در فصل بهار مراقب شبیخون این بیماری‌ها باشید
تقویت ایمنی بـدن نسخه شفابخش در مقابله با بیماری‌های فصـلی
تارا وحیدی
بخش پایانی
فصل بهار، فصل شکوفه‌های سفید و صورتی و گشت و گذار، فصلی که خیلی از ما منتظر شروعش بوده‌ایم، اما متاسفانه برخی هم به دلیل دست و پنجه نرم کردن با بیماری‌های شایع در این فصل منتظر اتمام آن هستند. چه کنیم که از حساسیت، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و تمامی بیماری‌های این فصل در امان بمانیم و بتوانیم از زیبایی‌های بهار نهایت لذت را ببریم؟ یکی از راهکارهای اصلی تقویت سیستم ایمنی بدنمان است.
رژیم غذایی غنی از میوه‌ها، سبزی‌ها و آجیل، این ویتامین‌ها را تأمین می‌کند. قرار گرفتن در معرض نور خورشید صبحگاهی به مدت 20-15 دقیقه، ویتامین D
را افزایش می‌دهد. در صورت کمبود، مکمل‌ها با نظر پزشک توصیه می‌شوند. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی در طبیعت و شست‌وشوی مرتب دست‌ها نیز از عفونت‌ها پیشگیری می‌کند.
هجوم خاموش بیماری‌های بهاری
در فصل بهار، برخی بیماری‌ها در ایران شیوع بیشتری پیدا میکنند. از جمله این بیماری‌ها می‌توان به حساسیت‌های فصلی (آلرژی بهاره)، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و آبله‌مرغان اشاره کرد.
- حساسیت‌های فصلی (آلرژی بهاره): با آغاز فصل بهار و افزایش گرده‌افشانی گیاهان، علائم آلرژی مانند عطسه، سرفه، خارش و آبریزش بینی در افراد مستعد تشدید می‌شود. برای کاهش این علائم، توصیه می‌شود در روزهای بادی و گرم کمتر در فضای باز حضور داشته باشید و در صورت لزوم از ماسک استفاده کنید.
- سرماخوردگی و آنفلوآنزا: در تعطیلات نوروزی و به دلیل افزایش دید و بازدیدها و سفرها، احتمال بروز پیک بیماری‌های تنفسی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا وجود دارد. رعایت نکات بهداشتی، مانند شستن مرتب دست‌ها و استفاده از ماسک در تجمعات، می‌تواند به پیشگیری از این بیماری‌ها کمک کند.
- آبله‌مرغان: این بیماری ویروسی در فصل بهار شیوع بیشتری دارد و می‌تواند در کودکان و بزرگسالان مشاهده شود. علائم آن شامل تب و بثورات پوستی است. برای پیشگیری، از تماس مستقیم با افراد مبتلا خودداری کنید.
- بیماری لایم: کنه‌های ناقل بیماری لایم در هوای گرم و مرطوب بهاری فعال‌تر هستند. علائم این بیماری شامل تب، سردرد و خستگی است. برای پیشگیری، هنگام حضور در طبیعت از تماس مستقیم با گیاهان خودداری کرده و از اسپری‌های دافع کنه استفاده کنید.
معجزه ویتامین‌ها در مهار سرماخوردگی
ویتامین دی بهترین ویتامین برای سرماخوردگی محسوب می‌شود. این ویتامین مدت‌زمان سرماخوردگی و سایر عفونت‌های ویروسی مزمن را کاهش می‌دهد. افرادی که به مقدار کافی ویتامین د ۳ دریافت میکنند، نسبت به سایر افراد، کمتر در معرض بیماری‌های مختلفی اعم از آنفلوآنزا قرار می‌‌گیرند.
دانشمندان می‌گویند ثابت کرده‌اند که ویتامین دی می‌تواند خطر سرماخوردگی، آنفلوآنزا و دیگر عفونت‌های جدی تنفسی را کاهش دهد. در نتیجه این تحقیقات بسیاری از کشورها را تشویق میکنند که از الگویی که در آنها ویتامین دی به غذاهایی همچون نان اضافه می‌شود، تبعیت کنند.
دکتر رضا کویری، پزشک عمومی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «ویتامین آفتاب برای سلامت استخوان‌های انسان ضروری است و در سیستم ایمنی نیز نقش دارد. سیستم ایمنی بدن از ویتامین دی برای ساخت سلاح ضد میکروب که به جنگ باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌رود، استفاده می‌کند. ویتامین دی را باید برای داشتن استخوان‌های سالم‌تر و سلامت عضلات مصرف کرد.»
