پرسش:
از منظر آموزه‌های وحیانی اسلام یک خانواده موفق و مطلوب، چه ویژگی‌ها و شاخص‌هایی دارد؟
پاسخ:
در دو بخش قبلی پاسخ به این سوال به مباحثی همچون: جایگاه و اهمیت خانواده، تشکیل خانواده بهترین بنا، پی‌ریزی بنیان‌های هویت و شخصیت فرزندان و اهم شاخص‌های خانواده موفق شامل: 1- اخلاق حسنه 2- احساس رضایت‌مندی 3- احساس آرامش 4- احساس صمیمیت 5- رفتار محبت‌آمیز 6- تفاهم و همدلی 7- مدارا و سازگاری پرداختیم، اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
8- اعتماد متقابل
اعتماد به معنی وثوق و تکیه کردن است. بعضی از جامعه‌شناسان جامعه و گروه بدون اعتماد را منتهی به فروپاشی می‌دانند، و برخی منعفت‌بردن در رابطه را سبب تقویت اعتماد تعریف می‌کنند و بعضی دیگر نیز انجام مناسک مشترک و همراهی در رفتارهای ساده را عامل همیشگی و اعتماد متقابل می‌شناسند. اما مومن جز به پروردگارش اعتماد کامل پیدا نمی‌کند. امام علی(ع) می‌فرماید: «لایرجون احد منکم الا ربه» (نهج‌البلاغه- حکمت82) بنابراین انتظارش از بندگان خدا بیش از حد نمی‌شود و گرفتار یأس و شگفت‌زدگی نمی‌شود. با این حال او با متدینان طبق حسن ظن و اعتماد عمل می‌کند، تا با این روش آنها را تکریم کند و پایه‌های جامعه دینی را محکم نماید. اهم مؤلفه‌های تقویت‌کننده اعتماد عبارتند از: 1- رعایت امانتداری در شنیده‌ها 2- تواضع و گفت‌وگو از موضع عادلانه 3- حمایت و هزینه کردن برای مشکلات طرف مقابل 4- تضمین همراهی و ثبات 5- عدالت و انعطاف 6- گذشتن از منافع فردی برای منافع جمعی 7-...
9- احترام متقابل
احترام به معنای حرمت داشتن و محفوظ بودن حریم فرد است، و حرمت به معنای ممنوعیت ورود دیگران به حریم است. زیر پا گذاشتن حریم دیگران در خانواده می‌تواند صمیمیت، محبت و آرامش روانی را برهم بزند، همچنین اگر برای خود هیچ حریمی نگه نداریم، به مرور به شخصیت پیش‌پاافتاده تبدیل می‌شویم و دیگران ما را جدی نمی‌گیرند. لازم است بدانیم که خدای متعال به هیچ وجه به مومنین اجازه نمی‌دهد خود را ذلیل کنند.(کافی، ج5، ص63) چرا که حرمت مومن یکی از پنج حرمت الهی روی زمین است.(همان، ج8، ص107) احترام متقابل ابتدا در مرحله باور و روحیه شکل می‌گیرد و بعد به مرحله کلام و عمل می‌رسد. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «برترین افراد کسانی هستند که به سادگی می‌شود به آنها نزدیک شد و مورد توجه‌شان قرار گرفت(بی‌تکلفند).(همان، ج2، ص102)
10- شادی و تفریح
فضای شاد در خانواده عامل انسجام و جذابیت بوده و کیفیت انجام کارها را افزایش خواهد داد. لذا شادی (مشروع) از یاران عقل و از اخلاقیات پسندیده است.(همان، ج1، ص197) و نشاط در هدایت الهی از ویژگی‌های مومن شمرده شده است.(همان، ج2، ص231) بدین خاطر تفریحات سالم و لذت‌های حلال و مشروع پیشران دیگر امور زندگی محسوب می‌شوند. این رفتارها، عقل و روان و جسم انسان را آرامش می‌بخشند و عامل تقویت ساحات مهم زندگی یعنی عبادت و تلاش برای معیشت خواهند بود.
11- صله رحم و خویشاوندی
صله در لغت به معنای احسان و دوستی آمده است، و مراد از رحم، خویشاوندان و بستگان است(فرهنگ عمید، ص682) صله رحم براساس روایات اعمال را تزکیه، اموال را زیاد، حساب را آسان و بلا را دفع و عمرها را طولانی می‌کند. امام صادق(ع) می‌فرماید: «صله رحم کن حتی با نوشاندن آب، هرچند بهترین چیزی که می‌توانی با آن صله رحم کنی، آزار نرساندن است.(کافی، ج2، ص151، ح9) حضرت در جای دیگر به کسی که خویشاوندانش با او بدرفتاری می‌کنند، اجازه جداشدن از آنها را نمی‌دهند و می‌فرمایند: 
«با کسی که بدی می‌کند خوبی کن، به کسی که تو را محروم کرده اعطا کن، و از کسی که به تو ظلم کرده درگذر که در این صورت خداوند تو را پشتیبانی خواهد کرد.»(همان، ص150)
مؤلفه‌های تقویت‌کننده صله رحم
1- مسائل درون خانوادگی نباید در جمع‌های فامیلی مطرح شود 2- روابط نباید مبتنی بر انتظار و چشمداشت از خویشاوندان باشد 3- در رابطه با خویشاوندان اعتدال را رعایت کنیم 4- احترام والدین خود و والدین همسرمان را به طور ویژه نگه داریم.
12- مدیریت صحیح مصرف
در روایات آمده است، مدیریت مصرف صحیح و دارایی‌ها و هزینه‌ها، انسان را رشد می‌دهد و از افراد پست بی‌نیاز می‌کند.(کافی، ج5، ص88،‌ح6) بنابراین از آنجا که حفظ ایمان متکی بر بی‌نیازی از مخالفان دینی است، مدیریت مصرف صحیح را می‌توان یکی از ارکان حفظ ایمان و از وظایف دینی برشمرد. امام باقر(ع) رأس کمالات انسان را در سه چیز می‌داند: 1- تفقه و شناخت عمیق در دین 2- صبر و استقامت در مشکلات 3- برنامه‌ریزی و مدیریت امر معاش و زندگی(همان، ج1، ص32) مدیریت مصرف صحیح یا «تقدیرالمعیشه» بین دو صفت مذموم سخت‌گیری و اسراف قرار دارد.(همان، ج1، ص54، ح2) الگوی مدیریت مصرف صحیح را باید به فرزندان‌مان انتقال دهیم، تا آنها بتوانند در مسیر اعتدال حرکت کنند و دچار افراط و تفریط نشوند.