سودان در آستانه ورود به یک جنگ تمام‌عیار داخلی
سرویس خارجی-
افزایش تنش‌های سیاسی در سودان‌جنوبی و تشدید خشونت‌ها در ایالت «نیل علیا»، موجب افزایش نگرانی‌ها از بازگشت جنگ داخلی به این کشور جهان شده است.
سودان‌جنوبی، جوان‌ترین کشور جهان، در ۹ ژوئیه ۲۰۱۱ (18 تیر 1390) پس از دهه‌ها درگیری با سودان، استقلال خود را اعلام کرد. ریشه‌های این درگیری‌ها به دوران استعمار بازمی‌گردد که تفاوت‌های فرهنگی، مذهبی و اقتصادی میان شمال و جنوب سودان نادیده گرفته شد. پس از استقلال سودان در ۱۹۵۶، این تنش‌ها به جنگ داخلی اول سودان (۱۹۵۵-۱۹۷۲) منجر شد که با توافق آدیس آبابا و اعطای خودمختاری به جنوب پایان یافت. با لغو این خودمختاری در ۱۹۸۳، جنگ داخلی دوم آغاز شد که تا ۲۰۰۵ ادامه یافت و بیش از دو میلیون کشته و میلیون‌ها آواره برجای گذاشت. توافق صلح جامع ۲۰۰۵ به جنوب سودان خودمختاری بیشتری داد و زمینه‌ساز برگزاری همه‌پرسی استقلال در ۲۰۱۱ شد که با رأی قاطع به جدایی انجامید. پس از استقلال، سودان‌جنوبی با چالش‌های متعددی مواجه شد که منجر به جنگ داخلی شدیدی گردید. در دسامبر ۲۰۱۳، تنش‌های سیاسی بین رئیس‌جمهور «سالوا کِر» و معاون سابقش، «ریک ماچار»، به اتهام تلاش برای کودتا، به درگیری‌های مسلحانه انجامید. این جنگ داخلی تا ۲۰۱۸ ادامه یافت و باعث کشته‌شدن حدود 400 هزار تَن و آوارگی میلیون‌ها نفر شد. توافق صلح ۲۰۱۸ به تشکیل دولت وحدت ملی در ۲۰۲۰ منجر شد، اما اجرای کند مفاد آن و ادامه تنش‌ها، صلح پایدار را به چالش کشید.
در سال ۲۰۲۴، سودان‌جنوبی با بحرانی مواجه شد که احتمال بازگشت به جنگ را افزایش داد. درگیری‌های شدید در سودان همسایه، به‌ویژه تعطیلی خطوط لوله نفتی که صادرات نفت سودان‌جنوبی را مختل کرد، منجر به کاهش دو سوم درآمدهای نفتی این کشور شد. این بحران اقتصادی، نارضایتی عمومی را افزایش داده و توانایی دولت در پرداخت حقوق و حفظ ثبات را به خطر انداخت. همچنین، ورود حدود ۸۱۰ هزار پناهنده از سودان به سودان‌جنوبی، فشار بیشتری بر منابع محدود این کشور وارد کرد. این عوامل، همراه با تنش‌های سیاسی و قومی داخلی، سودان‌جنوبی را در آستانه جنگی دوباره قرار داده است.
نزدیک‌شدن خطر جنگ داخلی تمام عیار
به گزارش روز سه‌شنبه «ایرنا» از پایگاه خبری «کانورسیشن»، کشور سودان‌جنوبی با خطر بازگشت جنگ داخلی تمام عیار رو‌به‌رو است مگر اینکه جامعه بین‌المللی رویکرد قاطعی برای مشارکت مجدد در روند صلح و ایجاد ثبات در این کشور در پیش بگیرد. چالش‌های اجرای آهسته توافق صلح در مارس سال جاری میلادی (اواخر اسفند ۱۴۰۳) با بروز درگیری‌های خشونت‌آمیز در ایالت «نیل علیا» و ایجاد یک بحران سیاسی تشدید شد. ماکار معاون اول رئیس‌جمهوری در بازداشت خانگی قرار گرفت. گزارش‌ها حاکی است کاروانی از بیش از ۲۰ خودروی زرهی مسلح با زور وارد محدوده اقامتگاه ماکار شدند و ضمن خلع سلاح محافظان ماکار، او و همسرش «آنجلینا تنی» وزیر کشور سودان‌جنوبی را دستگیر کردند.
برخی کارشناسان بر این باورند که بحران جاری در سودان‌جنوبی ارتباط زیادی هم با درگیری‌های اخیر ندارد بلکه این بحران از مدت‌ها پیش در حال نشو و نما بوده و در اجرای ضعیف توافق صلح این کشور ریشه دارد. داده‌های آماری درباره محتوا و اجرای ۴۲ توافق صلح پایان جنگ داخلی در ۳۳ کشور جهان از سال ۱۹۸۹ تاکنون نشان می‌دهد که در هیچ‌کدام از این کشورها اجرای توافق صلح همانند سودان‌جنوبی با تاخیر رو‌به‌رو نشده است. همچنین دستگیری یکی از رهبران اصلی مخالفان و از امضا‌کنندگان توافق صلح، رویداد بی‌سابقه‌ای است.
تولد بحران 2025
بحران جاری در سودان‌جنوبی از اوایل مارس ۲۰۲۵ (اسفند 1403) شروع شد زمانی که «نیروهای دفاعی مردمی سودان‌جنوبی» با گروه شبه‌نظامی «ارتش سفید» درگیر شدند و ارتش سفید کنترل شهر «ناصر» در ایالت نفت‌خیز «نیل علیا» را به دست گرفت. رهبران سودان‌جنوبی نیز به‌سرعت «ماکار» رهبر حزب اصلی مخالف را با ارتش سفید مرتبط کرده‌اند و علت این امر آن است که این گروه شبه‌نظامی نیروهای خود را عمدتا از میان گروه قومی «نویر» جذب می‌کند که همان قومیت ماکار است. اما به نظر می‌رسد که در پشت تنش‌های اخیر، خواست و اراده رهبران سیاسی برای تقویت سلطه سیاسی خود و دسترسی نامحدود به درآمد منابع طبیعی نهفته است. اقتصاد سودان‌جنوبی حد زیادی وابسته به نفت است. این درحالی است که کار آموزش و استقرار نیروهای نظامی متحد و تشکیل کمیسیون حقیقت‌یاب و همچنین اصلاحات قانونی و انتخاباتی نیز از برنامه تعیین شده عقب است. نشریه «فارن پالیسی» هم در گزارشی در این خصوص نوشت: «نبردهای اخیر و بازداشت رهبران مخالفان در سودان‌جنوبی موجب تمرکز توجهات به تنش‌های قومیتی رو به وخامت در این کشور، و شکنندگی توافق صلح سال ۲۰۱۸ سودان‌جنوبی شده است. سازمان ملل نیز روز ۲۴ مارس (دوشنبه چهارم فروردین) هشدار داد که سودان‌جنوبی بار دیگر به آستانه جنگ بازگشته است.»