وی در ادامه می‌افزاید: «علاوه بر اینها کمبود ویتامین C می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن را دچار اختلال کرده و به این طریق خطر بروز انواع عفونت‌ها افزایش یابد. دقت کنید که مصرف ویتامین ث نمی‌تواند به طور کامل شما را در برابر سرماخوردگی و آنفلوآنزا مصون کند، اما عدم تأمین آن به مقدار کافی، بدن را بیش از حد معمول در معرض خطر ابتلا به این بیماری‌ها قرار خواهد داد. اگر روزانه به مقدار کافی میوه و سبزی‌ها مصرف می‌کنید، احتمالاً کمبود ویتامین ث ندارید. مرکباتی مثل پرتقال و لیموشیرین و دیگر میوه‌ها همچون توت‌فرنگی، آناناس و سبزیجاتی مثل فلفل‌دلمه‌ای منابعی غنی از ویتامین C محسوب می‌شوند. برای جبران کمبود ویتامین C از ویتامین C جوشان نیز می‌توانید کمک بگیرید.»
این پزشک عمومی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «مانند ویتامین C و D ماده معدنی روی (زینک) نیز می‌تواند در کاهش شدت سرماخوردگی و طول درمان مؤثر باشد. مصرف مقادیر مناسب زینک می‌تواند به سلول‌های بدن کمک کند تا در مبارزه با بیماری‌ها موفق‌تر عمل کنند. روی نقش مهمی در بهبود ارتباط بین سلول‌های سیستم ایمنی ایفا کرده و پاسخ ایمنی بدن در برابر عوامل بیماری‌زا را بهبود می‌بخشد. برای اینکه مطمئن شوید به مقدار کافی از زینک در رژیم غذایی خود استفاده می‌کنید، حتماً گوشت قرمز، غذاهای دریایی، حبوبات، دانه‌ها و ماست بخورید. در صورت لزوم می‌توانید برای خرید زینک نیز اقدام کنید.»
و اما در پایان باید متذکر شویم که ویتامین B6 بهترین ویتامین برای سرماخوردگی است. این ویتامین که با نام پیریدوکسین نیز شناخته می‌شود، از جمله ویتامین‌های گروه ب بوده که محلول در آب به‌حساب می‌آید. این ویتامین در بیش از 100 واکنش آنزیمی از جمله متابولیسم پروتئین‌ها نقش داشته و در عملکرد سیستم عصبی و کارکرد مغز نیز دخیل است. با درنظر گرفتن پاره‌ای از مطالعات به نظر می‌رسد که ویتامین B6 در جلوگیری از عفونت‌های حاصل از سرماخوردگی و آنفلوآنزا با سیستم ایمنی بدن همکاری می‌کند. کاهش سطح ویتامین ب6 در بدن، انسان را مستعد ابتلا به عفونت‌های تنفسی خواهد کرد. برای تأمین این ویتامین می‌توانید از نخود، سیب‌زمینی، جگر، ماهی تن، ماهی سالمون و مرغ نیز استفاده کنید.
رعایت نکات بهداشتی و پیشگیرانه
با رعایت نکات بهداشتی و پیشگیرانه، می‌توان از ابتلا به این بیماری‌ها در فصل بهار جلوگیری کرد.
میترا موسوی، دانشجوی سال آخر پزشکی برایمان تبیین می‌کند: «در کنار بیماری‌های تنفسی و آلرژیک، برخی مشکلات گوارشی و پوستی هم در فصل بهار شایع‌تر می‌شوند که اغلب در اثر تغییر رژیم غذایی، سفرهای نوروزی یا تماس بیشتر با طبیعت ایجاد می‌شوند:
در ایام آغاز بهار، مصرف شیرینی، آجیل و غذاهای چرب افزایش پیدا می‌کند. این موضوع در کنار کاهش تحرک یا مصرف آب کمتر، می‌تواند باعث مشکلاتی مانند سوءهاضمه، یبوست یا نفخ شود. نوشیدن آب کافی، مصرف میوه و سبزی تازه و پرهیز از پرخوری می‌تواند به پیشگیری از این مشکلات کمک کند.
با گرم‌تر شدن هوا و تعریق بیشتر، احتمال بروز بیماری‌های قارچی به‌ویژه در نواحی مرطوب بدن افزایش پیدا می‌کند. در صورت استفاده از استخرهای عمومی یا قرارگرفتن طولانی‌مدت در هوای گرم، باید پوست بدن خشک نگه داشته شود و از لباس‌های نخی استفاده شود.»
