را از روی او بکشد و بگوید: «بلند شو! مگر نمی‌بینی که دیرت شده؟» خوشش نمی‌آید. بهترین هدیه برای فرزند محصلمان یک ساعت زنگ‌دار است که روی آن با حروف درشت نوشته شده باشد: حالا می‌توانی رئیس خودت باشی.»
وی در ادامه می‌افزاید: «هنگام صرف صبحانه موقع مناسبی برای آموزش اصول اخلاقی و آداب معاشرت نیست. صبحانه باید در یک جو خوشایند صرف شود. هرگونه بگومگو با کودک که اغلب خواب‌آلوده و بدخلق است، می‌تواند به اوقات‌تلخی منجر شود. استفاده از سخنان نیش‌دار و طعنه‌آمیز تهدیدی جدی برای سلامت روانی کودک به‌حساب می‌آید و تحت تمام شرایط باید مؤدبانه با کودک صحبت کرد.»
این مشاور در تکمیل صحبت‌هایش سفارش می‌کند: «پول‌توجیبی، مخارج روزانه کودک است نه اهرم فشار علیه او. والدین نباید هنگام عصبانیت پول‌توجیبی کودک را قطع کنند و هنگام خوشحالی بی‌جهت مقدار آن را زیاد کنند. مقدار پول‌توجیبی نیز باید بر مبنای توان مالی خانواده و نیازهای سنی کودک تعیین شود.
کودکان وقتی به مدرسه می‌روند، نباید لباس‌های گران‌قیمت پوشیده باشند تا مدام نگران تمیز نگه داشتن آن باشند.
کودک باید آزاد باشد تا بدود، بپرد، توپ‌بازی کند و این موارد بر تمیز ماندن لباس‌های او ارجحیت دارد. به جای ایراد موعظه در مورد پاکیزگی، بهتر است چند دست لباس ارزان‌قیمت و بادوام برای فرزندمان تهیه کرده تا از این طریق سلامت روانی‌اش را نیز بیشتر تأمین
کنیم.
وقتی به کودک فشار می‌آورید که عجله کند، او بیش‌ازپیش وقت را هدر می‌دهد. ضمن اینکه عجله معمولاً باعث می‌شود تا کودک وسایل شخصی خود را در منزل جا بگذارد. بهترین کار در این‌گونه مواقع این است که اشیای فراموش شده را بدون متهم‌کردن کودک به فراموش‌کاری و عدم مسئولیت به او بدهی.»
چطور در انجام تکالیف مدرسه
به فرزندمان کمک کنم؟
چالش دیگری که از همان روزهای ابتدائی آغاز مدرسه گریبان‌گیر پدر و مادرها به‌ویژه مادرها می‌شود، همراهی در انجام تکالیف بچه‌هاست. سؤال اساسی این است که چطور فرزندانمان را در نوشتن مشق‌هایشان همراهی
کنیم؟
فراموش نکنید بیشتر معلمان برای تثبیت دروس ارائه شده خود در ذهن دانش‌آموزان از ارائه تکالیف بهره می‌برند. آنها نمی‌خواهند که والدین تکالیف فرزندان خود را انجام دهند، بلکه می‌خواهند که والدین از اتمام تکالیف فرزند خود اطمینان حاصل کنند و اشتباهات فرزندشان را به آنها گوشزد کنند.
برخی از والدین می‌گویند که فرزندشان انگیزه‌ای برای انجام تکالیف منزل ندارد؛ اما ما معتقدیم که فرزندان شما انگیزه دارند؛ اما نه به آن‌گونه‌ای که شما از آنها انتظار دارید. شما می‌توانید آنها را در انجام تکالیفشان راهنمایی کنید؛ اما نباید آنها را مجبور به انجام تکالیفشان کنید و یا اینکه آنها را تهدید کنید.
علی عبداللهی، مشاور تحصیلی برایمان تبیین می‌کند: «بعضی از بچه‌ها بلافاصله بعد از برگشتن از مدرسه به خانه، می‌توانند تکالیف خود را انجام دهند و در مقابل برخی دیگر نیاز به استراحت دارند تا انرژی از دست رفته خود را بازیابی کنند و بیشتر بچه‌ها نیز قبل از انجام تکالیف خود نیاز به خوردن میان وعده دارند، بنابراین بهتر است زمان مناسب برای مطالعه و انجام تکالیف فرزند خود را بیابید.
