سنگر مدافعان آسمان در مسیر شهدا
عزیزالله محمدی(امتدادجو)
جنگ و نزاع پدیده‌ای نامیمون است که همواره از روی طمع یکی از طرفین جنگ آغاز و طرف دیگر را در شرایط خاص دفاع قرار می‌دهد و با هر نتیجه حاصل از جنگ، آثاری از آن باقی می‌ماند که می‌توان گفت؛ هیچ‌گاه این آثار از عرصه زندگی مادی و معنوی انسان در طول تاریخ پاک نمی‌شود و عموما آثار باقی مانده علاوه‌بر ابعاد فیزیکی دارای ابعاد روحی و روانی نیز هستند که با یک گفت‌وگوی ساده با کسانی که از دل جنگ جان سالم به سر بردند می‌توان این علائم روحی و روانی حاصل از جنگ را در فکر، اندیشه و کلام آنها دید و شنید.
نگارنده که افتخار روایتگری دفاع مقدس را نیز را دارا است این حقیقت را علاوه‌بر نتایج دایره مطالعاتی و پژوهشی به صورت کاملا عینی، برمبنای مشاهداتی که بارها در قطار تهران به خرمشهر داشته ام؛
لمس کرده‌ام که وقتی در کوپه‌ها‌ی قطار با اهالی محترم خرمشهر همنشین و همکلام شدم این اثر روحی و روانی برایم کاملا قابل درک شد و یا وقتی با اهالی غرب کشور به ویژه شهرهای مرزی گفت‌وگو داشتم؛ توانستم این آثار را از مرور خاطراتی که دارند دریافت کنم.
یکی دیگر از آثار جنگ، حالات روحانی و معنوی باقی مانده از دفاع شرافتمندانه و عزتمند و قابل افتخار است که نمونه بارز و مصداق نمایان آن طول دوران هشت ساله جنگ رژیم بعث عراق علیه ایران است که با طمع صدام شکل گرفت و حتی بعد از پذیرش قطعنامه در حالی که امام خمینی(ره) اعلام کرده بود که پذیرش قطعنامه برای ما به عنوان تاکتیک نیست و آن را به طور کامل و با اعتقاد به وجوه اجرائی پذیرفتیم؛ باز هم صدام با همان طمعی که داشت و با حماقت و خیانت گروهک منافقین عهد شکست و صحنه‌ها‌یی دیگر از جنگ را رقم زد که این صحنه‌ها را می‌توانیم جنگی مجزا از جنگ هشت ساله دفاع مقدس مطرح کنیم و به این ترتیب بگوییم که رزمندگان ایران اسلامی رژیم بعث عراق و حامیان جهانی‌اش را در دو جنگ متوالی شکست دادند تا برای همیشه در تاریخ نام خود را به عنوان «قهرمان» ثبت و ضبط نمایند.
و حالا، یک مصداق شاخص از اثر جنگ که هفده شهریورسال گذشته نیزدر همین صفحه با یادداشتی تحت عنوان«سوباشی تصویر تراژدی پدافند هوایی» از آن یاد کردیم و یاد شهدای سوباشی را گرامی داشتیم و بر قهرمانی آن نوزده نفر بالیدیم و روح و روان
پاکشان درود فرستادیم:
در امتداد عملیات موسوم به «فروغ جاویدان» که با مشارکت گسترده و تمام عیار صدام و گروهک منافقین بعد از پایان جنگ به قصد تصرف کامل ایران و براندازی نظام مقدس جمهوری اسلامی شکل گرفت دو اتفاق بزرگ دیگر به وقوع پیوست که اتفاق اول، شکل گیری عملیات«مرصاد» از سوی رزمندگان ایران اسلامی بود که جانانه از میهن و ارزش‌های خود دفاع کردند و منافقین را به زباله دان
تاریخ فرستادند و صدام را مغموم ساختند و اتفاق دوم، تراژدی بزرگی بود که در سایت سوباشی به وقوع پیوست و به رغم آنچه در طول جنگ، بارها و بارها رژیم بعث تلاش کرده بود -به دلیل اهمیت این سایت و اقدامات مؤثری که در دفاع از آسمان کشور داشت- آن را منهدم سازد؛ اما در نهایت ظهر پنجم مرداد 1367 بود که پس از حملات پی‌در‌پی دسته‌ها‌ی پروازی سی الی چهل فروندی هواپیماهای دشمن، آن تراژدی شکل گرفت و رزمندگان
جان برکف و ایثارگر و شجاع این سایت با بمباران این هواپیماها و با موشک‌ها‌ی هوا به زمین -در حالی که تا آخرین لحظه در محل ماموریت خود و در اتاق رادار حضور داشتند- مورد اصابت قرار گرفتند و با بال شهادت به سمت بهشت برین پرواز کردند تا همواره یاد و نامشان بر تارک تاریخ پرافتخار ایران بدرخشد و باقی بماند.
