قرآن خواندن سر مبارک امام حسین(ع) (شبهه ها و پاسخ ها)
شبهه: آیا سر مطهر امام حسین(ع) وقتی در کوفه قرآن خواند همه شنیدند؟ پس چرا کسی ایمان نیاورد؟
پاسخ: در منابع تاریخی و روایی پس از واقعه کربلا و شهادت امام حسین(ع) کرامات و وقایع خارق‌العاده‌ای مانند جاری شدن خون زیر سنگ‌ها، تیره‌و‌تار شدن آسمان و... نقل شده و همواره صحت و عدم صحت این قبیل گزارش‌ها محل بحث بوده است. یکی دیگر از این کرامات، خواندن قرآن توسط سربریده امام حسین(ع) بوده که در معتبرترین کتب علمای شیعه و سنی نقل‌شده است. در اینکه آیا همه مردم جریان قرآن خواندن سر امام حسین(ع) را شنیدند یا اینکه فقط عده‌ای از خواص متوجه قرآن خواندن آن شدند؛ لازم است ابتدا به گزارش‌ها مراجعه شود تا روشن گردد چه کسانی شاهد این ماجرا بودند و این جریان را نقل کرده‌اند. ازجمله ناقلینی که نامشان در منابع آمده است، عبارتند از:
الف) زید بن ارقم: شیخ مفید به نقل از زید بن ارقم آورده است: در غرفه‌ای بودم که سر مطهر را بر فراز نیزه‌ای از جلوی من گذراندند. چون برابر من رسید، شنیدم که آیه: «اَمْ حَسِبْتَ اَنَّ اَصْحَابَ الْکَهْفِ وَالرَّقِیمِ کَانُوا مِنْ آیَاتِنَا عَجَبًا»؛ آیا پنداشتی که اصحاب کهف و رقیم، از آیات شگفت ما بودند»؟ را می‌خواند. به خدا سوگند مو بر تنم راست شد و صدا زدم: ای پسر رسول خدا، به خدا سوگند، داستان سر تو بسیار شگفت‌تر است.(1) در این نقل فقط نام زید بن ارقم مطرح شده و از حضور افراد دیگری در این ماجرا سخنی گفته نشده است.
ب) منهال بن عمرو: محمد بن سلیمان کوفی و ابن حمزه طوسی به نقل از منهال بن عمرو آورده‌اند: سربریده حسین بن علی(ع) را روی نیزه دیدم که با زبان فصیح آیه:«اَمْ حَسِبْتَ اَنَّ اَصْحَابَ الْکَهْفِ...» مردی از بین مردم گفت: به خدا سوگند! سربریده فرزند رسول خدا شگفت‌آورتر است.(2) طبق این گزارش علاوه بر اینکه منهال خود متوجه قرائت کردن سر مطهر شد، بیان می‌کند مردی هم از بین مردم متوجه شد.
ج) شعبی: وی می‌گوید: هنگامی‌که سر حسین(ع) را در کوفه در محل صراف‌ها به دار زدند، آن سر مقدس تنحنح کرد و سوره کهف را تلاوت کرد تا آنجا که فرمود: «إِنَّهُمْ فِتْیَهٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًى»؛ آنان جوانمردانی بودند که به پروردگارشان ایمان آوردند و ما بر هدایتشان افزودیم»؛ اما این جز بر گمراهی‌شان نیفزود.(3) در صورتی که منظور عبارت آخر را این بدانیم که این اتفاق بر گمراهی اهل کوفه چیزی نیفزود؛ روشن می‌شود که اولاً این معجزه را همگان شنیدند. ثانیاً با دیدن این معجزه باز به خود نیامده و نسبت به اشتباهشان پشیمان نشدند.
