تقویت ذخایر طلا و استفاده از تسویه غیردلاری، فرصت بزرگ ایران برای دور زدن تحریم‌ها
کارشناس اقتصادی گفت: اگر ایران هوشمندانه ذخایر طلای خود را افزایش دهد و از نظام تسویه غیردلاری در تجارت منطقه‌ای استفاده کند، می‌تواند از تضعیف دلار برای کاهش تحریم‌پذیری بهره ببرد. فرصت بزرگی در حال شکل‌گیری است، به‌شرطی که سیاست‌گذاران آن را دریابند.
مطالبه کشورهای مختلف برای فاصله گرفتن از دلار، و روی آوردن به مبادلات منطقه‌ای رو به افزایش است. «فابیو پانیتا»، رئیس بانک مرکزی ایتالیا در تازه‌ترین اظهارات خود، با اشاره به تضعیف چشمگیر تسلط دلار آمریکا بر بازارهای جهانی، این روند را فرصتی طلایی برای اروپا دانسته تا حضور مالی و اقتصادی خود را در عرصه بین‌المللی تقویت بخشد.
به گزارش فارس به نقل از خبرگزاری ایتالیایی انسا، این سخنان که در گردهمایی سالانه انجمن بانک‌های ایتالیا بیان شد، نشان‌دهنده رویکردی جسورانه از سوی اروپا در برابر فشارهای اقتصادی غرب و به‌ویژه سیاست‌های تعرفه‌ای آمریکا است. پانیتا تأکید کرده است که افزایش تردیدها نسبت به وضعیت اقتصادی آمریکا، سرمایه‌گذاران را به سمت تنوع‌بخشی به سبد دارایی‌های خود و دور شدن از دلار و بازارهای مالی این کشور سوق می‌دهد. وی پیشنهاد کرده است که اوراق قرضه عمومی اروپایی برای تسهیل ایجاد یک اتحادیه کارآمد در بازار سرمایه راه‌اندازی شود.
دلار در محاصره، طلا در بی‌اعتمادی
از سوی دیگر در حالی که فدرال رزرو با شدیدترین سیاست‌های انقباضی چند دهه اخیر به‌دنبال مهار تورم و تقویت دلار آمریکاست، قیمت طلا برخلاف انتظارات سنتی، صعودی باقی مانده است.
این روند نشان می‌دهد که نبرد خزانه‌داری آمریکا با بازار طلا وارد مرحله‌ای جدیدی شده، جایی که اعتماد به دلار زیر سؤال رفته و طلای جهانی در حال بازتعریف جایگاه خود به‌عنوان ذخیره نهائی ارزش است.
سیاست‌گذاران اقتصادی آمریکا طی دو سال گذشته سعی کرده‌اند با تکیه بر ابزارهای کلاسیک، یعنی افزایش نرخ بهره، فروش اوراق قرضه و ایجاد جذابیت برای نگهداری دلار، تورم داخلی را کنترل و ارزش دلار را در بازار جهانی حفظ کنند.
با وجود این، روندهای بازار جهانی چیز دیگری می‌گویند. قیمت هر اونس طلا که در سال ۲۰۲۲ زیر ۱۹۰۰ دلار بود، در سال ۲۰۲۴ از مرز ۲۴۰۰ دلار عبور کرد و هنوز در سطوح بالا تثبیت شده است.
این در حالی است که نرخ بهره فدرال رزرو در سطح ۵.۵ درصد باقی مانده و بانک‌های مرکزی جهان همچنان به انباشت طلا ادامه می‌دهند.
این شکاف بین واقعیت بازار و اهداف سیاست‌گذار آمریکایی، سؤالی مهم را پیش می‌کشد: آیا سیاست تقویت دلار شکست خورده است؟
بر اساس آموزه‌های رایج اقتصاد کلان، افزایش نرخ بهره باید منجر به کاهش قیمت طلا شود. چون طلا سود نمی‌دهد و نرخ بهره بالاتر فرصت سرمایه‌گذاری در دارایی‌های بهره‌دار را تقویت می‌کند. اما از نیمه دوم سال ۲۰۲۳، این رابطه سنتی دچار گسست شده است.
