پرسه زدن ۳ میلیون سگ ولگرد در ایران-بخش دوم
همزیستی با سگ در خانه ضد هنجار اجتماعی
منابع تاریخی از خدمت‌رسانی‌های دیرینه سگ به انسان دلالت دارند ضمن اینکه هم در روایات دینی و احادیث شیعه و هم در منابع کهن پارسی آزار رساندن به حیوانات از جمله سگ‌ها و نیز بدرفتاری با آنان منع شده است. سگ‌ها نقش‌های مهمی در خدمت‌رسانی به بشر ایفا کرده‌اند. سگ‌ها به عنوان شکارچی و نگهبان و محافظ مورد تقدیرند اما جای سگ در اندرونی و میان اعضای خانه نبوده و نیست.
تا چندین سال پیش سگ جایگاه ویژه خودش را میان جوامع بشری داشت؛ اما سایه سنگین اومانیسم بر زندگی‌ها، انزواطلبی و فروپاشی‌های اخلاقی به رواج همزیستی با سگ دامن زده است. اگرچه در جوامع غربی تنهائی انسان‌ها آنها را به زندگی با سگ وادار کرده است در ایران بیشتر میل به دیده شدن و یک سر وگردن از دیگران بالاتر به‌نظر رسیدن سبب همزیستی با سگ میان برخی قشرها شده است و این اتفاق گزنده در برخی تا حدی پیشروی کرده است که اصل قضیه معکوس شده، انسان به خدمت سگ درآمده است. این افراد درواقع با دهن‌کجی به هنجارهای اجتماعی به دنبال تبلیغ نوعی پز اجتماعی هستند. تداوم و گسترش این ضدهنجار اجتماعی و وابستگی افراد به زندگی با حیواناتی که گاه عمر کوتاه دارند، باعث می‌شود مرگ این حیوانات صاحبان آنها را دچار افسردگی و اختلالات روحی و روانی کند که نمود این اختلالات را می‌توان در تعامل آنها با جامعه دید.
نقض حقوق حیوان
آن‌گونه که از جامعه‌شناسی ادبیات کهن فارسی برمی‌آید، انسان به انگیزه ثواب و به‌رسم رعایت حقوق حیوانات بر آن بوده است تا نسبت به حیوانات ظلمی روا ندارد؛ اما این روزها برخی گرفتار جهل مدرن شده، جایگاه رفیعی که خداوند به آنها اختصاص داده را به فراموشی سپرده‌اند. بعد هم که این تب کاذب فروکش می‌کند حیوان بینوا واگذار می‌شود و باید خلقیات صاحب جدیدش را تحمل کرده خود را باسلیقه‌ها و کجرفتاری‌های جدید وفق دهد.
فردی، سگی آورده که به علت مشکل با همسایه‌ها و مشغله زیاد دیگر به نگهداری ژرمن خود نیست و به یک حامی مهربان واگذارش می‌کند.
دیگری هم عکسی از دست زخمی‌اش گذاشته و معتقد است اشتباه خودش سبب این اتفاق شده اما مجبور است سگش را رد کند.
جوانی هم از عدم سازگاری همسرش با سگش حکایت می‌کند و اینکه همسرش اجازه نمی‌دهد سگشان در رختخوابشان بخوابد برای همین سگ را با تمام وسایلش اهدا می‌کند. چرخه‌ای که خودش از مصادیق بارز حیوان آزاری محسوب می‌شود.
اما ماجرا روی دیگری هم دارد. اینکه این همزیستی به طور همه‌جانبه به ضرر حیواناتی تمام می‌شود که قرار است نقش همدم و مونس انسان ازخود بی‌خود شده را بازی کنند. آنها که زمانی به بهانه حمایت از حیوانات سگ را همدم خود می‌کنند، باگذشت زمان کارشان به عقیم‌سازی حیوان می‌رسد به این بهانه که از شدت پرخاش حیوان کم شود و شرایط جدید برایش قابل‌تحمل‌تر باشد؛ اما شاهدیم کنار جراحی‌های ضروری برای حیوانات، عمل‌های جراحی زیبایی برای حیوان نظیر فرم‌دهی به گوش‌ها و تغییر زاویه صورت، حتی تتو و بوتاکس نیز بال‌وپر گرفته‌اند.
رونق گرفتن کاسبی‌های کاذب
کارشناسان محیط‌زیست از سال‌های گذشته درباره افراط در حمایت از حیوانات ولگرد و حیوانات خانگی هشدار می‌دادند، اما عده‌ای در ایران گمان می‌کردند که این هشدارها فقط به‌خاطر تعصبات مذهبی است!
این بی‌سروسامانی حاصل از نبود اقدامات فرهنگی و قانونی در معضل حیوانات خانگی به‌خصوص پای سگ‌های بلاگرها را هم به این ماجرا باز کرد تا با اقدامات و نمایش‌های غیراخلاقی کاسبی خودشان را رونق دهند. یکی بر تن سگش لباس می‌کند، دیگری برایش دل و جگر سیخ می‌کند، آن یکی هم از جراحی زیبایی سگش صحبت می‌کند. اقداماتی که حتی ممکن است تنها یک شوی تبلیغاتی برای درآمد بیشتر باشد؛ اما سبب رواج سبک زندگی به روش سگی می‌شود.
