شیوه برخورد با مردم(پرسش و پاسخ)
پرسش:
از منظر آموزههای وحیانی اسلام، نوع برخورد و تعامل با مردم و همنوعان چگونه باید صورت گیرد تا اهداف مورد نظر الهی و انسانی در جامعه محقق گردد؟
پاسخ:
شاخص توسعه انسانی
یکی از مهم‌ترین شاخص‌هایی که در بحث توسعه هم‌جانبه مطرح می‌شود، بحث توسعه انسانی است، بدین معنا که توسعه انسانی فقط به رشد اقتصادی یا انباشت ثروت و درآمد توجه نمی‌کند بلکه به تمام زندگی اجتماعی انسان‌ها از جمله بهداشت، آموزش، برابری و آزادی‌های فردی و اجتماعی و ناهنجاری‌ها اهمیت می‌دهد. توسعه انسانی بر این باور تمرکز دارد که انسان‌ها در زندگی اجتماعی خود باید گزینه‌های بیشتری برای رشد و پیشرفت خود داشته باشد و فرایند ارتقای کیفیت زندگی افراد و جوامع با رفاه بیشتر، عمری طولانی و سالم کیفیت زندگی بهتر توأم با آرامش و کمترین ناهنجاری‌های اجتماعی و تنش همراه باشد.
بنابراین نوع و چگونگی برخورد انسان‌ها با یکدیگر و حاکمان با مردم از اهمیت ویژه‌ای دراین راستا برخوردار است.
انواع برخورد با مردم
به طور کلی آموزههای وحیانی قرآن‌کریم سه نوع برخورد و تعامل را با مردم و همنوعان نام مي‌برد:
الف) برخورد محبت‌آمیز و گرم با همه حتی با دشمنان نادان
1- «با مردم به نیکی سخن بگویید.» (بقره- 83)
2- «بندگان خاص خداوند کسانی هستند که با آرامش و بی‌تکبر بر زمین راه می‌روند و هنگامی که جاهلان آنان را مخاطب قرار می‌دهند (سخنان نابخردانه می‌گویند) به آنان سلام می‌دهند. (و با بزرگواری از آنان می‌گذرند)» (فرقان- 63)
3- «ای‌پیامبر(ص)! به برکت رحمت الهی در برابر مردم نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی از اطراف تو پراکنده می‌شدند. پس آنان را ببخش و برایشان آمرزش بطلب و در کارها با آنان مشورت کن.» (آل‌عمران- 159)
ب) برخورد تند و کوبنده با دشمنان دین
1- «محمد فرستاده خدا است و کسانی که با او هستند در برابر کفار سرسخت و شدید و درمیان خود مهربانند.» (فتح- 22)
2- «ای پیامبر! با کافران و منافقان جهاد کن و بر آنان سخت بگیر».(توبه-73)
ج) برخورد تند و شدید با دوستان منحرف و گنهکار
1- «بریده باد دو دست ابولهب و مرگ بر او باد.»(مسد-1)
2- «لعنت خدا بر ستمگران باد.»(هود-18)
تعامل و برخورد با انسان‌ها در روایات
1- امام علی(ع) برخورد محبت‌آمیز با مؤمنان داشت و همواره آنان را از تندخویی برحذر می‌داشت و می‌فرمود: «در نشست‌های خود و در حکم کردن و قضاوت، با چهره‌ای باز با مردم بخورد کن و از خشم و غضب حتماً بپرهیز که آن تیری از جانب شیطان است.(نهج‌البلاغه- نامه76)
2- آن حضرت خطاب به مؤمنان سست‌عنصر که در پیکار با دشمن کوتاهی می‌کردند، می‌فرمود: «ای کسانی که به مردان شباهت دارید ولی مرد نیستید؟! ای کودک‌صفتان بی‌خرد! ای عروسان حجله‌نشین! خدا شما را بکشد که دلم را مالامال از خون کردید و سینه‌ام را از خشم آکندید.»(همان- خطبه28)
3- شخصی به امام صادق(ع) عرض کرد: اندازه حسن‌خلق چیست؟ امام در پاسخ فرمود: اینکه فروتنی کنی، خوش‌سخن باشی، و با برادرت با خوشرویی برخورد نمایی.(اصول کافی، ج2، ص103) همچنین آن حضرت می‌فرماید: «سه چیز است که هرکسی یکی از آنها را نزد خدا ببرد، خداوند بهشت را بر او واجب می‌کند: 1- انفاق در تنگدستی 2- خوشرویی برای همه مردم 3- و انصاف داشتن (حق را بگوید اگرچه بر زبان او باشد).(همان)