و اکنون، سال 1403، همرزمان و همکاران این شهدای نامدار، مثل هر سال، چون پروانه به گرد شمع، گرد هم جمع می‌شوند و با عنوان «یادواره شهدای سوباشی» به مرور عزم و رزم و جزم این شهدا می‌پردازند و هم‌قسم و همپیمان می‌شوند که تا نفس و دم بر جان دارند و تا توان و طاقت بر ایستادن، بر سراهداف و مسیر این شهدا باقی بمانند و از امنیت کشور به هر قیمت ممکن دفاع کنند.
سالن شهید مطهری ستاد نیروی پدافندهوایی، امسال در آستانه سالروز تاسیس این نیرو که در 1388 به فرمان رهبر انقلاب اسلامی و فرمانده کل قوا با طرح انتزاع از نیروی هوائی ایجاد شد؛ میعادگاه پیشکسوتان بازنشسته، جوانان شاغل این نیرو، بازماندگان حادثه سایت سوباشی و خانواده مکرم شهدا در این همپیمانی و هم قسمی بود که با صفا و صمیمیتی زائد الوصف کنار هم ساعتها نشستند و از قهرمانی،ایثار،شجاعت،ایمان،میهن‌پرستی و غیرت و... شهدای سوباشی گفتند و شنیدند.
گرچه همه در این یادواره خودمانی بودند و کسی غریبه نبود؛ اما خانواده معظم شهدای سوباشی و پیشکسوتان، جزء مهمانان ویژه محسوب می‌شدند که از سوی حاضرین و مسئولین و متولیان اجرای برنامه مورد تکریم و احترام مضاعف قرار می‌گرفتند تا بدین وسیله ذره‌ای از دینی که از شهدا بر گردن دارند را به جا بیاورند.
نیروی پدافند هوائی هر سال به این مقطع از سال که می‌رسد به تب و تابی عجیب و پر نشاط می‌افتد که قرین شدن این ایام با ایام اربعین و اعزام زائرین به طریق مشایه نیز بر این شور و حال صد چندان می‌افزاید و نگاه به رزمایشهای سالیانه در اندک زمان بعد از این مقطع نیز بر حماسه و مفاهیم این یادواره، ارزشی مضاعف می‌بخشد.
امیر، علیرضا صباحی فرد، فرمانده نیروی پدافند هوائی که به همراه فرمانده ارتش در ماموریتی فوری به منطقه شرق کشور رفته بود؛ به گفته جانشین خود، امیر، علیرضا الهامی، سلامی گرم و صمیمانه به مهمانان و حاضرین رسانده بود که وعده دیدار را به اولین فرصت ممکن محول ساخته بود و امیر الهامی ضمن عرض خیر مقدم به مهمانان و فرماندهان و کارکنان، شهدای سوباشی و قهرمانی‌ها‌ی آنها را ستود و این‌گونه ذکر کرد که نیروی پدافند هوائی با تمام توان و قدرت و با ایمان به مسیر شهدا، هر لحظه آماده اجرای فرامین فرمانده کل قوا و اجرای ماموریت خود با دانش و فناوری روز است و هر روز یک گام به سمت پیشرفت و تقویت خود گام بر می‌دارد و تجهیزات خود را در لبه فناوری‌های روز ارتقاء داده است که حافظ امنیت کشور در مقابل تهدیدات و در همه شرایط و حالات باشد.
