محفل؛ برنامه‌ای که مرز محصولات مناسبتی را جابه‌جا کرد
رقابت بدون بازنده
آرش فهیم
برنامه تلویزیونی «محفل» به عنوان یکی از تولیدات مهم و برجسته صداوسیما در دوران تحول این رسانه، نمایانگر یک تجربه نوآورانه در عرصه رسانه‌ای است که توانسته با بهره‌گیری از دو اصل «مردمی بودن» و «هویت»، شکلی متفاوت و متمایز از برنامه‌های تلویزیونی را ارائه دهد. این برنامه با ساختاری که فراتر از کلیشه‌های رایج و قالب‌های ثابت رسانه‌ای قرار دارد، به یک اثر فاخر و صمیمی بدل شده است که در عین حال همواره توانسته جذابیت‌های خود را حفظ کند و حتی از نظر معنوی و فرهنگی، به ارتقای سطح آگاهی و ارتباطات اجتماعی کمک نماید.
آنچه «محفل» را از سایر برنامه‌های مشابه متمایز می‌کند، رویکرد متفاوتی است که در ساختار و محتوای آن به کار رفته است. در ابتدا، شاید «محفل» شبیه به برنامه‌های ژانر تلنت یا استعدادیابی به نظر برسد، اما مضمون و هدف اصلی این برنامه به هیچ عنوان بر اساس رقابت و برتری افراد قرار ندارد. برخلاف سایر برنامه‌های استعدادیابی که بر مبنای «برد» و «باخت» بنا شده‌اند، در «محفل» همه شرکت‌کنندگان در مسیری معنوی و مشترک قرار دارند که هدف آن خدمت به قرآن‌کریم و نشر آموزه‌های دینی است. در نتیجه، در این برنامه هیچ‌گونه رده‌بندی یا رقابت معنایی ندارد و همه حضار از تماشاگران گرفته تا شرکت‌کنندگان و کارشناسان در یک همدلی و هم‌داستانی به ترویج فرهنگ قرآنی می‌پردازند. این ویژگی، باعث می‌شود که «محفل» به جای ایجاد تفکیک و جدایی میان افراد، به برقراری ارتباطی معنوی و انسانی بین آنها بپردازد و در نتیجه، همه در آن پیروزند.
یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته «محفل» این است که با وجود حفظ نظم در روند برنامه، هیچ محدودیتی در جریان آن وجود ندارد و هر لحظه ممکن است اتفاق جدید و غیرمنتظره‌ای رخ دهد. این بی‌نظمی ظاهری که در حقیقت نوعی خلاقیت و نوآوری است، موجب شده است که برنامه هیچ‌گاه دچار یکنواختی نشود و همواره برای مخاطب جذاب باقی بماند. در هر قسمت، بینندگان شاهد لحظات زیبا و تأثیرگذاری هستند که از تلاوت‌های هنرمندانه شرکت‌کنندگان تا داستان‌ها و حکایات انسانی و عاطفی گوناگون، فضای برنامه را سرشار از احساسات و معانی بلند می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که «محفل» فراتر از یک برنامه تلویزیونی صرف، به یک تجربه معنوی و عاطفی برای مخاطبان تبدیل شود.
جالب‌ترین نکته درخصوص «محفل»، تنوع فرهنگی و اجتماعی گسترده‌ای است که در آن به نمایش درمی‌آید. از شرکت‌کنندگان و تماشاگرانی با ملیت‌ها و فرهنگ‌های مختلف، از جمله ایرانی و غیرایرانی، گرفته تا اقشار مختلف جامعه، همه زیر سایه قرآن به هم پیوسته‌اند. این برنامه به نوعی، یک فضای بین‌المللی ایجاد کرده که در آن تفاوت‌ها و تفاهم‌ها به هم گره خورده‌اند و همه به دنبال هدف مشترک یعنی تحصیل زیبایی‌های قرآنی و معنوی هستند.
در نهایت، برنامه «محفل» یک مدل جدید از برنامه‌سازی تلویزیونی است که می‌تواند الهام‌بخش برنامه‌سازان باشد تا با استفاده از مفاهیم دینی و معنوی، قالب‌های هنری و جذاب‌تری را برای ترویج این آموزه‌ها ایجاد کنند. تجربه «محفل» نشان می‌دهد که با طراحی ساختارهای نوآورانه و در نظر گرفتن نیازهای معنوی و فرهنگی جامعه، می‌توان به نتایج ارزشمند و مثبتی دست یافت که نه‌تنها در سطح ملی، بلکه در سطح بین‌المللی نیز تأثیرگذار باشد.