نگاهی به فیلم «مریم»
تغییر مقدسات با انحرافات روز
فاطمه قاسم‌آبادی
در مورد زندگی حضرت عیسی(ع) و قدیسین مسیحی، تا به حال آثار متفاوتی توسط تهیه کنندگان، در قالب فیلم و سریال‌های چند فصلی ساخته شده است.
در این ساخته‌ها که اغلب‌شان توسط هنرمندان غربی تولید شده است، عموما سعی کرده‌اند، تصویری نسبتا بروزتری را از انسان‌های مقدس و اولیاء خدا به تصویر بکشند و چون تمام این آثار توسط کسانی ساخته شده‌اند که کوچک‌ترین دیدگاهی در مورد اصل تفکر اولیاء خدا که توحید و تقوا مهم‌ترین قسمتش است ندارند، تولیداتشان هم معمولا شبیه روایت یک داستان با اول شخص غیر قابل درک است که یا شخصیت مورد بحث، هیچ شباهتی به یک انسان ندارد، یا سرشار از انحرافات رایج و بروز جامعه است.
فیلم «مریم» به کارگردانی «جی آر کاروسو» محصول سال 2024 شبکه اینترنتی نتفلیکس است. این فیلم به سراغ زندگی حضرت مریم(س) رفته است.
داستان تولد مادر منجی
در فیلم مریم، زمان و اتفاقاتِ قبل از به دنیا آمدن حضرت مریم(س) را به تصویر می‌کشند و بعد داستان، تا سال اول میلادی که همزمان با تولد حضرت عیسی(ع) است، ادامه پیدا می‌کند.
داستان در زمان هرود، پادشاه سفاک بنی اسرائیل اتفاق می‌افتد که ظلم و بی‌رحمی‌اش همه مردم را به تنگ آورده بود.
طبق روایت این فیلم، چند سال بعد از به دنیا آمدن حضرت مریم، والدینش او را برای خدمت به خدا، همراه دیگر دختران، به معبد سلیمان می‌فرستند!
او در آنجا بزرگ می‌شود و بدون هیچ‌گونه عبادت یا تقوای خاصی رشد می‌کند و در جوانی یک روز که به کنار نهر آبی می‌رود، روسری از سرش می‌افتد و آنجا یوسف نجار، او را می‌بیند و عاشقش می‌شود!
بعد آن‌ها نامزد می‌کنند ولی قبل از ازدواج، حضرت مریم با دیدن حضرت جبرئیل که در هیبتی ترسناک بر او ظاهر می‌شود، باردار می‌شود.
پدر حضرت مریم که از فهمیدن قضیه بارداری ناراحت می‌شود، با او برخورد بدی می‌کند ولی بعد دوباره دخترش را می‌پذیرد و یوسف نجار هم با این قضیه کنار می‌آید و بعد از تولد حضرت عیسی هم اتفاق خاصی نمی‌افتد و منجی به امید آینده با خانواده‌اش زندگی می‌کند....
فرشته یا جن؟
در فیلم مریم، مخاطبین با حضرت مریمی مواجه هستند که بیشتر از مسیحیان، یهودیان آن را به تصویر می‌کشند.
در این روایت، بغض و کینه یهودیان از حضرت جبرئیل هم کاملا مشخص است (یکی از ایرادهای معروف بنی اسرائیل برای نپذیرفتن فرمان وحی در زمان خودشان، این مسئله بود که چرا باید حضرت جبرئیل وحی را بیاورد! آن‌ها می‌گفتند: اگر حضرت میکائیل وحی را می‌آورد چون طرفدار ماست، می‌پذیرفتیم!).
به خاطر شبکه تهیه‌کننده این فیلم که نتفلیکس است، حضرت جبرئیل ماجرا یک سیاه پوست است که ظاهر و هیبتِ ترسناکی دارد و سر تا پا لباس‌های آبی پوشیده است!
با توجه به نماد مرد آبی یا موجود آبی پوش در‌هالیوود، این نماد برای اجنه به کار می‌رود و پوشاندن چنین لباسی بر تن یک فرشته مقرب الهی، به نوعی تمسخر اعتقادات است.
از طرف دیگر در این ماجرا حضرت جبرئیل رسما به مردم کمک می‌کند تا به گناه بیفتند و این دیگر واقعا غیر قابل قبول است، هر چند با توجه به ظاهر ترسناک این مثلا فرشته در فیلم، عجیب نیست که چنین سناریویی برای او نوشته شود.
