ضرورت تجدید نظر درباره مشارکت هند در توسعه بندر راهبردی چابهار
بیانیه وزارت خارجه هند در رد بیانیه اخیر سازمان شانگهای درخصوص محکومیت حملات اسرائیل در کنار عملکرد ضعیف در توسعه بندر چابهار، ضرورت بازنگری درباره حضور هند در این بندر راهبردی کشور را پررنگ می‌کند.
به گزارش کیهان، روز شنبه 24 خرداد 1404 در شرایطی که مناطق مسکونی ایران تحت حملات خونین رژیم صهیونیستی قرار داشت، سازمان همکاری شانگهای، با صدور بیانیه‌ای حملات نظامی انجام شده توسط اسرائیل به خاک ایران را به شدت محکوم کرد. در قسمتی از بیانیه آمده است: «اقدامات تهاجمی اسرائیل علیه اهداف غیرنظامی، از جمله زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل، که منجر به تلفات غیرنظامی شده است، نقض فاحش قوانین بین‌المللی و منشور سازمان ملل متحد است... [حملات رژیم] نقض حاکمیت ایران است، به امنیت منطقه‌ای و بین‌المللی آسیب می‌رساند و خطرات جدی برای صلح و ثبات جهانی ایجاد می‌کند... کشورهای عضو نگرانی جدی خود را از تشدید تنش‌های ایران و اسرائیل ابراز کرده و حملات نظامی انجام شده توسط اسرائیل به خاک ایران را به شدت محکوم می‌کنند.»
پس از گذشت مدت کوتاهی از صدور این بیانیه، به شکلی استثنایی، وزارت امور خارجه هند بر مخالفت این کشور با مفاد بیانیه تاکید کرد: «سازمان همکاری شانگهای بیانیه‌ای درخصوص تحولات اخیر ایران و اسرائیل صادر کرده است. [با این حال] هند همچنان بر موضع اعلامی خود در ۲۳ خرداد پافشاری می‌کند. ما دو طرف را به فعال کردن کانال‌های گفت‌وگو و دیپلماتیک به‌منظور کاهش تنش‌ها دعوت می‌کنیم... به یاد داشته باشید که هند هیچ مشارکتی در مذاکرات منتج به بیانیه فوق‌الذکر سازمان همکاری شانگهای نداشته است.»
هند پیش‌تر هم در بیانیه ۲۳ خرداد وزارت امور خارجه خود که پس از موج اول حملات هوائی رژیم علیه مناطق غیر نظامی و سایت‌های هسته‌ای ایران صادر شده بود، مواضع جانبدارانه خود نسبت به رژیم صهیونیستی را افشا کرد. در این بیانیه، هند که حتی از به‌کارگیری واژه حمله برای توصیف اقدامات نظامی تجاوزکارانه رژیم علیه ایران خودداری کرده بود، به شکلی جانبدارانه دو طرف را به کاهش تنش‌ها دعوت کرد.
هند در شرایطی توصیه به کاهش تنش‌ها بین ایران و رژیم می‌کرد که ایران هنوز عملیات وعده صادق ۳ را آغاز نکرده بود. بنابراین طبیعی است کشوری که حتی از به‌کارگیری واژه حمله برای توصیف اقدامات تجاوزکارانه رژیم صهیونیستی ابا دارد، از امضای بیانیه‌ای که قتل زنان و کودکان ایرانی به دست رژیم محکوم می‌کند، خودداری کند.
روابط نزدیک با رژیم صهیونیستی
علت اتخاذ این مواضع هند را باید در روابط نزدیک این کشور با رژیم صهیونیستی جست‌وجو کرد. بر خلاف مواضع رهبر بزرگ استقلال هند، مهاتما گاندی که مخالف با تشکیل رژیم صهیونیستی بود، روابط هند و رژیم در دهه‌های اخیر، روند رو به رشدی را تجربه کرده است.
حوزه‌های سیاسی، اقتصادی (کشاورزی، تجاری و...) و نظامی مهم‌ترین بسترهای همکاری دو طرف محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال هند بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات اسرائیلی در جهان است (42 درصد از کل صادرات سلاح اسرائیل) و با تزریق مداوم منابع مالی خود، صنایع نظامی رژیم را تقویت می‌کند.