حتی با تثبیت نرخ بهره در سطح بالا، طلا همچنان به رشد خود ادامه داده است. این موضوع به‌روشنی نشان می‌دهد که بازار جهانی طلا بیش از آنکه تابع متغیرهای اقتصادی متعارف باشد، به فاکتورهای ساختاری‌تری مثل اعتماد به نظام مالی آمریکا، پایداری بدهی عمومی و آینده دلار واکنش نشان می‌دهد.
پیام بی‌اعتمادی به سیستم مالی آمریکا
رشد ۱۶ درصدی بهای طلا در یک سال اخیر، نه یک اتفاق تکنیکی، بلکه واکنش بنیادین به بی‌اعتمادی به سیستم مالی ایالات متحده است.
وزارت خزانه‌داری آمریکا همزمان با سیاست‌های فدرال رزرو، تلاش کرده تا با انتشار اوراق قرضه با نرخ سود بالا، جریان سرمایه را به‌سمت دلار هدایت کند.
اما بدهی عمومی آمریکا که اکنون به بیش از ۳۴ تریلیون دلار رسیده، عملاً بازار را به این باور رسانده که توان بازپرداخت دولت ایالات متحده در بلندمدت با علامت سؤال مواجه است.
فروش گسترده اوراق خزانه ممکن است در کوتاه‌مدت نرخ بهره را بالا نگه دارد، اما در عمل، با افزایش پایه بدهی دولت، انتظارات تورمی بلندمدت را تشدید می‌کند. همین تعارض میان ابزار و نتیجه، یکی از دلایل جهش تقاضای جهانی برای طلاست.
به‌بیان روشن، بازارهای جهانی دیگر به وعده‌های خزانه‌داری آمریکا درباره مهار تورم اعتماد ندارند.
فرصت بی‌نظیر ایران برای دور زدن تحریم‌ها
«رامین فرهادی»، کارشناس اقتصادی، درخصوص این که چرا طلا با وجود نرخ بهره بالا، همچنان در مسیر صعودی است؟ گفت: چون بازار به درستی تشخیص داده که افزایش نرخ بهره در آمریکا نمایشی بیش نیست. در واقع فدرال رزرو در تله بدهی گرفتار شده و نمی‌تواند برای مدت طولانی نرخ بهره را بالا نگه دارد. رشد قیمت طلا، واکنش به این بن‌بست ساختاری است. این کارشناس اقتصادی ادامه داد: روند دلارزدایی جدی شده است. کشورها دنبال تسویه با ارزهای محلی هستند و طلا هم جایگزین ارزی ذخیره‌ای شده. هنوز فروپاشی اتفاق نیفتاده، اما سرعت فرسایش سلطه دلار از هر زمان بیشتر است. وی افزود: اگر ایران هوشمندانه ذخایر طلای خود را افزایش دهد و از نظام تسویه غیردلاری در تجارت منطقه‌ای استفاده کند، می‌تواند از تضعیف دلار برای کاهش تحریم‌پذیری بهره ببرد. فرصت بزرگی در حال شکل‌گیری است، به‌شرطی که سیاست‌گذاران آن را دریابند.
گفتنی است یکی از تغییرات بنیادین در اقتصاد بین‌الملل در سال‌های اخیر، چرخش سیاست بانک‌های مرکزی بزرگ از نگهداری دلار به ذخیره‌سازی طلا بوده است.
فقط در سال ۲۰۲۳، بانک‌های مرکزی جهان بیش از هر زمان دیگری در نیم‌قرن گذشته طلا خریدند. چین، هند، روسیه، ترکیه، ایران و حتی کشورهای کوچک‌تر از جمله مصر و قزاقستان، سیاست کاهش وابستگی به دلار و جایگزینی آن با طلا را آغاز کرده‌اند.
این روند، نه‌تنها از منظر ذخایر ارزی اهمیت دارد، بلکه در واقع نشان‌دهنده تغییر ژئواکونومیک بزرگی است: ظهور نظم مالی چندقطبی که در آن طلا، نه دلار، بازیگر مرکزی است.