امیر الهامی، با ذکر این موضوع که بار دیگر سنگر مدافعان آسمان کشور امروز، مزین به قدم بزرگان دوران دفاع مقدس شده مسیر شهدای پدافند و به طور خاص شهدای سوباشی را مسیر عاشورایی عنوان کرد و از شهدای سوباشی تحت عنوان شهدای عاشورایی رادار سوباشی نام برد که نسل امروز وامدار این شهدا هستند؛ صدای ضبط شده و مکالمات آنها که در اوج سلحشوری و شجاعت و رشادت تا لحظه آخر به مقابله با هواپیماهای دشمن پرداختند به عنوان صدای ماندگار تاریخ در گوش زمان باقی خواهد ماند و نیروی پدافند هوائی به عنوان خط مقدم دفاع از ماهیت و حیثیت کشور این مسیر را به گونه‌ای که آیندگان به آن افتخار کنند طی خواهد کرد.
در ادامه یک صحنه بکر و شورانگیز در سالن شهید مطهری به وقوع پیوست که بسیار قابل توجه و قابل تامل و امیدبخش بود. مجری برنامه پشت تریبون و میکروفون ایستاد و تک به تک شروع به ذکر نام شهدای سوباشی (1- اسدالله زمانی
2- اکبر کوهی ورامینی3-رجبعلی جودکی
4- مهدی عسکری5-نظام علی ملکی6-فرهاد دستنبو
7-پرویزمنصورعلی8-پرویزنادری9-رضا اقبال پور
10-علی حسین زارعی11-علیرضا بهرامی روشن
12- علی نقی فخرالدین13-حسنعلی مهدی برازنده14-حسن یوسفی صفت15-محمد علی جوینده مهر16-حسن مسعودی خرم
17-محمدرضامؤمنی18-طهماسب جامه شورانی
19-خسرو پناهی) کرد که پس از ذکر هر اسم همه حاضرین در سالن با نیت بیعت و پیمان با این شهدا بلند می‌گفتند«یا حسین».
«یا حسین» ذکر سالن شد و فضای معنوی و روحانی بسیار تاثیرگذاری به وجود آمد که مقدمه رونمایی از یک سرود را فراهم ساخت و گروه سرود دختران نونهالان پشتیبانی مرکز این نیرو، با پرچم‌ها‌ی متبرک به گنبد و ضریح امام حسین(ع) و پیامدار کربلا حضرت زینب(س) با تابوتی نمادین از شهدا وارد سالن شدند و به اجرای یک سرود با مفاهیم معنوی و ملی شدند.
با تدابیر صورت گرفته و با هماهنگی‌ها‌ی گسترده‌ای که انجام شده بود «یادواره شهدای پدافند» به صورت هماهنگ به صورت ویدئو کنفرانس همزمان در همه مناطق کشور در حال برگزاری بود که امیر، اسدی، فرمانده منطقه همدان و سایت رادار سوباشی در فرصتی مناسب آمادگی کامل این منطقه پدافندی و به ویژه سایت سوباشی را برای انجام هرگونه ماموریتی با تکیه بر تجربه‌ها‌ی دوران جنگ و تجهیزات پیشرفته و مدرن بومی اعلام کرد و گفت: ما مثل گذشته و مثل شهدای سوباشی با قدرت و مستحکم به دفاع از آرمان‌های جمهوری اسلامی خواهیم پرداخت و آماده جانفشانی هستیم. در این ارتباط زنده و تصویری ویدیو کنفرانسی تعاملی با سالن شهید مطهری شکل گرفت و دو نفر از حاضرین که سوابق درخشانی در طول دوران دفاع مقدس داشتند با امیر اسدی، گفت‌وگویی ایجاد کردند و ضمن برشمردن اهمیت سایت رادر سوباشی به ذکر گوشه‌ای از رشادت‌های شهدای این سایت پرداختند.