فرزندتان را به کمک گرفتن از دیگران تشویق کنید و به او بگویید اگر مشکلی در انجام مسائل داشت می‌تواند از معلمش قبل یا بعد از مدرسه کمک بگیرد.
برای اطلاع از عملکرد تحصیلی فرزندتان در طول دوران مدرسه با معلم‌ها در ارتباط باشید، به‌ویژه اگر فرزندتان در انجام تکالیف مشکل دارد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «هنگامی که کودکتان عصبی و یا خسته است، انجام تکالیف و یا مطالعه هیچ فایده‌ای در یادگیری دروس برای او نخواهد داشت و همچنین ممکن است گاهی اوقات حجم زیاد تکالیف خانه باعث خستگی کودکتان شود که در چنین شرایطی بهتر است فرزند خود را از ادامه انجام تکالیف بازدارید و برای معلم او یادداشتی در مورد دلیل کار خود بنویسید و یا به ملاقات معلم فرزند خود رفته و در مورد میزان تکالیف منزل با او صحبت کنید.
اگر کودک به طور مداوم در فهم مطالب درسی و انجام تکالیفش با مشکل مواجه شود، احتمالاً از مشکلات دیگری مانند ضعف یادگیری، اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی یا مشکل بینایی و شنوایی رنج می‌برد. شما می‌توانید با بررسی تکالیف کودک و صحبت کردن با معلم او از وجود این مشکلات مطلع شده و سریعاً برای رفع آنها اقدام کنید.»
چند نکته باریک‌تر از مو برای انجام تکالیف مدرسه
امتحانات ممکن است برای بعضی از دانش‌آموزان تجربه‌ای آسیب‌زا باشد. به کودک خود توضیح دهید که مطالعه کردن تا دیروقت تأثیری برای موفقیت در امتحانات ندارد و بهتر است که از خواب کافی برخوردار شود و همچنین لازم است که والدین به فرزندان خود یادآوری کنند که قبل از پاسخگویی به سؤال‌ها، آنها را به‌خوبی خوانده و درک کنند تا دچار اشتباه با سؤال‌های دیگر نشوند و بهتر است قبل از رفتن به سر جلسه امتحان، چند نفس عمیق بکشند و همیشه یک مداد اضافی با خود به همراه داشته باشند.
به فعالیت‌های فرزند خود بنگرید و او را در مورد همه فعالیت‌های صحیحی که انجام می‌دهد، تشویق کنید و اگر دچار خطا و یا اشتباه شد از او انتقاد نکنید و در عوض کارهایش را با یکدیگر مرور کنید تا خود متوجه اشتباهاتش شود.
فاطمه شیرزاد، کارشناس تعلیم‌وتربیت توصیه دارد: «اگر فرزندتان تکالیف خود را بموقع انجام داد او را تشویق کنید و برای او جایزه در نظر بگیرید؛ زیرا تشویق یک عمل باعث تکرار آن خواهد شد. تشویق کودک به او می‌فهماند که کارش توسط شما دیده شده و مورد تحسین قرار گرفته است.
در جایزه دادن به کودک افراط نکنید و برای او کادوهای گران‌قیمت و خاص نخرید بلکه خرید یک کتاب مفید، بازی فکری یا حتی تماشای کارتون مورد علاقه، رفتن به مهمانی یا پارک برای تشویق او مناسب است.
اگر کودک شما در انجام تکالیف مشکل دارد، بدانید چه زمانی باید مداخله کنید. شما باید در مواقع ضروری در کنار او باشید؛ اما لازم نیست همیشه هنگام نوشتن تکالیف کودک کنارش باشید؛ زیرا او باید یاد بگیرد که به طور مستقل از پس مشکلاتش برآید. فقط کودک را زمانی که نمره خوبی گرفته، تشویق نکنید، بلکه تلاش و ممارست او نیز باید تحسین شود.»
