برکتی که فیلم پیامبر رحمت برای سینمای ایران ارمغان آورد

 

 

 

سعید مستغاثی

بخش هشتاد

فیلم «محمد رسول‌الله» (صلی الله علیه و آله) در بهمن ماه سال ۱۳۹۳ برای اولین بار برای اهالی سینما در سینما فرهنگ تهران و در 3 سانس اکران شد. اما اکران سراسری آن از روز ۵ شهریور ۱۳۹۴ (۲۷ اوت ۲۰۱۵) در ایران و همزمان با افتتاحیه جشنواره فیلم مونترال کانادا آغاز گردید. فیلم «محمد رسول‌الله» (صلی الله علیه و آله) در تهران در ۴۰ سالن سینما به نمایش درآمد و با فروش ۱۷۰ میلیونی روز اول اکران خود در سینماهای تهران، بالاترین میزان فروش برای افتتاحیه یک فیلم سینمایی در ایران را رقم زد. وضعیت اکران این فیلم نیز رکوردی دیگر در سینما ایران به‌شمار آمد. از روز پنجم شهریور ۱۳۹۴ اکران این فیلم در ۱۴۳ سینمای ایران به‌طور همزمان آغاز شد. 

مرحله نخست نمایش فیلم «محمد رسول‌الله»(صلی الله علیه و آله) ساخته مجید مجیدی در ایران در هفته آخر آبان به پایان رسید. علی‌رغم موفقیت فیلم در داخل ایران اکران جهانی آن با ناکامی مواجه شد. پس از اکران فیلم برای خیرالدین کارامان از عالمان برجسته فقه در ترکیه و ۴ منتقد مطرح این کشور، ترکیه نخستین مقصد اکران خارجی این فیلم تعیین و قرار شد در ۷۳۰ سالن این کشور از روز ۱۷ ربیع‌الاول (هشتم دی ماه ۱۳۹۴) سالروز میلاد پیامبر اسلام به نمایش درآید. اما اکران فیلم در این کشور منتفی شد و هر چند مجیدی این اکران را به ربیع‌الثانی (بهمن ماه) موکول کرد اما این اکران نیز به سرانجام نرسید. با مخالفت دانشگاه الازهر مصر به عنوان یک مرجع مؤثر در تأیید چنین آثار سینمایی، برخی کشورهای عربی با نمایش این فیلم مخالفت کردند. 

از اکران فیلم در کشور هند با جمعیت ۳۰۰ میلیونی مسلمانان به علت فتاوای صادره علیه فیلم جلوگیری به عمل آمد. تا اینکه در آبان ماه ۱۳۹۵ این فیلم توانست در بیش از ۴۰۰ سینما در کشور ترکیه اکران شود و بعد از آن در عراق هم به نمایش درآمد.

فیلم را هم تحریم می‌کنند!

فیلم مجیدی به جز جشنواره فیلم مونترال که با این فیلم افتتاح شد و فستیوال کمرایمیج (که یک فستیوال تخصصی فیلمبرداری است) و همچنین به طور محدود در فستیوال آسیا پاسیفیک و جشنواره‌های گوتنبرگ، فوکویاما، بوسان، کلکته و کرالا در هیچ جشنواره دیگری در جهان‌نمایش نداشت و این در شرایطی بود که انبوهی از فیلم‌های سخیف و حقیر و ضعیف در طول سال در صدها جشنواره ریز و درشت دنیا به نمایش درآمده و برپرده سینماهای جهان نقش می‌بندند. 

شاید تا قبل از چنین پدیده‌ای، سخن از لابی‌های مخوف اکران در دنیا (که در اختیار سرمایه‌داران و کمپانی‌های بزرگ آمریکایی است و هر اکران و نمایشی بایستی از کانال و فیلتر این جماعت رد شده و براساس میزان سازگاری با فرهنگ و ایدئولوژی همان جماعت، اجازه اکران یا حضور در جشنواره‌ها را یابد)، سخنی گزافه و از روی توهم توطئه تلقی می‌گردید. 