وی در ادامه متذکر می‌شود: «افرادی که به آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریه مبتلا هستند، در بهار ممکن است با تشدید علائم مواجه شوند. گرده گیاهان، افزایش گردوغبار و نوسان دمایی از عوامل تحریک‌کننده این مشکلات هستند. مصرف منظم داروها، اجتناب از حضور در محیط‌های آلوده و استفاده از دستگاه‌های تصفیه هوا در خانه می‌تواند مؤثر باشد.
با گرم‌تر شدن هوا، فعالیت پشه‌ها، کنه‌ها و سایر حشرات افزایش می‌یابد. گزش این موجودات می‌تواند باعث انتقال بیماری‌هایی مثل تب دنگی، سالک یا بیماری لایم شود. استفاده از پشه‌بند، اسپری ضد حشره و پوشیدن لباس‌های آستین‌بلند در سفرهای طبیعت‌گردی توصیه می‌شود.
در کنار تمام هشدارها، نباید فراموش کرد که بهار فقط فصل شکوفه‌ها نیست؛ فصل بیداری بیماری‌ها هم هست؛ اما با شناخت درست از بیماری‌های شایع این فصل و رعایت چند اصل ساده، می‌توان تا حد زیادی از ابتلا پیشگیری کرد و سلامت خانواده را حفظ کرد.»
از این دانشجوی سال آخر پزشکی سؤال می‌کنم: «در یک نگاه، مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه بهاری شامل چه مواردی می‌شود؟» وی پاسخ می‌دهد: «پرهیز از حضور طولانی در فضای باز در روزهای پر گرده (برای افراد مبتلا به آلرژی). استفاده از ماسک و رعایت بهداشت دست، به‌ویژه در سفرها. اجتناب از مصرف زیاد شیرینی و خوراکی‌های سنگین در تعطیلات. مراقبت از کودکان در برابر بیماری‌هایی مثل آبله‌مرغان. استفاده از لباس‌های نخی، خشک نگه داشتن پوست و مراقبت از بروز قارچ‌های پوستی. دوری از حشرات در طبیعت و استفاده از وسایل محافظتی. با کمی دقت و آمادگی، بهار می‌تواند نه‌تنها فصل طراوت طبیعت، بلکه فصل طراوت سلامتی ما هم باشد.»
وضعیت تغذیه‌ای بهار
با گنجاندن غذاهای مغذی و تقویت‌کننده ایمنی در رژیم غذایی بهاری، می‌توان بدن را در برابر بیماری‌ها و آلرژی‌های فصلی مقاوم‌تر کرد و از سلامت بهتری بهره‌مند شد.
از رعنا دادپی، کارشناس تغذیه سؤال می‌کنم: «چه غذاهایی به تقویت سیستم ایمنی در فصل بهار کمک میکنند؟» وی پاسخ می‌دهد: «فصل بهار زمان خوبی برای بازنگری در تغذیه و تقویت سیستم ایمنی بدن است. با شروع فصل گرما و افزایش فعالیت‌های بیرونی، نیاز به مصرف غذاهای مناسب برای تقویت سیستم ایمنی بدن بیشتر می‌شود.»
وی در ادامه می‌افزاید: «با شروع فصل بهار، بدن باید با تغییرات دما، گرده‌ها و آلاینده‌ها مقابله کند. این تغییرات می‌تواند به سیستم ایمنی فشار وارد کند. برای پیشگیری از بیماری‌های فصلی و افزایش مقاومت بدن، نیاز به مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری است.»
غذاهای مفید برای تقویت سیستم ایمنی:
- سبزی‌های برگ‌سبز: سبزیجاتی مانند اسفناج، کلم، و بروکلی حاوی ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌های قوی هستند که به تقویت سیستم ایمنی کمک میکنند.
- میوه‌های تازه: میوه‌هایی مانند پرتقال، کیوی و توت‌فرنگی حاوی مقادیر زیادی ویتامین C هستند که به مقابله با عفونت‌ها کمک می‌کند.
- غذاهای پروتئینی: منابع پروتئینی مانند ماهی، مرغ و تخم‌مرغ حاوی روی و ویتامین D هستند که برای تقویت سیستم ایمنی ضروری هستند.
- آجیل و دانه‌ها: بادام، گردو و تخم کدو حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا-3 هستند که به سلامت بدن کمک میکنند.
نوشیدنی‌های تقویت‌کننده ایمنی:
- چای سبز: چای سبز حاوی پلی‌فنول‌ها و آنتی‌اکسیدان‌هایی است که به تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهاب کمک می‌کند.
- آب‌میوه‌های طبیعی: آب‌میوه‌هایی مانند آب‌پرتقال و آب‌لیمو به دلیل داشتن ویتامین C می‌توانند به تقویت ایمنی بدن کمک کنند.