این اتفاقات فرهنگی در حالی است که واردات اقلام غیرضروری برای حیوانات به‌خصوص سگ‌ها به این بحران ابعاد بدتری بخشیده است. شغل‌های کاذب جدید ایجاد شده که ارتباطی با فرهنگ اصیل و غنی ایرانی ندارد از سگ‌گردانی توسط‌پرستار سگ گرفته تا بوتیک‌های لباس و لوازم فانتزی سگ‌ها.
در این رابطه، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در سال ۱۴۰۱ اعلام کرده که فقط در سال ۹۷، ۱۸ میلیارد دلار ارز ۴۲۰۰ تومانی از کشور خارج شده که حدود ۱۴ میلیارد دلار آن غذای سگ و عروسک و دیگر اقلام وارد شده است. یعنی نیمی از ارزهایی که در سال ۹۷ از کشور خارج شده به این موضوع اختصاص پیدا کرده است.
مشکلات روحی و جسمی
در همین باره سهراب محمود روانشناس به وطن امروز می‌گوید: «گرایش به نگهداری حیوانات و انس با حیوانات بیشتر از سوی افرادی دنبال می‌شود که در کنترل درونی خود ضعف دارند و چون دنبال کنترل بیرونی وجود خود هستند، به سمت‌وسوی نگهداری از حیوانات و حضور اجتماعی همراه با این حیوانات در میان مردم می‌روند، غافل از اینکه وابستگی‌شان به این حیوانات خود عامل ابتلایشان به مشکلات روحی و جسمی بیشتر اعم از ضعف بینایی، شنوایی، اختلالات خواب و بیماری‌های عاطفی و افسردگی خواهد شد.»
وی با اشاره به تاریخچه الفت و انس انسان‌ها با سگ به لحاظ کارکردی از گذشته‌های دور می‌گوید: «هر چند حامیان این رفتار می‌کوشند با اشاره به همراهی و رفاقت سگ‌ها با انسان‌ها خود را توجیه کنند؛ اما باید گفت خیابان‌گردی با سگ در قیاس با کارکردهای مثبت سگ در زندگی انسان‌ها هیچ توجیه عقلانی نداشته و ندارد.»
مدیر کلینیک تخصصی خدمات روانشناسی از سگ‌گردانی در خیابان به عنوان یک انحراف اجتماعی یاد می‌کند و اظهار می‌دارد: «این انحراف اجتماعی که با نبود مقبولیت اجتماعی هم همراه است، امروز نیازمند نگاه ویژه کارشناسان فرهنگی، جامعه‌شناسان و روانشناسان برای جلوگیری از پیشروی در جامعه است.»
داود اسماعیلی، روانشناس و مدرس دانشگاه نیز در این باره به «جوان» می‌گوید: «علم امروز و دانش و تحقیقات پیاپی و نوین پزشکی علت پرهیز از سگ را میکروب‌ها و ویروس‌های مشترک میان انسان و حیوان می‌داند که از بزاق دهان سگ و مدفوع و بول سگ به انسان سرایت می‌کند که مشهورترین آن انگل آسکاریس است که در روده انسان سکنی می‌گزیند و از طریق دستگاه گوارش به بدن بیمار آسیب جدی و مخرب زده و فرد روزبه‌روز به رنگ و روی زرد دچار شده و بر بینایی و تمرکز و تغذیه و خواب اثرات جبران‌ناپذیر وارد می‌کند.»
نظر شرعی درباره نگهداری سگ
مسئله نجس بودن سگ، غیر از حرمت نگهداری از آن است. نگهداری از سگ برای کسانی که استفاده عقلایی از آن ندارند، کراهت شدید دارد؛ و در روایات، امری ناپسند دانسته شده است.
اما بحث اصلی درباره سگ همان حکمتی است که ما نمی‌دانیم. خیلی از دستورات اسلام حکمت‌هایی دارد که با عقل قابل‌فهم است و البته بخشی از آن هم برای انسان قابل‌فهم نیست. ضمن اینکه نجاست سگ ربطی به وفاداری این حیوان ندارد. همان‌طور که نجاست بول، مدفوع و خون انسان، ربطی به انسانیت انسان ندارد. انسانیتش محترم است همان‌طور که اهمیت خون در بدن انسان نیز اثبات شده است؛ ولی در هر حال نجس است.
نجاست سگ نیز به معنی پلیدی ظاهری است که تمام اجزای سگ اعم از پوست، گوشت و موی آن نجس است و هر چیز مرطوبی که به سگ برخورد کند؛ نجس می‌شود. ولی در حقیقت و واقع، سگ موجود پلید و بی‌خاصیتی نیست و مخلوق خداست. تنها سگ مثل خون، نجس العین است.
