ولید الخالدی

ترجمه امیرحسین بابالار

 

خبّيزه 

موقعيت:

PGR: 156218

فاصله تا حيفا: 5/29 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 175 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت                         کاربری 

عرب: 8/282                  زراعی: 4/438

يهودي: 4/202 درصد از كل: 90%

مشاع: 2/0                  عمارت ساختماني : 1/1

مجموع: 4/485

جمعيت: 

سال 1931: 209 نفر 

سال 45 / 1944: 290 نفر 

تعداد خانه‌ها (سال 1931): 42 باب 

خبّيزه پيش از 1948

 روستا در ناحیه‌ای تپه ماهوری که به سمت جنوب‌غرب سرازیر می‌شد واقع شده بود و با جنوب مسیل وادی السنديانة یک کیلومتر فاصله داشت. جاده‌های فرعی از شمال و جنوب روستا را از طریق دشت مرج إبن عامر به ساحل مرتبط می‌ساختند. 

نام اولیۀ روستا در عربی به معنای پنیرک (گیاهی خودرو که در آشپزی مناطق دهقانی فلسطین از آن به عنوان یک سبزی استفاده می‌شد) است. 

براساس تخمین‌ها در اواخر قرن نوزدهم، خبّيزة دارای 270 نفر سکنه بوده که بر روی 24 فدّان از اراضی روستا زراعت می‌کردند. [SWP (1881) II:42] روستا بر محوري شمال شرقي - جنوب غربي واقع شده بود، با خانه‌هايي كه از سنگ و نزديك به هم ساخته شده بودند. 

ساكنين روستا مسلمان بودند. آنها آب مصرفي خود را از چشمه‌هاي متعدد و چاه‌هايي كه در درون محوطۀ روستا قرار داشتند به دست آورده و امرارمعاش آنها عمدتاً از راه كشاورزي و توليد غلات و حبوبات انجام مي‌شد. در سال 45/1944 جمعاً 5/229 هكتار از اراضي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص مي‌يافت؛ 5/6 هكتار نيز آبياري شده و يا براي احداث باغاتی که 2 هكتار از آنها باغ‌هاي زيتون بود مورد بهره‌برداري قرار مي‌گرفت. 

آنها همچنين دستي هم در دامداری داشتند. خربة الكلبة (156219) به احتمال زياد پس از آنكه قبيلۀ باديه‌نشين بني كلب، در شمال روستا مستقر شد به اين نام شهرت يافت؛ اين قضيه شواهدي از سكونت انساني را در اختيار مي‌گذارد. 

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

 روستا احتمالاً قرباني يكي از حملات ‌هاگانا شده است كه در چند هفتۀ نخستين جنگ به وقوع پيوست. حمله‌اي كه به روستا صورت گرفت و نيويورك تايمز آن را «حباساي1 نزديك حيفا» ناميد در روز اول ژانويه 1948 به راه افتاد. هيچ رقمي براي تعداد تلفات داده نشده است، اما در اين گزارش عنوان شد كه اين حمله شبيه قتل‌عامي بوده كه در همان روز در روستاي مجاور، بلدالشيخ صورت گرفته است. خشونت‌ها زماني آغاز شد كه ايرگون در روز 30 دسامبر 1947 به گروهي از كارگران فلسطيني در يك پالايشگاه نفت در نزديكي حيفا حمله كرد. [NYT:۴۸/1/۲]

 البته، روستا براي چندماهي اشغال نشد. به دنبال نبردي كه بر سر كيبوتص ميشمار‌ها- عِمِق صورت گرفت، در اواسط آوريل 1948،‌ هاگانا روند دست‌اندازي به تعدادي از روستاهاي اطراف را در پيش گرفت. در هفته‌هاي بعدي، ایرگون با تهاجم به ساير روستاهاي منطقه از اين منافع بهره‌برداري كرد. 