حضرت جبرئیل در فیلم مریم، بیشتر از اینکه شبیه فرشتگان باشد، مانند قهرمانان فیلم‌های آبکی مارول است که با موجودات بد می‌جنگند و به انسان‌ها خط می‌دهند.
حجاب و حیا حذف می‌شود
در فیلم مریم، مخاطبین از همان ابتدای ماجرا می‌بینند که زنان بنی اسرائیل خیلی روی حجاب حساس نیستند و لباس‌هایی نامناسب می‌پوشند و در کوچه و بازار هم وضعیت به همین منوال است!
ماجرا جایی عجیب‌تر می‌شود که حضرت مریم به همراه دیگر همکلاسی‌هایش جلوی خاخام‌ها، بی‌حجاب هستند!
اگر این نکته را در نظر نگیریم که در آن زمان، اصلا چیزی به عنوان دخترانی که به معبد سلیمان می‌رفتند تا تحت آموزش قرار بگیرند وجود نداشت و خود حضرت مریم هم وجودش در معبد یک استثنا محسوب می‌شد، چرایی اینکه برای چه دختران بالغ باید بدون پوشش موهایشان در مقابل خاخام‌ها باشند، آن هم در آن دوره، جالب توجه است....
در صورتی که بخواهیم کلی بگوییم، سازنده با دیدگاه تخیلی‌اش در مورد آن زمان، تصویری خلق کرده که به هیچ وجه قابل قبول نیست. واقعیت این است که در گذشته بین یهودیان رسم بود که زنان به شدت روی حجاب و حریم خود حساس باشند و حتی شنیدن صدای زن نامحرم توسط مرد غریبه، مجوزی بود برای طلاق آن زن، بعد چنین انسان‌هایی اجازه می‌دهند که زنان و دختران‌شان این‌قدر راحت در جامعه با پوشش‌های نصفه نیمه بگردند و با مردان نامحرم صحبت کنند؟
مسئله حجاب هنوز هم بین یهودیان مذهبی، بسیار مهم است تا جایی که همین حالا هم زنان‌شان با پوشش‌هایی مانند چادر و کاملا پوشیده در اجتماع ظاهر می‌شوند.
از طرف دیگر طبق منابع اسلامی، پدر حضرت مریم، قبل از تولد ایشان، یا در دوران خوردسالی‌شان فوت می‌کنند و بعد از این قضیه، بحث کفالت حضرت مریم پیش می‌آید که در مجادله‌ای حساس، بنا بر خواست خدا، کفالت این دختر خاص، به حضرت زکریا(ع) می‌رسد.
در فیلم اما هیچ اثر خاصی از این پیامبر الهی
نیست. در قسمتی از پسر حضرت زکریا یا همان حضرت یحیی(ع) نام برده می‌شود ولی خود حضرت زکریا وجود خارجی ندارد!
شاید حذف شخصیت حضرت زکریا در این فیلم، به این دلیل بود که در صورت بودن او و گنجاندنش در داستان، سازنده نمی‌توانست ماجرای تخیلی پدر حضرت مریم را که از دست دخترش دلخور و سرخورده است، در داستان بگنجاند.
جواب غلط به سؤال درست
در حال حاضر به همان نسبت که فساد و پشت پا زدن به دین و مقدسات رواج پیدا کرده است، گرایش عده‌ای از مردم هم به سمت دین و مذهب زیاد شده است.
این مسئله در کشورهای غربی بیشتر نمود دارد چرا که از خیلی نظر‌ها، آن‌ها ته مسیری هستند که در کشورهای شرقی، عده‌ای از مردم در آن به نام آزادی، تازه در حال قدم زدن یا در حالت بدتر، در نیمه راه آن هستند.
به خاطر همین مسئله هم عده زیادی از مردم غربی خسته از هر گونه فساد، دوست دارند و کنجکاو هستند تا در مورد دین و انسان‌های مقدس بیشتر بدانند.
حالا آن بخش فرهنگی غرب که قله اش
هالیوود است، در این میان بیکار نمی‌نشیند و برای این بخش از مردم کنجکاو هم خوراک تهیه می‌کند. این خوراک هر چند مسموم است ولی باعث می‌شود در نبود روایت‌های درست، مورد توجه مردم قرار بگیرد.