امیر، علی آراسته که از قهرمانان نامی دوران دفاع مقدس و چهره ماندگار است جزء مهمانان خاص این برنامه بود که در گفت‌وگو با منطقه همدان گفت: من روز بعد از حادثه سوباشی به عنوان بازرس عملیاتی منطقه در سایت حاضر شدم و شاهد آثار باقی مانده از شجاعت و دلاوری‌ها و صبر این شهدا بودم که
ان‌شاء‌الله امروز نیروی پدافند هوائی ادامه دهنده راه این شهدا باشد.
چهره ماندگار دفاع مقدس با بیان این نکته که
« صدق شهدای سوباشی در عمل آنها مشخص است» افزود: شهدای سوباشی همانند پیامبران و صدیقین مظلوم هستند؛ سرافرازی آنان در آخرت و مظلومیت آنها در جمع ما هست. امیر آراسته که خود از بازرسان سایت بعد از حادثه سوباشی بوده اعتقاد بر این دارد که: اگر سوباشی نبود، اگر پدافند نبود و اگر در مرصاد و
فروغ جاویدان پدافند جانبازی نمی‌کرد توقف منافقین در چهار زبر امکان نداشت.
او همچنین با پرداختن به این موضوع که ما روی زمین می‌دیدیم که چه می‌گذرد؛ بیداری، هوشیاری، تخصص، مهارت، شجاعت و توکل را از ویژگی‌های پدافندی‌ها عنوان کرد.
امیر سید محمود یمینی فرمانده اسبق پدافند هوائی
که از شهدای زنده محسوب می‌شود و دوبار به طور قطع در موقعیت مسلم شهادت قرار داشته در طی ارتباط با همدان پشت تریبون قرار گرفت و به مرور آنجه که آن روز به وقوع پیوست پرداخت:من دو ساعت قبل از وقوع این اتفاق آنجا بودم ولی توفیق شهادت حاصل نشد. سایت سوباشی اهلیت داشت و در آن زمان دارای چهار SOC بود که خود سوباشی به عنوان مرکز عملیاتی منطقه محسوب می‌شد و سایت‌های آبادانان،همدان و تبریز در اختیار آن بودند.
سایت سوباشی با سامانه‌ها‌ی موشکی پدافند و هواپیماهای طرح پدافندی غرب را کشور را تامین می‌کرد؛ پنجم مرداد بعد از حملات مکرر این سایت مورد اصابت بمب لیزری دشمن قرار گرفت و در اتاق عملیات سوباشی که نوزده نفر از عزیزانمان در آن بودند شهید شدند. این اتفاق دو نکته دارد؛ نکته اول اینکه همه حاضرین تا لحظه آخر به رغم وجود تهدید عملی جهت انجام وظیفه و ماموریت و دفاع در اتاق عملیات باقی ماندند و نکته دوم آن است که به رغم محدودیت اتاق عملیات و ظرفیت چند نفره، نوزده نفر در آن لحظه داخل اتاق عملیات بودند که حاوی این نکته است که همه نیروها بدون ترس و شجاعت و با از خودگذشتگی هر چند موقع شیفتشان هم نبود در داخل اتاق عملیات قرار گرفتند که در صورت نیاز به کمک بتوانند ایفای نقش داشته باشند.