خبّيزه در ميانۀ روزهاي 12 و 14 مه به دست قواي ایرگون افتاد. براساس اطلاعات منابع ایرگون كه توسط بني موريس مورخ اسرائيلي نقل شده‌اند، اغلب ساكنين منطقه در زير آتش خمپاره پا به فرار گذاشتند. اما بسياري هم براي چند روزي پشت ديوارهايي از سيم‌های خاردار نگه داشته شدند و آنگاه از آنجا اخراج شدند. مشخص نيست كه روستاي خبّيزه چه زماني ويران شده است، اما بعضي از روستاهاي مجاور آن پس از تسخير توسط‌ هاگانا با خاك يكسان شدند، و باقي آنها هم در ژوئن 1948 توسط صندوق ملّي يهود از صحنۀ روزگار محو گرديدند. [M:117; see M:158-59] 

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

 هيچ آبادي اسرائيلي‌اي بر روي زمين‌هاي روستا احداث نشده است. نزديك‌ترين آبادي به آنجا آبادي ايون ایسحاق (157218) است كه در سال 1945، در یک كيلومتري شرق محل استقرار روستا و بر روي زمين‌هاي متعلق به روستاي البطيمات ساخته شده است. 

روستا در حال حاضر

 به جز قلوه‌سنگ‌هايي كه در ميان بوته‌هاي خاردار، علف‌ها و كاكتوس‌ها پراكنده هستند چيز ديگري از روستا باقي نمانده است. بخشي از زمين‌هاي اطراف زير كشت رفته و از ساير بخش‌ها هم به عنوان چراگاه استفاده مي‌شود.

خربة البرج

موقعيت:

PGR: 144212

فاصله تا حيفا: 5/34 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 25 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت                   کاربری 

عرب: 5/1               زراعی: 8/477

يهودي: 3/493 درصد از كل: 90%

مشاع: 3/34 عمارت ساختماني : سندی در دست نیست

مجموع: 1/529

جمعيت: 

سال 1931: سندی در دست نیست

سال 45 / 1944: سندی در دست نیست

تعداد خانه‌ها (سال 1931): سندی در دست نیست

خربة البرج پيش از 1948

 روستا بر روي زميني پر فراز و نشيب در دشت ساحلي مركزي قرار گرفته بود. اين روستا به دليل مركبات توليدی‌اش زبانزد بود. 

در سال 1944 جمعاً 3/1 هكتار از زمين‌هاي روستا آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد بهره برداري قرار مي‌گرفت. در تپۀ مجاور موسوم به تلّ البريج (147214) كه محوطه‌اي باستاني بود شالوده‌هاي ساختماني و ستون‌هاي گرانيتي پيدا شده است. 

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن 

 خربة البرج به احتمال زیاد در هفته‌های ابتدائی جنگ تسخیر شد. نزدیک‌ترین جماعت عرب به آنجا روستای بزرگ قيسارية(قیصریه) بود که در غرب آن واقع شده بود. در چند ماه نخستین جنگ و در متن عملیاتی که برای تخلیۀ اعراب از قسمت بزرگی از مناطق ساحلی طراحی شده بود، روستای خربة البرج تسخیر شد و ساکنین آن در اواسط فوریه اخراج شدند. تا پایان ماه مارس، جماعت‌های ساحلی بسیاری مابین تل‌آویو و زیخرون یعقوف مورد تهاجم یک رشته از حملاتی قرار گرفتند که به وسیله قوای صهیونیستی به مرحله اجرا گذاشته شدند. براساس گزارش بنی موریس مورخ اسرائیلی این حملات گاهی از طریق اخراج مستقیم و گاهی به واسطۀ فرار آنها از ترس حملات منجر به تخلیۀ کلیه جماعت‌های عربی شد. [See M:53-54]

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

 آبادی بنیامینا در سال 1922 در نزدیکی شمال روستا احداث شده است. هرچند بر روی اراضی متعلق به روستا قرار ندارد.

روستا در حال حاضر

 بیشتر محوطۀ روستا پوشیده از آوار خانه‌ها است که در میان علف‌های هرز و گیاهان خاردار و کاکتوسی پراکنده شده‌اند. دیوارهای یک ساختمان بزرگ سنگی هنوز پابرجا هستند. زمین‌های اطراف توسط کشاورزان اسرائیلی برای پرورش مرکبات مورد استفاده قرار می‌گیرند.

