راهکارهای کنترل فرزندان در فضای مجازی
مقاله وارده
فضای مجازی یکی از مشغله‌های اساسی نوجوانان و همه مردم در عصر حاضر است که می‌تواند منافع و مشکلات زیادی داشته باشد. در نوجوان این موضوع حساس‌تر است.
*سؤال:
پسر نوجوان دائماً گوشی به دست شده است و در فضای مجازی می‌چرخد یا آنلاین بازی می‌کند. هم اختلال در کارهایش ایجاد شده، هم ما اذیت می‌شویم. به نظرتان چه کنیم؟
*پاسخ:
فضای مجازی، نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی است و توانسته به خوبی در زندگی همه مردم جا باز کند. این فضا در خانواده‌ها رخنه کرده و بسیاری از کارکردهای خانواده را دچار اختلال کرده است. فضای مجازی به‌مثابه تیغ دولبه است که می‌تواند هم کارکردهای مثبت داشته باشد و هم در ایجاد زمینه‌های منفی به ویژه اخلال در سلامت روانی کودکان و نوجوانان نقش مؤثری داشته باشد. در ادامه چند نکته برای مهار این مضرات ارائه می‌شود.
اول ازهمه، باید درک کنیم که استفاده از گوشی و فضای مجازی برای نوجوانان یک جزء جدایی‌ناپذیر از زندگی‌شان است، یعنی جذابیت و کارایی و استفاده آسان از این فضا، باعث شده جزئی از زندگی روزمره بسیاری از انسان‌ها بشود. نمی‌توان موضوع فضای مجازی را از زندگی حذف کرد، بلکه باید کنترل و مدیریت شود. اگرچه کارکرد مثبت هم دارد، اما وقتی این استفاده به طور افراطی و بدون کنترل می‌شود، می‌تواند مشکلات زیادی ایجاد کند. در این شرایط، چند راهکار می‌تواند مفید باشد:
1. گفتوگو
با او ارتباط برقرار کنید. اولین قدم، صحبت با نوجوان است. از او باید پرسید که چرا بیشتر وقت خود را صرف گوشی و فضای مجازی می‌کند. شاید دلایلی مانند احساس تنهائی، علاقه به بازی‌های خاص، یا ارتباط با دوستان آنلاین وجود داشته باشد.
2. بررسی احساسات
ممکن است نوجوان شما درگیر مشکلاتی باشد که نیاز به حمایت بیشتری از جانب شما دارد. ایجاد فضائی باز و دوستانه برای گفتوگو می‌تواند به او کمک کند احساس راحتی بیشتری کند. کمبود محبت و روابط عاطفی در خانواده باعث می‌شود که نوجوان که در دوران بلوغ است به این فضای مجازی و برخی اوقات کاذب پناه ببرد، چنان‌که در روایات در مورد محبت به فرزندان زیاد تأکید شده است. امام صادق علیه‌السلام فرموده است: «کودکان را دوست بدارید و به آن‌ها محبت کنید...»(1)
3. تنظیم قوانین و محدودیت‌ها
زمان‌بندی مشخص یکی از راه‌هاست. تعیین شود که در طول روز چه مقدار زمان برای استفاده از گوشی یا فضای مجازی مجاز است و چه زمانی باید این فعالیت‌ها متوقف شوند و راه دیگر محدودیت‌های معقول است. می‌توان برای زمان‌های خاص مانند بعد از ساعت مطالعه یا پیش از خواب محدودیت‌هایی برای استفاده از گوشی ایجاد کرد.
4. فعالیت‌های جایگزین
مشغول کردن او با فعالیت‌های دیگر لازم است. او را باید تشویق کرد به فعالیت‌های غیردیجیتال مانند ورزش، مطالعه کتاب، یا گذراندن وقت با خانواده یا فعالیت‌های علمی و اقتصادی و شبیه آن. این فعالیت‌ها می‌توانند به او کمک کنند تا از فضای مجازی فاصله بگیرد.
5. توجه به علاقه‌های دیگر
اگر نوجوان به فعالیت خاصی مانند هنر، کارهای اقتصادی یا بازی‌های ورزشی علاقه دارد، او را ترغیب کنند که در این زمینه‌ها وقت بگذارد.
6. نظارت و آگاهی‌بخشی
یکی از کارهای لازم نظارت بر محتوا است. ابزارهای مختلفی برای کنترل و نظارت بر زمان و محتوای استفاده از گوشی وجود دارد. این ابزارها می‌توانند کمک کنند تا والدین مطمئن شوند که او از فضای مجازی به شکل امن و متعادل استفاده می‌کند. کار دیگری که ضرورت دارد آگاهی دادن است. نوجوانان باید بدانند که استفاده بی‌رویه از فضای مجازی می‌تواند تأثیرات منفی بر روی سلامت روانی و فیزیکی‌شان داشته باشد، مانند کاهش خواب یا کاهش روابط اجتماعی یا ایجاد استرس زیاد و شبیه آن.
7. الگو بودن والدین
از جمله مهم‌ترین کارهای والدین، مدل‌سازی رفتاری است. خود والدین هم باید در استفاده از گوشی و فضای مجازی محدودیت‌هایی داشته باشند. وقتی نوجوان می‌بیند والدین به صورت معقول از فناوری استفاده می‌کنند، احتمال بیشتری وجود دارد که این رفتار را از شما الگوبرداری کند. درنهایت، این که فرزندتان با دنیای دیجیتال ارتباط دارد، امری طبیعی است، اما مهم است که به او کمک کنند تا از این فضا به نحو صحیح و متعادل استفاده کند.
نتیجه:
فضای مجازی یکی از مشغله‌های اساسی نوجوانان و همه مردم در عصر حاضر است که می‌تواند منافع و مشکلات زیادی داشته باشد. در نوجوان این موضوع حساس‌تر است. در ابتدا باید دانست که نمی‌توان موضوع فضای مجازی را از زندگی حذف کرد، بلکه باید کنترل و مدیریت شود.
همان‌طور که اشاره شد گفتوگو با نوجوان، بررسی احساسات او و افزایش محبت، تنظیم قوانین و محدودیت‌های معقول، ایجاد فعالیت‌های متنوع جایگزین، توجه به علاقه‌های دیگر نوجوان و نظارت بر محتوا و آگاهی‌بخشی به او از راه‌هایی است که می‌توان به وسیله آن نوجوان را در فضای مجازی کنترل و مدیریت کرد.
محمدهادی خالصی مقدم
پی‌نوشت‌ها:
1. «أَحِبُّوا الصِّبْیانَ وَ ارْحَمُوهُمْ،...» کلینی، محمد بن‌یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج ۶، ص ۴۹.