بدون آنکه عدم حضور فیلم «محمد رسول‌الله»(صلی الله علیه و آله) در میان 9 کاندیدای بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان اسکار 2016 را لحاظ کنیم (علی‌رغم تمامی نقاط قوت فیلم مجیدی در برابر دیگر فیلم‌های لیست یاد شده از جمله مطرح‌ترین آنها یعنی فیلم «پسر شائول» که از قبل یقین حاصل شده بود به دلیل پرداختن به مقوله هلوکاست، برنده از پیش تعیین شده اسکار و دیگر مراسم پیرامونی آن خواهد بود)، عدم اعلام آمادگی هیچ یک کمپانی‌های اصلی پخش و توزیع فیلم در جهان برای خرید حقوق نمایش فیلم مجیدی و در نتیجه عدم نمایش آن در سالن‌های سینمای حتی کشورهای اسلامی در آسیا و آفریقا، حداقل این سؤال را برای یک بیننده عادی سینما به‌وجود آورد که یعنی این فیلم حتی به اندازه آن تصویر غیر متحرک و سخیف و پیش پا افتاده «تاکسی» جعفر پناهی هم نبود که تقریبا در بسیاری از جشنواره‌های خارجی شرکت داشت؟! 

حالا می‌توان دریافت که دشمنی غرب صلیبی/صهیونی نسبت به پیامبر رحمت و حتی فیلمی که درباره کودکی ایشان ساخته شده تا چه اندازه عمیق و پایان ناپذیر است که تمامی ژست‌های به اصطلاح دموکراتیک و دیپلماتیک و آزادیخواهانه و حقوق بشری خود را لگد مال می‌کند تا سخنی از ایشان در جهان شنیده نشود. تا آنجا که حتی همراهی و همزبانی با فتاوی شیوخ مرتجع وهابی و تکفیری و داعشی را در رسانه‌های دنیا و نزد افکار عمومی به جان می‌خرند و بازهم نشان می‌دهند همه این آتش تکفیری‌ها و داعشی‌ها از گور چه موجوداتی برمی خیزد! غافل از آنکه «کلمه الله هی العلیا».

اما همچون خود رسول اکرم که برای جهانیان مایه رحمت و برکت بود، فیلم «محمد رسول‌الله»

(صلی الله علیه و آله) که درباره کودکی حضرت ساخته شد و سعی کرد تا بخش‌های ناگفته‌ای از زندگانی پربرکت بهترین و برترین خلق عالم را به نمایش گذارد، برای ایران و سینمایش نیز پربرکت و مایه رحمت بود. رحمت و برکتی که شاید تا سالها نتوانیم ابعاد مختلف آن را درک و تحلیل‌نماییم.

افتخار برای سینمای ایران

فیلم «محمد رسول‌الله»(صلی الله علیه و آله) از معدود فیلم‌هایی است که در تاریخ سینما درباره پیامبر خاتم ساخته شده، این درحالی است که در همین تاریخ در حدود 250 فیلم درباره حضرت عیسی مسیح (علیه‌السلام) ساخته شده و حدود 120 فیلم هم راجع به حضرت موسی (علیه‌السلام) به روی پرده سینماها رفته است. 

اما سینمای ایران این افتخار را داشت که در میان تمامی کشورهای اسلامی و غیر اسلامی، فیلم استاندارد و قابل توجهی را درباره حضرت رسول اکرم بسازد. 

این در حالی بود که فیلم مطرح دیگر یعنی فیلم «پیام» یا «الرّساله» ساخته مرحوم مصطفی عقاد، در واقع با بودجه و سرمایه و ظرفیت‌های بسیاری از کشورهای اسلامی همچون مراکش و لیبی و عربستان و... و همچنین امکانات و ابزار‌هالیوود ساخته شد. چون به هر حال مرحوم عقاد، یک فیلمساز‌هالیوودی بود و پیش و بعد از فیلم «پیام»، تعدادی از فیلم‌های پلیسی و همچنین فیلم‌های موسوم به آثار‌هالووینی را ساخت یا تهیه کرد تا جایی که در‌هالیوود به «پدر‌هالووین» معروف شد.