شاید به خاطر همین قضیه باشد که چند دهه قبل، فیلم «مریم مقدس» ساخته «شهریار بحرانی» در سطح بین‌الملل توانست، موفقیت‌های بسیار زیادی به دست بیاورد. فقط حیف که در مورد آثار فرهنگی، مداومت در تولید و مخصوصا تولید انبود و با کیفیت، برای سیر آب کردن مخاطبین، نقش بسیار زیادی دارد و تولید یک یا چند اثر نمی‌تواند در گذر زمان، تاثیر زیادی بگذارد.
به همین دلیل هم هالیوود مدام در حال ساختن آثاری مانند فیلم مریم است که با هزینه‌های ساخت پایین، آن شکلی که می‌خواهد انسان‌های مقدس را به خورد مخاطبینش بدهد و در این تولیدات هم روی واقعی چنین انسان‌هایی را تا جایی که می‌تواند تغییر می‌دهد و مخاطبین را از واقعیت آن‌ها دور می‌کند.
قداستی که حذف شد
در نقاشی‌های قبل از دوره رنسانس، تصویر حضرت مریم (س) زنی نورانی است با چهره‌ای بسیار خنثی که هیچ المان جنسی در آن وجود ندارد. این تصویر اما بعد از رنسانس، تغییرات زیادی می‌کند و به گفته مفسران، تبدیل می‌شود به یک زن کوچه و بازاری، با زیبایی‌های معمول یک زن عادی.
دقیقا حمله به قداست اولیاء خدا از همین دوره شدت می‌گیرد و این روند، طوری ادامه پیدا می‌کند که در مذهب پروتستان، عملا هیچ اسمی از حضرت مریم برده نمی‌شود و هیچ قداستی برای او در نظر گرفته نمی‌شود!
پروتستان‌ها در این زمان برای جبران نداشتن حضرت مریم سعی می‌کنند برای پیروان‌شان «الیزابت اول»، ملکه حیله گر انگلستان را بزرگ کنند و از او به عنوان باکره بزرگ نام می‌برند!
با توجه به خدمات هنری هشتم و الیزابت اول
به مذهب پروتستان، این انحراف بزرگ کاملا منطقی به نظر می‌رسد و ادامه پیدا می‌کند تا جایی که در حال حاضر، عده زیادی از مسیحیان دنیا، به باکره بودن حضرت مریم در زمان تولد حضرت عیسی باور ندارند!
این نتیجه سال‌ها تبلیغ و انحرافات مختلف در دین مسیحیت است که تا امروز ادامه پیدا کرده است.
به خاطر همین هم عجیب نیست که شبکه نتفلیکس فیلمی می‌سازد که در آن، حضرت مریم مانند یک دختر معمولی و بدون هیچ قداست خاصی به تصویر کشیده می‌شود.
در این فیلم بر خلاف اعتقاد کاتولیک‌ها، ارتدوکس‌ها و مسلمانان، حضرت مریم دختری سطحی و سر به هوا به تصویر کشیده می‌شود که به سبک فیلم‌های هندی، در حال شستن رخت‌ها کنار جوی آب، با پسری ملاقات می‌کند و به راحتی با او خوش و بش می‌کند!
بعد آن پسر در محیط کوچکی مثل اورشلیم آن زمان، دختر خاصی مانند حضرت مریم را نمی‌شناسد و فقط بر حسب اینکه از او خوشش آمده، می‌آید خانه پدر دختر را پیدا می‌کند و بلافاصله بعدش هم آن‌ها نامزد می‌شوند!
این تصویر دم دستی از زن مقدسی مثل حضرت مریم، بیشتر از یک فیلم ساده نشان می‌دهد که سازندگان تا چه حد با غرض و مرض، قصد داشته‌اند جایگاه الهی این زن مقدس را در نظر مخاطبین‌شان پایین بیاورند.
انتخاب مدل فاسد اسرائیلی «نوا کوهن»، برای ایفای نقش حضرت مریم هم شاید، از دیگر نکاتی باشد که کاملا دانسته در آن سعی شده، تصویر این زن مقدس را در ذهن مخاطبین کنجکاو خراب کند.
فیلم مریم از سایت‌های مخصوص منتقدان، نمرات بسیار پایینی گرفت و مخاطبین هم این فیلم را نپسندیدند، با این اوصاف می‌شود گفت، روایت من درآوردی نتفلیکس از زندگی حضرت مریم نتوانست بینندگانش را راضی کند و خریداری نداشت.