برای مدرسه چه لقمه‌ای ببریم؟
خوراکی‌هایی که دانش‌آموزان در وعده صبحانه و میان‌وعده می‌خورند، علاوه بر نقش مهمی که در رشد کودکان دارد، هنگام زنگ‌تفریح برای آنها مثل هدیه‌ای باارزش ظاهر می‌شود و لحظات شادیِ نابی را برایشان می‌سازد. بعدها که کودکان بزرگ می‌شوند، زمانی که مادر لقمه برای مدرسه درست می‌کرد، همیشه در میان خاطرات شیرین ذهنشان وجود خواهد داشت. مثل خودِ ما، زمانی که در اردو ساندویچ‌های کالباس و سوسیس و کتلت مامان‌پز می‌خوردیم. امروز همه می‌دانیم که نگاه چندان مساعدی به کالباس و سوسیس صنعتی وجود ندارد؛ در رأس همه علت‌ها چاقی‌ای است که غذاهای فست‌فودی در پی‌دارند. اما خوب، جانشین‌های مناسبی وجود دارد که می‌توان هر کدامش را بهترین لقمه برای مدرسه دانست.
لقمه‌های سالم برای مدرسه که طعمشان تا سال‌ها زیر زبان کودکانتان می‌ماند، از آن جهت اهمیت دارد که کودکان بی‌میل به صبحانه و کلاً غذا، خودشان با اشتیاق تمام به سمت صرف وعده غذایی می‌روند و شما فرصت دارید مواد غذایی موردنیاز کودکان را راحت و بدون دردسر به آنها برسانید. تنظیم وعده‌ها و میان‌وعده‌های غذا و لقمه برای مدرسه کودکان به ذائقه کودک و همچنین رژیم غذایی او بستگی زیادی دارد. اگر کودک دچار کمبود وزن باشد، والدین اختیار بیشتری برای استفاده از غذاهای جذاب‌تر و اغلب پروتئینی دارند، اما شیوه طبخ غذاهای گیاهی و تنوعی که می‌شود به آنها در زمان پخت‌وپز لقمه برای مدرسه بچه‌ها داد، غذاهای گیاهی را به نمونه‌های جذاب لقمه برای بچه‌مدرسه‌ای‌ها تبدیل کرده‌اند. البته سوسیس و کالباس خانگی و انواع غذاهای پروتئینی سالم در سال‌های گذشته رشد قابل‌توجهی کرده‌اند و به‌راحتی و به خوشمزگی همان سوسیس و کالباس‌های کلاسیک می‌شود در منزل آنها را درست کرد.
نیازهای مدرسه
مریم اسدیان، کارشناس علوم تغذیه و سلامت در مدرسه ضمن بیان اینکه سؤال به جایی است، پاسخ می‌دهد: «مسئله آموزش لقمه برای مدرسه، از صرفاً یک برنامه آموزش آشپزی فراتر است، چون شما باید انواع و اقسام مواد موردنیاز بدن را دسته‌بندی کنید و طبق نظم مشخصی در برنامه غذایی میان‌وعده مدرسه کودکان بگنجانید. ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، آهن، کربوهیدرات و اسم‌هایی از این دست که کم و زیاد شدنشان مستقیم بر بدن تأثیر می‌گذارد.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «شاید زمانی یک کودک دچار کمبود آهن باشد و نیاز باشد هنگام طبخ لقمه برای مدرسه از گوشت استفاده کنید. در این زمان غذاهایی مثل کباب تابه‌ای، ساندویچ کوفته‌قلقلی، ساندویچ کتلت، پیراشکی گوشت، ساندویچ استیک، و حتی چیزبرگر خانگی و کباب‌لقمه برای مدرسه گزینه‌های مناسبی به نظر می‌رسند. ولی زمانی که کودک دچار اضافه‌وزن باشد و لقمه‌های سالم برای مدرسه اهمیت بیشتری داشته باشند، غذاهای گیاهی متفاوتی با شیوه‌های پخت متفاوت وجود دارند که طعمشان محشر است و می‌توانند کودکان را مجذوب کنند. پیراشکی‌ها و سمبوسه‌های خانگی و کم‌چرب که می‌توان با توجه به رژیم غذایی در آنها از مواد گوشتی یا گیاهی استفاده کرد. پوره سیب‌زمینی، سالاد پیازچه، سالاد الویه، و انواع و اقسام نان و پنیر و انواع مربا مثل طرز تهیه مربای زردآلو به‌قدری تنوع به برنامه غذایی می‌بخشند که نگرانی از بابت اینکه به خود بگوییم برای مدرسه چه ببریم؟ وجود نخواهد داشت.»