سینمای ایران این افتخار را داشت که درباره بخشی از زندگی پیامبر رحمت، فیلم بسازد که تاکنون نه تنها در عالم هنر بدان پرداخته نشده که مجموعه روایات و احادیث و مکتوبات تاریخی نیزدرباره آن دوران بسیار اندک و محدود است. در واقع سینمای ایران موفق شد، بخشی مهم از ناگفته‌ها و ناشنیده‌های زندگی پیامبر اکرم را به گوش و هوش جهانیان و آیندگان برساند.

فیلم «محمد رسول‌الله» (صلی الله علیه و آله) براساس محتوای قوی و باارزش خود، ساختاری متناسب و فوق‌العاده داشت، در آن حد که تاکنون در سینمای ایران (حتی در فیلم‌های پرهزینه‌ای مانند «ملک سلیمان»، «استرداد» و «راه آبی ابریشم») تجربه نشده بود. 

اگر انقلاب اسلامی، «سینمای ایران» را به واقع به «سینما» بدل کرد و بسیاری از تخصص‌ها و ژانرهایی که تا پیش از انقلاب در این سینما محلی از اعراب نداشتند را برای آن به ارمغان آورد، فیلم «محمد رسول‌الله»

(صلی الله علیه و آله) نیز برای نخستین بار پیشرفته‌ترین تکنیک‌های سینمایی (در ابعاد مختلف فیلمبرداری، صدا، موسیقی، چهره پردازی، طراحی صحنه و لباس و جلوه‌های ویژه میدانی و کامپیوتری) را در خدمت موضوعی والا، اسلامی و انسانی قرار داد تا نشان دهد که سینمای دینی می‌تواند در ابعاد بسیار وسیع مطرح گردد. 

تکنیک‌هایی که برای اولین بار استفاده شد

در واقع می‌توان به جرات گفت که اگر فیلم «پیام» مرحوم مصطفی عقاد، به لحاظ ساختاری یک فیلم تاریخی و نه دینی بود، فیلم «محمد رسول‌الله» (صلی الله علیه و آله) به لحاظ ساختاری، یک فیلم کاملا دینی است. نوع قاب‌بندی‌ها، نورپردازی، تدوین، موسیقی، طراحی صحنه و حتی جلوه‌های ویژه تصویری، همگی حکایت از ساختاری دینی داشت که برای نخستین بار در سینمای ایران در این سطح تجربه شد.

گفته شد وقتی فیلم به همت «ویتوریو استورارو» برای 135 نفر از فعالین و سینماگران مؤثر در‌هالیوود از جمله فرانسیس فورد کوپولا در بنیاد فیلم آمریکا American Film Institute به نمایش در آمد، تحسین و شگفتی حاضرین از جمله شخص کوپولا را به همراه آورد که چگونه سینمایی به جز سینمای آمریکا توانایی آن را پیدا کرده که بتواند صحنه‌های سینمایی را در این حد از تکنیک به نمایش دربیاورد. 

همچنین ساختار سینمایی فیلم از جمله فیلمبرداری آن در جشنواره «کمرایمیج» یکی از معتبرترین جشنواره‌های تخصصی فیلمبرداری مورد تحسین قرار گرفت و جایزه ویژه زوج سینمایی در این جشنواره به ویتوریو استورارو و مجید مجیدی تعلق گرفت.

نکته مهم اینکه فیلم «محمد رسول‌الله»(صلی الله علیه و آله) در وب سایت سینمایی معتبر IMDB از کاربران این سایت، از 10 امتیاز ممکن 7/8 امتیاز دریافت کرد که امتیاز فوق‌العاده‌ای در میان فیلم‌های این وب سایت و به خصوص فیلم‌های سال 2015 به حساب آمد.

و افزون بر همه این نقاط قوت تکنیکی، آنچه بیش از همه بر مخاطبان خارجی فیلم در همان نمایشات اندک، تاثیر حیرت انگیزی داشت، شخصیت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) و سیر و سلوک ایشان در همان سنین و دوران کودکی و نوجوانی است که در فیلم مجید مجیدی به خوبی تصویر شد. آنچه را که به قول یکی از تماشاگران فیلم در وجود هیچیک از پیامبران الهی که درباره‌شان فیلم ساخته شده، مشاهده نشده بود.