امین‌الاسلام تهرانی

 

۲۱ اُكتبر ۱۹۴۴ برابر با 29 مهر 1323 درجريان جنگِ جنون‌آمیزِ جهانيِ دوم هواپيماي نظامي امپراتوري ژاپن – از جبهه متحدین – كه مواد منفجره در بدنه آن جاسازي شده و مخازنش پر از بنزین بود در خليج «ليتي» واقع در مجمع‌الجزاير فيليپين خود را به رزمناو سنگين استرالیایی به نام «HMAS Australia» كوبيد و آن را از كار انداخت. در اين حمله هوائي انتحاري، فرمانده كشتي و 30 تَن از افسران و ملوانان آن كشته شدند. با اين حمله، تاكتيك «كاميكازه Kamikaze» با ابتکار ژاپنی‌ها وارد عمليات نظامي در جهان شد. در اين نوع حمله هوايي، خلبان داوطلب خودکُشی بود و همواره نیروی دریایی ژاپن ده‌ها خلبان آماده خودکُشی در دسترس داشت. دومین حمله کامیکازه ۲۴ اکتبر (2 آبان) – سه روز بعد – و سومین آن ۲۵ (3 آبان) اکتبر و در همان آب‌ها صورت گرفت. در طول جنگ جهانی دوم، بسیاری از کشتی‌های آمریکا، انگلستان و متحدانشان به این طریق نابود شدند. از این ژاپن تا ژاپنی که تمام ارتش خود را تعطیل کرد راه درازی نبود. واژه کامیکازه (کامیکازی) از دو کلمه «باد» و «ملکوت» ساخته شده است و به عقیده ژاپنی‌ها چنین بادی در قرون وسطی کشتی مغول‌ها را که عازم ژاپن (برای تصرف این سرزمین) بودند، غرق کرده بود.

شاید بارها خوانده و شنیده باشید که پس از جنگ جهانی دوم و بمباران هسته‌ای این کشور توسط آمریکا، ژاپن که چاره‌ای جز پذیرش شروط لشکر پیروز (آمریکا) را نداشت، ارتش خود را به نوعی تعطیل کرد و وظیفه دفاع از خود را به کشور متخاصمِ پیشین یعنی آمریکا داد البته این اتفاق به گونه‌ای با تحمیل جبهه پیروز رخ داد که بررسی آن مجال دیگری می‌طلبد. در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم گرچه این دو کشور به دلایل مختلف از جمله داشتن دشمن مشترک (چین) به متحدان نزدیک یکدیگر تبدیل شده بودند و ژاپن دیگر محدودیت‌های سابق که از طرف آمریکا تحمیل می‌شد را نداشت، اما همچنان ارتش و تقویت نظامی این کشور برای حکمرانان ژاپنی چندان اولویت نداشت. اما در چند سال اخیر ورق برگشته و ژاپن به دنبال تقویت نظامی خود است. حکمرانان ژاپنی صریحاً به برخی از ناتوانی‌های خود اشاره می‌کنند و بر لزوم تقویت نظامی کشورشان تأکید می‌کنند.

ژاپن هزینه دفاعی خود را در سال جاری میلادی به ۵۶.۷ میلیارد دلار افزایش داده است. حتی دولت پیشین این کشور، دولت «فومیو کیشیدا»، نخست‌وزیر ژاپن، چندی پیش در آخرین گام بر اساس استراتژی امنیتی جدید این کشور، مجوز صادرات تسلیحات و قطعات ساخت ژاپن تحت مجوزهای خارجی را به کشورهای دیگر صادر کرد که این مجوز عملاً قانون ممنوعیت صدور سلاح در ژاپن را نقض کرد. به اعتقاد برخی از تحلیلگران این اقدامات یعنی پله‌پله پیش رفتن به سمت همان ژاپنی که کامیکازه‌ای می‌جنگید و به عنوان کشوری‌ستیزه‌جو و حتی امپریالیستی شناخته می‌شد. آیا چنین ژاپنی در حال برآمدن است؟

اما این «تغییر روند»، که در میزان بودجه درخواستی وزارت دفاع ژاپن مشهود است، برای چیست؟ در پاسخ باید گفت که مصمم شدن ژاپن برای تقویت نیروی دفاعی خود علل مختلفی دارد که بررسی کامل آن در این مجال نمی‌گنجد، اما می‌توان حدس زد که قدرت گرفتن چین که رقیب نیرومند ژاپن است، حکمرانانِ سرزمینِ سامورایی‎ها را به شدت نگران می‌کند، این نگرانی خود انگیزه تقویت نظامی است به ویژه در زمانی که متحد ژاپن یعنی آمریکا (در دوران رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، «دونالد ترامپ»، که شاید رئیس‌جمهور آتی آمریکا نیز باشد) رویکردش به حمایت نظامی از ژاپن را تغییر داده است. ترامپیسم در این «تغییر روند» بی‌تأثیر نبوده است. رئیس‌جمهور پیشین آمریکا که خطر بازگشتش بیخ گوش متحدینِ آمریکاست نگاهش به پایگاه‌های نظامی آمریکا در شرق آسیا نگاه بازاری بود، همین انگیزه‌ای مضاعف شد تا ژاپنی‌ها خود را از زیر سایه آمریکا بیرون بکشند یا حدأقل در این مسیر تلاش خود را افرایش دهند. حکمرانانِ پیشین آمریکا تا پیش از ترامپ هدفشان از تقویت پایگاه‌های نظامی خود در بخش خاوری آسیا و حمایت نظامی از کشورهایی چون ژاپن و کره جنوبی، گسترده‌تر کردن و حفظ «هژمونی» آمریکا در مشرق زمین بود، اما ترامپ می‌خواست از این پایگاه‌ها برای آمریکا کسب ثروت کند و به بهانه دفاع نظامی از این کشورها پول خوبی از آن‌ها طلب کند. «قدرت گرفتن رقیب دیرینه و بی‌اعتمادی به متحد، ژاپنی‌ها را متوجه خطای استراتژیک‌شان کرده است که توسعه اقتصادی و سیاسی بدون پشتوانه توانِ نظامی بی‌تمکین خواهد بود.»

* منابع در دفتر روزنامه موجود است.