واژه‌سازی‌های مدعیان اصلاحات علیه حجاب (نگاه)
حسن رشوند
اخیرا خانم آذر منصوری دبیرکل حزب اتحاد ملت و رئیس جبهه اصلاحات و برخی از زنان ارشد اصلاح‌طلب، کلید واژه‌ای تحت عنوان «عبور جامعه از تکلیف محوری» را در قبال مسئله حجاب در سخنرانی‌های خود مورد تاکید قرار داده‌اند. این کلید واژه، برای اولین بار در حزب اتحاد ملت و توسط منصوری مورد توجه قرار گرفته و از دیگر اعضای این حزب خواسته شده تا در مواضع خود از این واژه در مسئله حجاب استفاده شود.
واژه «تکلیف محوری» در مقابل «عرفی انگاری» قرار دارد و اصلاح‌طلبان همواره تلاش داشته‌اند در مقابل احکام الهی از واژگانی استفاده کنند که بار معنایی آن با «عرفی انگاری» و «شخصی پنداری» نزدیک بوده و از مبانی دینی که نوعی تکلیف را برای انسان بر اساس آموزه‌های دینی قرار می‌دهد، دور کند. این تفکر ریشه در گذشته دارد و از همان روزهای آغازین انقلاب اسلامی محل چالش بین دو جریان سیاسی بوده است. تا آنجا که برخی به آزادی پوشش و اختیاری بودن حجاب تاکید داشتند و نیروهای انقلاب هم با توجه به نص صریح قرآن، حجاب را جزء لاینفک دین دانسته و برای آن حرمت «تکلیف» قائل بودند و هرگونه «عرفی نگری» در زمینه حجاب را غلط و بر خلاف مبانی دین می‌دانستند.
بخش رادیکال اصلاح‌طلبان به‌دنبال آن هستند با تعریف جدید از جامعه ایران، نشان دهند که در حال حاضر جامعه از نگاه تکلیف‌گرایی به حجاب فاصله گرفته است. این جریان در صدد است با عبور از مسئله حجاب، مسایل دیگر حوزه دین را هم از نگاه تکلیفی خارج کرده و بار شخصی به آن بدهند. رئیس جبهه اصلاحات پیشتر در مرداد 1402 یعنی یک سال پس از آشوب‌های سال 1401 در‌باره حجاب گفته بود: تحلیل نادرست و غیرواقع‌بینانه از مقتضیات جامعه امروز ایران آن هم پس از فاجعه مرگ مهسا و وقوع جنبش اعتراضی گسترده، موجب شده است که نقدها و نصایح مصلحان و دلسوزان راه به‌جایی نبرد و کمافی‌السابق در بر همان پاشنه بچرخد.
دبیرکل حزب اتحاد ملت همچنین در یادداشتی در روزنامه اعتماد در همان مقطع، با طرح این ادعا که در آیات و روایات معتبر، اجباری در مواجهه با پوشش در جامعه وجود ندارد، می‌کوشید لایحه حجاب و عفاف را توجیه‌گر رفتارهای سلبی منجر به فوت شهروندان تعریف کرده و مجازات کشف حجاب‌کنندگان را به‌مثابه اعلام جنگ با جامعه بازنمایی نماید.
منصوری ضمن هشدار مبنی بر اینکه تأکید بر مقابله با بی‌حجابی موجب شکل‌گیری یک رنسانس خواهد شد، تصریح می‌کند، خلاصه کردن همه نمادها در پوشش زنان، آن‌هم در شرایطی که حداقل ۲۰ میلیون نفر زیرخط فقر زندگی می‌کنند و جامعه و خاصه زنان از انواع تبعیض‌ها رنج می‌برند، حرکت و اقدامی است که فقط می‌توان نام «خود براندازی» روی آن گذاشت.
بنابراین، آنچه امروز در ولنگاری در حوزه حجاب دیده می‌شود و حجاب از برداشتن روسری از سر گذشته و «بدن‌نمایی» در دستور کار بخشی از زنان ولنگار قرار گرفته است را باید محصول همین تفکراتی دانست که حجاب را فقط یک امر عرفی دانسته که افراد در انتخاب آن مخیّر هستند.
این روزها بازگشت دوباره خط اصلاحات ساختاری در رسانه‌های اصلاح‌طلب قابل تامل است، روند دیدگاه‌های خاتمی و اصلاح‌طلبان ساختاری بیانگر آن است که آنان با وقوع هر واقعه‌ای در کشور لزوم شکل‌گیری حکومت عرفی و به تعبیر دقیق‌تر حکومت سکولار را تئوریزه و میل به این حکومت را امری طبیعی و‌گریزناپذیر تعریف و تفسیر کنند.