انباشت املاک غیرمولد در بانک‌ها با استفاده از قدرت خلق پول
تملک املاک و مستغلات یکی از فعالیت‌هایی است که بانک‌ها با بهره‌گیری از ذخایر و قدرت خلق پول انجام می‌دهند. چنین فعالیتی، ترازنامه بانک‌ها را منبسط می‌کند. استفاده از قدرت خلق پول در راستای تجمیع اموال غیرمولد، منجر به کاهش سهم تأمین مالی فعالیت‌های مولد توسط نظام بانکی می‌شود.
به گزارش مسیر اقتصاد، بانک‌ها املاک و مستغلات را به عنوان بخشی از سبد دارایی‌های خود خریداری می‌کنند. این تملک با استفاده از خلق پول و از طریق روش‌های اختیاری یا قهری صورت می‌پذیرد.
با ورود اموال غیرمنقول به سبد دارایی‌های بانک‌ها، ترازنامه آن‌ها دچار تغییراتی می‌شود و این موضوع می‌تواند پیامدهای متفاوتی برای بانک و نظام بانکی به همراه داشته باشد. با اتکا به معیار سلامت ترازنامه و عملکرد، می‌توان بانک‌ها را به دو دسته سالم و ناسالم دسته‌بندی کرد.
برخلاف باور عموم مردم، بانک‌ها برای انجام فعالیت‌هایی نظیر اعطای تسهیلات، سرمایه‌گذاری یا خرید هر دارایی جدیدی همچون املاک و مستغلات، از محل انباشت سپرده‌‌های مشتریان خود استفاده نمی‌کنند. بلکه آن‌ها در راستای پیشبرد چنین اهدافی، قدرت «خلق پول از هیچ» خود را به کار می‌اندازند.
در یک سناریوی فرضی، یک بانک سالم موجودی نقد (ذخایر) خود را از طریق جذب سپرده به‌دست آورده است. بدین صورت که مشتریان نزد بانک حساب سپرده‌ای افتتاح می‌کنند. متقابلاً معادل سپرده جذب شده، موجودی نقد (ذخایر) از بانک دیگر به این نهاد مالی منتقل می‌شود.
تصور کنید که در مرحله اول، سپرده‌ای به ارزش ۱۰۰ واحد نزد بانک ایجاد می‌شود. همزمان ۱۰۰ واحد ذخایر از سایر بانک‌ها به عنوان موجودی نقد به ترازنامه این نهاد مالی منتقل می‌شود. بر این اساس، هر دو طرف ترازنامه بانک ۱۰۰ واحد افزایش می‌یابد.
پس از کسب ذخایر مورد نیاز، بانک می‌تواند به اعطای تسهیلات یا سرمایه‌گذاری یا خرید دارایی‌ها یا حتی قرض دادن آن به نهادهای مالی دیگر اقدام کند.
برای خرید املاک و مستغلات، مسئول بانک به منظور خلق پول و تسهیل معاملات، از فروشنده ملک می‌خواهد که حساب سپرده‌ای را نزد بانک افتتاح کند. پس از افتتاح حساب، با فشردن یک دکمه و شارژ کردن عدد حساب شخص فروشنده ملک، خلق پول توسط بانک آغاز می‌شود. در نظر بگیرید که ارزش ملک مورد بررسی، ۱۰۰ واحد است.
برای آسان کردن محاسبات، فرض می‌شود که بانک برای خرید این ملک، باید به صورت حسابداری، عددی معادل ۱۰ درصد از مبلغ سپرده فروشنده ملک (خلق سپرده) را از قسمت موجودی نقد کم کند و به عنوان سپرده قانونی در سمت راست ترازنامه خود ثبت کند.
همزمان بانک، حساب سپرده فروشنده ملک را ۱۰۰ واحد افزایش می‌دهد. پس از انجام معامله، ملکی به ارزش دفتری ۱۰۰ واحد به دارایی‌های بانک و سپرده‌ای به میزان ۱۰۰ واحد به تعهدات آن نهاد مالی اضافه می‌شود.
بدین سبب هر دو طرف ترازنامه بانک به ارزش ۱۰۰ واحد منبسط می‌شود و افزایش می‌یابد. در این حالت ایستا، خلق پول با هدف تملک یک مال غیرمنقول توسط بانک صورت گرفته و اندازه ترازنامه بزرگ‌تر شده است.
درواقع این ملکی که با قیمت خریداری شده (ارزش دفتری) در بخش دارایی‌های ثابت بانک گزارش و منعکس شده، تا زمانی که به فروش نرسد یا تجدید ارزیابی دوره‌ای نشود، سود یا زیانی را عاید بانک نمی‌کند و بازدهی برای این نهاد مالی ندارد.
لذا باید سیاست‌ها و چارچوب‌هایی از سوی تصمیم‌گیران عرصه اقتصادی و بانکداری وضع شود تا از سوداگری بانک‌ها در بازار املاک و مستغلات جلوگیری به عمل آید.