خربة الدامون 

موقعيت:

PGR: 152237

فاصله تا حيفا: 5/10 كيلومتر 

متوسط ارتفاع: 435 متر 

تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار): 

مالكيت                     کاربری 

عرب: 4/190             زراعی: 4/190

يهودي: 0 درصد از كل: 68%

مشاع: 3/89 عمارت ساختماني : سندی در دست نیست

مجموع: 7/279

جمعيت: 

سال 1931: سندی در دست نیست 

سال 45 / 1944: 340 نفر 

تعداد خانه‌ها (سال 1931): سندی در دست نیست 

خربة الدامون پيش از 1948

 اين روستا در مرتفع‌ترين دامنه‌هاي قابل دسترس كوه كرمل در امتداد ساحل شرقي مسيل وادي فلاح قرار گرفته بود. يك جادۀ فرعي روستا را مستقيماً به حيفا وصل مي‌كرد و جاده‌اي كوتاه‌تر با اتصال روستا به یک جاده آن را به شهر مي‌رسانيد. در دوران قيمومت، روستا در فهرست اعلام جغرافيايي فلسطين در طبقۀ مزارع قرار مي‌گرفت. ساکنین خربة الدامون مسلمان بودند. آنها برای امرارمعاش خود به کشاورزی و دامداری اتکاء داشتند؛ محصول عمدۀ ایشان غلات بود، هرچند زیتون هم تولید می‌کردند. در سال 45/1944 جمعاً 5/0 هکتار از زمین‌های روستا به تولید موز و مرکبات و 9/161 هکتار به کشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 28 هکتار هم آبیاری شده و یا برای احداث باغات مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. همچنین در زمین‌های آنها چندین جنگل وجود داشت. در پایین خربة الدامون غاری قرار داشت که از آن به عنوان آغل گوسفندان استفاده می‌شد. این غار به چند سری از اتاق‌های مخفی زیرزمینی راه پیدا می‌کرد. قدمت لوازم دست‌ساز آتش‌زن‌های که از دهانۀ غار مزبور به دست آمده است، در کهن‌ترین موارد به دورۀ نوسنگی بازمی‌گردد. [Olami 1984:119] 

اشغال روستا و اخراج ساکنین آن

 هیچ تاریخی برای اشغال روستا ذکر نشده است، اما با قضاوت از روی موقعیت روستا می‌توان حدس زد که به احتمال زیاد قبل و یا اندک زمانی بعد از سقوط حيفا در اواخر‌آوریل سال 1948 اشغال شده است. پس از تسخیر حيفا‌،‌ هاگانا نیروهای متعددی را برای تصرف روستاهای اطراف گسیل داشت تا بتواند سلطۀ خودش بر شهر را تقویت نماید. گرچه روستای مجاور به نام الطيرة تا ژوئیه مقاومت کرد اما هفتۀ پایانی‌آوریل آماج حملات سنگینی قرار گرفت و زنان و کودکان آن از شهر اخراج شدند. براساس گزارش نیویورک تایمز درحالی که در روز 26‌آوریل به الطيرة حمله شد، اما «روستای دیگری که در مجاورت آن قرار داشت» به تصرّف نیروهای یهودی درآمد. خربة الدامون‌، به عنوان نزدیک‌ترین روستایی که به شکلی از میان رفته است، محتمل‌ترین گزینه محسوب می‌شود.

آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا

 هیچ آبادی اسرائیلی‌ای بر روی اراضی روستا احداث نشده است. 

روستا در حال حاضر

 تمام آنچه از روستا برجای مانده ساختمانی است که در حال حاضر از آن به عنوان زندان استفاده می‌شود. کاکتوس‌ها و چندین درخت باقی‌ماندۀ میوه مثل درختان انار و بادام در محوطۀ روستا به چشم می‌خورند. منطقه، جنگلکاری شده و اسرائیلی‌ها از آن به عنوان یک مکان تفریحی استفاده می‌کنند.

پانوشت:

1- Habassa به نظر می‌رسد اصطلاحی باشد مربوط به سلسله داستان‌ها و فیلم‌های مربوط به «جنگ ستارگان».