به‌علاوه دو طرف همکاری‌های فناورانه نزدیکی در حوزه پهپادی، دفاع موشکی، امنیت سایبری، فضائی و تسلیحات انفرادی داشته‌اند. شدت استفاده ارتش هند از تسلیحات اسرائیلی در درگیری اخیر هند و پاکستان به وضوح آشکار شد؛ از سویی ارتش پاکستان با انتشار تصاویری، از سرنگونی ده‌ها پهپاد انتحاری هاروپ اسرائیلی خبر داد و از سمت دیگر منابع خبری بر نقش پررنگ سامانه دفاع موشکی باراک 8 (محصول مشترک رژیم و هند) در این درگیری تاکید کردند.
حضور هندی‌ها در چابهار
علی‌رغم این روابط نزدیک میان هند و رژیم صهیونیستی، ایران نیز سعی کرد تا با گسترش همکاری‌ها با هند، منافع خود را تامین کند. در میان حوزه‌های مختلف همکاری، توسعه بندر و پس‌کرانه چابهار به‌عنوان قطعه‌ای کلیدی از کریدور شمال-جنوب، برجسته‌ترین پروژه همکاری محسوب می‌شود.
شروع رسمی این همکاری‌ها با امضای قراردادی در سال 1395 برای تجهیز و اداره بندر چابهار صورت گرفت. بر اساس این قرارداد یک شركت دولتی هندی در ازای 85 میلیون دلار سرمایه‌گذاری، اداره اسكله شهید بهشتی را به مدت 10 سال بر عهده خواهد داشت. به‌علاوه هند متعهد به سرمایه‌گذاری
450 میلیون دلاری برای اتصال بندر چابهار به شبکه ریلی سراسری شد. با این حال پس از مدتی هند، با وجود معافیت این بندر از تحریم‌های آمریکا، به بهانه‌های واهی به‌ویژه تحریم، از تعهدات خود شانه خالی کرد. پس از مدتی در سال 1403 این قرارداد مجددا با شرایط قبلی به امضا رسید که آثار حقوقی آن تا به امروز پابرجا است.
البته سرمایه‌گذاری هند در چابهار خالی از حاشیه نبوده است. به رغم تبلیغات پر سر و صدای هند درخصوص سرمایه‌گذاری در این بندر، حجم سرمایه‌گذاری تحقق‌یافته به شکل معنی‌داری پایین بوده و بهانه‌جویی هند در عمل باعث عدم پیشرفت بندر چابهار در مقایسه بنادر رقیب مانند بندر گوادر شده است. به‌علاوه به باور بسیاری از کارشناسان، تعهد هند برای سرمایه‌گذاری 85 میلیون دلاری در تاسیسات بندری با توجه به مقیاس بزرگ بندر چابهار و ظرفیت قابل توجه آن، ناچیز به نظر می‌رسد (البته از این مبلغ ناچیز، تنها 24 میلیون دلار محقق‌شده و مابقی انجام نشده است).
تهدیدات امنیتی
در کنار این مسائل اقتصادی، واگذاری توسعه بندر چابهار باعث ایجاد تهدیدات امنیتی نیز شده است. به‌عنوان مثال پاکستان در سال 1395 اعلام کرد یک تبعه هندی را که در پوشش فعالیت در بندر چابهار، اقدام به فعالیت‌های خرابکارانه در ایالت بلوچستان می‌کرد، در خاک پاکستان دستگیر کرده است.
بر این اساس، با توجه به همکاری نزدیک هند و اسرائیل، باید درباره ابعاد امنیتی حضور هندی‌ها در کشورمان نیز هوشیار بود.
با توجه به سابقه روابط نزدیک و دامنه‌دار هند و رژیم صهیونیستی که در واکنش مغرضانه و غیرانسانی هند در برابر حملات اسرائیل آشکار شد، ضروری است تا هر چه سریع‌تر اقدامات تنبیهی لازم برای رفتار کاملا غیردوستانه هند علیه کشور اتخاذ شود.
در میان گزینه‌های موجود، با توجه به عملکرد ناکارآمد و شکست‌خورده هند در توسعه بندر چابهار و تبعات امنیتی نامطلوب ناشی از آن، خلع ید هند از بندر چابهار مطرح است.