من قبل از ساعت 12 در سایت بودم و جهت بازدید وارد همین اتاق عملیات شدم. شهید عسگری به من توصیه کردند که شرایط خطرناک هست؛ و بهتر است که من بروم به سنگر و پناهگاه. بعد از خروج ما و انجام بازدید، حملات هواپیماهای دشمن دوباره اوج گرفت و چند بار متوالی این سایت به مقابله مؤثر با هواپیماهای دشمن پرداخت و فضا کمی آرام شد.
من به اتفاق فرمانده گروه برای صرف غذا رفتیم دفتر فرمانده در پایگاه و حدود ساعت 16 جلسه‌ای برای بررسی موارد و مشکلات داشتیم که گوشی زنگ خورد و گفتند که مجددا هواپیماهای دشمن آمدند و وضعیت قرمز اعلام شد. و بعد از آن هر چه با سایت تماس گرفتیم پاسخی در نیافتیم.وقتی به سایت رسیدیم منظره‌ای باور نکردنی مقابل چشمانمان بود. نوزده نفر از عزیزانی که ساعتی قبل در خدمتشان بودم در خون خود غلتیده بودند و پیکرشان متلاشی و بی‌جان بود و باید به آنها می‌گفتیم«شهید».
یادواره شهدای پدافند در ستاد نیروی پدافند هوائی یک رونمایی دیگر هم داشت که مصطفی دولتی هنرمند آهنگساز و خواننده جوان و خوش آتیه این نیرو به رونمایی از آهنگ«شهدای سوباشی» پرداخت و با یک آهنگ حماسی و خوش ریتم و ملودی با دایره‌ای از مفاهیم معناگرایانه نسبت به امنیت و دفاع، حاضرین را به وجد آورد و مورد محبت امیر، الهامی جانشین نیروی پدافند هوائی قرار گرفت.
امیر محمود صادقی نژاد، مشاور وزیر دفاع و فرمانده اسبق پدافند وقتی با دعوت مجری پشت تریبون قرار گرفت گفت: سوم مرداد آمریکا در تصمیم صدام برای حمله مجدد به ایران با منافقین بعد از پذیرش قطعنامه بسیار دخیل بودند و ما در وضعیت خاص پدافندی و جابه جای سامانه‌ها بودیم.
سایت سوباشی 13 الی 15 استان را تحت پوشش خود داشت و آن روز دسته‌ها‌ی پروازی بیست الی سی فروندی به طور مکرر هجوم می‌آوردند. سایت سوباشی توانسته بود در طول دفاع مقدس بیش از دویست فروند از هواپیماهای دشمن را منهدم و سرنگون کند. آنچه که در سوباشی به وقوع پیوست بعد از 158 حمله هوائی به این سایت بود.
مشاور وزیر دفاع با مقایسه توان دفاع امروز نسبت به زمان دفاع مقدس، عنوان کرد: امروز ما انواع رادارهای فرنکس بالا و پایین را خودمان در وزارت دفاع می‌سازیم و توان دفاعی خود را با تکیه بر تجربه دفاع مقدس و دانشجوانان افزایش دادیم.
رونمایی از دو جلد کتاب با عناوین «بر بال آسمان 2» و «به وقت 16و4» ضمن تجلیل از خانواده محترم شهدای سوباشی و برخی پیشکسوتان و چهره‌ها‌ی ماندگار پدافند -که مهمان جلسه بودند- بخش آخر و پایانی یادواره شهدای سوباشی در سال 1403 بود که این دو کتاب به اهتمام «اباذر جوکار» و
«سید حمید رهنما»، تهیه، تدوین و به دست بازار نشر سپرده شده است.
«بر بال آسمان» زندگینامه 19 شهید نیروی پدافند هوائی در سوباشی است که با حمایت موزه و تاریخ نگاری نیروی پدافند هوائی به زیور طبع آراسته شده است و «به وقت16 و4» نگاهی پژوهش محور و داستانی به ماجرای شکل گیری حادثه سوباشی و ابعاد تاریخی و روایی آن دارد.