د)سلمه بن کهیل: وی می گوید: سر حسین بن علی(ع) را بر نیزه دیدم که می‌گفت: «فسَیَکْفِیکَهُمُ اللهُ وَهُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ»؛ خداوند شر آنها را از تو دفع می‌کند و او شنوده داناست.»(4)
ه) سهل بن حبیب: در گزارشی آمده است: آنان ساعتی از روز در ورودی باب بنی خزیمه توقف داشتند و سر مطهر بر نیزه‌ای بلند بود که سوره کهف را تلاوت می‌کرد تا به این آیه رسید: «أَمْ حَسِبْتَ أَنَّ أَصْحَابَ الْکَهْفِ وَالرَّقِیمِ کَانُوا مِنْ آیَاتِنَا عَجَبًا»؛ سهل بن حبیب گفت: به خدا سوگند، قرائت شما از همه‌چیز عجیب‌تر است. (5)
و) افراد گمنام: ابن شهرآشوب می‌نویسد: هنگامی‌که سر مقدس امام حسین(ع) را بر فراز درخت زدند، شنیدند که می‌فرمود: «وَسَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ» در دمشق نیز صوت آن حضرت را شنیدند که می‌فرمود: لا قوه الا بالله، نیز شنیده شد که می‌فرمود: «انَّ أَصْحَابَ الْکَهْفِ وَالرَّقِیمِ کَانُوا مِنْ آیَاتِنَا عَجَبًا.»(6)
بدون شک تکلم کردن و قرآن تلاوت کردن توسط یک سربریده، کرامتی واضح و آشکار است که هر شنونده و بیننده‌ای را به خود مجذوب می‌کند و همان‌طور که از گزارش‌ها روشن شد، افرادی چون زید بن ارقم، منهال بن عمرو، سهل بن حبیب، سلمه بن کهیل، شعبی و یا افراد دیگری که نام آنها ذکر نشده، متوجه چنین معجزه‌ای شدند؛ اما سؤالی مطرح است که چگونه می‌شود مردم کوفه و شام با چنین معجزه‌ای مواجه شوند، اما تأثیری در قلب‌های آنان نگذاشته باشد و یا واکنشی انجام ندهند. در پاسخ باید دانست که:
اولاً: در میان لشکریان دشمن افرادی بودند که در درستی و حقانیت امام(ع) شکی نداشتند، اما چنان دل‌هایشان از حرام پُر شده بود که نمی‌توانستند حقایق را بپذیرند. همچنان‌که در گزارش شعبی آمده بود که مردم با دیدن این معجزه باز در گمراهی خود ماندند.
ثانیاً: پس از واقعه کربلا شرایط خفقانی بر شهر کوفه حاکم بود و مردم به راحتی نمی‌توانستند علیه امویان اقدامی انجام دهند.
ثالثاً: با جریاناتی که نقل‌شده روشن می‌شود که کرامات مربوط به این سر مطهر بر افرادی تأثیر گذاشته بود. مثلاً در مورد زید بن ارقم آمده است که عبیدالله بن زیاد را نسبت به شهادت امام حسین(ع) سرزنش می‌کند یا جریان مسلمان‌شدن راهب نصرانی(7) و یا سایر افرادی که تاریخ در مورد آنها ساکت بوده، اما در قیام‌هایی که بعدها صورت گرفت شرکت کردند و بسیاری از آنان کشته شدند.
رابعاً: در این گزارش‌ها اشاره نشده که هنگامی‌که سر مطهر امام حسین(ع) به قرائت قرآن مشغول شد چند نفر شاهد ماجرا بودند، شاید جمعیتی کم در آن مواقع کنار سر ایشان بوده است.
نتیجه:
قرآن خواندن سربریده امام حسین(ع) یکی از کراماتی بود که توسط افراد مختلفی روایت‌شده و در کتب شیعه و سنی به آن اشاره شده است. با توجه به گزارش‌ها افراد زیادی متوجه قرآن خواندن شدند؛ اما شرایط سخت و خفقانی که در کوفه بود یا در مقابل قساوت قلب دشمنان باعث می‌شد، در برابر این معجزات کمتر واکنشی نشان دهند. با این حال از برخی نقل‌ها روشن می‌شود که این سر مقدس تأثیراتی بر برخی افراد داشته و پس از مشاهده این کرامات اقداماتی توسط آنها صورت گرفته است.
برای مطالعه بیشتر:
- قصه‌های کربلا، نوشته علی نظری‌منفرد.
* سید کاظم فلاح‌زاده ابرقویی
______________________
۱. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، الإرشاد، ج 2، ص 117.
2. ابن شهرآشوب، محمد بن علی مازندرانى، مناقب آل أبی طالب، ج 2، ص 267؛طوسی، ابن حمزه طوسى، الثاقب فی المناقب، ص 333.
3. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج ۶۰، صص ۳۶۹-۳۷؛ راوندى، قطب‌الدین، الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 577 (با اندکی تفاوت).
4. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینه دمشق، ج 22، ص 117.
5. بحرانی، سید هاشم بن سلیمان، مدینه معاجز الأئمه الاثنی عشر ، ج 4، ص 123.
6. ابن شهرآشوب، محمد بن علی مازندرانى، مناقب آل ابی‌طالب، ج 4، ص 61.
7. بحرانی، سید‌هاشم بن سلیمان، مدینه معاجز الأئمه الاثنی ، ج 4، ص 129.