حجت‌الاسلام سید محمد سادات منصوری رئیس مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی سازمان تبلیغات اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر در مورد موضوع سگ‌بازی و انس با سگ در میان جوانان می‌گوید: «تمام حیوانات به‌نوعی آلودگی دارند و اگر بخواهیم در خانه از این حیوانات نگهداری کنیم مستلزم رعایت اصول بهداشتی است؛ اما در میان حیوانات اهلی و خانگی در دین اسلام سگ را حیوانی نجس عنوان کرده‌اند. شاید یکی از دلایلش این باشد که تنها سگ است که با آدمی انس می‌گیرد و وارد حریم خصوصی خانه انسان می‌شود و چون تردد سگ در خارج از خانه و داخل خانه است و با خود می‌تواند انواع انگل‌ها را حمل کند اسلام تأکید بر نجس بودن آن دارد و به فکر سلامت خانواده است. البته خون هم در نظر اسلام نجس است و خوردن آن حرام است؛ اما آیا تزریق کردن آن بد است؟ یا اهدای آن؟ پس باید بدانیم نجس بودن دلیل بر بد بودن نیست و اسلام خواسته به‌نوعی مسلمانان را به رعایت سلامت دعوت کند تا بتوانیم نسبت به این حیوان حریمی قائل شویم.»
رئیس مرکز پاسخگویی به سؤالات دینی در ادامه می‌گوید: «اسلام هیچ‌وقت نگفته سگ موجود بدی است اتفاقاً سگ را موجودی با فایده برای آدمی دانسته؛ اما برای ارتباط با آن قواعدی را وضع کرده است. وقتی فردی خود را مسلمان می‌داند باید قواعد زندگی اسلامی را رعایت کند و نمی‌تواند بر اساس منافع خود حرام اسلام را حلال کرده و روی آن پافشاری کند.»
دیدگاه بهداشت جهانی در مورد نگهداری از سگ
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت از میان ۱۷۰۹ عامل بیماری‌زا، ۸۳۲ عامل، از حیوانات به انسان منتقل می‌شود و همچنین از میان ۱۵۶ بیماری نوپدید شناخته شده در انسان، ۱۱۴ مورد آن از حیوانات به انسان منتقل می‌شود. در بعضی از کشورهای غربی، تعداد حیوانات خانگی‌شان از تعداد شهروندان آن بیشتر است و همه این حیوانات به‌صورت بالقوه توانایی انتقال بیماری را دارند.
در همین رابطه، پژوهشگران آمریکایی اعلام کرده‌اند: «افرادی که از سگ‌های خانگی نگهداری می‌کنند به دلیل اینکه اغلب پس از تماس با حیوان دست‌های خود را نمی‌شویند یا ممکن است این حیوان به رختخواب صاحب خود نیز راه پیدا کند، در بیشتر موارد میکروب‌های سگ به افراد منزل منتقل شده و احتمال انتشار میکروب بین اعضای خانواده نیز بیشتر می‌شود.»
دکتر کیت استنسکی محقق دانشگاه ایالتی کانزاس می‌گوید: «تحقیقات نشان می‌دهد که تقریباً تمام کسانی که سگ دارند با سگشان غذا می‌خورند و بیش از نیمی از آنها به این حیوان اجازه می‌دهند که روی تختخوابشان بخوابد. برخی از آنها دارای زنجیره‌های باکتریایی هستند که هم در حیوان و هم در صاحب آن قابل‌مشاهده است. هاری؛ لیشمانیوز جلدی؛ کیست هیداتیک؛ بیماری‌های انگلی؛ کک؛ کرم نواری؛ کرم‌های گرد و شپش بخشی از بیماری‌های قابل انتقال از سگ به حیوان محسوب می‌شود.»
علاوه‌بر این سال‌ها پس از حکم به نجاست سگ، دلیل علمی دیگری برای این حکم ارائه شده است: در روده سگ کِرم کوچکی به طول چهار میلی‌متر به نام «تینیا ایکینوسکوس» است، وقتی از سگ مدفوع بیرون می‌آید، تخم‌های زیادی از این کِرم همراه مدفوع بیرون می‌آید و به اطراف مقعد سگ می‌چسبد. سگ به‌وسیله زبانش آن تخم‌ها را به قسمت‌های دیگر بدنش منتقل نموده و همه‌جا را آلوده می‌کند. اگر یکی از این تخم‌ها به معده انسان وارد شود، مرض‌های گوناگونی تولید می‌کند که احیاناً منجر به مرگ می‌شود.
این یکی دیگر از دلایلی می‌تواند باشد که اسلام سگ را نجس‌العین دانسته تا ضررهای این حیوان از انسان دور شود؛ اما ممکن است، حکمت‌ها و علت‌های دیگری از نظر بهداشتی و زیست‌شناسی و پزشکی وجود داشته باشد که هنوز از آن آگاهی نداریم.