خاک پاشیدن به آفتاب (زنگ مجازی- جنگ ترکیبی)
عزیزالله محمدی(امتدادجو)
در این مجال با توجه به وعده‌ای که درخصوص پرداختن به نقش و موضوع «شایعه» در وارد شدن به «شوک هویتی» و «مذاکره هویتی» داده شده بود از مخاطبین ستون «زنگ مجازی – جنگ ترکیبی» عذر خواهی می‌کنم و این وعده را به فرصت بعد موکول می‌کنیم؛ چرا که در دهه اول محرم، فضای مجازی آبستن اتفاقاتی بود که مصداق هر آنچه در طی شماره‌های متوالی درخصوص تاثیرپذیری و عوامل آن در این سلسله مطالب اشاره کرده بودیم به یکباره نمایان شد و تحت عنوان مصداق باید بتوانیم به آنها با دیده نظری و تحلیلی بپردازیم.
از عملیات«وعده صادق» به بعد تا شهادت رئیس‌جمهور و همراهان ایشان و وارد شدن به عرصه انتخابات ریاست جمهوری، ایران عزیزمان در شرایط غیر معمول قرار داشت و با همین روند، ماه محرم و ایام سوگواری اباعبدالله(ع) هم از راه رسید که می‌توان این ایام را فصل مشترک و نقطه اتصال همه مردم و همه شرایط دانست که در آن، همگان سعی دارند تا به انحاء مختلف عرض ارادت و تعلق خود به آستان ابا عبدالله(ع) را ابراز دارند و شرح دلدادگی خود را حتی اگر به اندازه یک پیام یا یک استیکر و یا تصویر و پست و... در فضای مجازی هم که شده باشد بیان نمایند.
مسلم است که وسعت عشق به امام حسین(ع) نه در زمان و نه درمکان نمی‌گنجد و به قول معروف «کل یوم عاشورا، کل ارض کربلا»است و هیچ واقعه و یا حادثه دیگری نمی‌تواند از حقیقت و یا از حرارت ماجرای کربلا بکاهد و در هیچ برهه از زمان- با هر گونه تهدید یا محدودیت و یا ضد تبلیغات- از خیل عاشقان آن حضرت کاسته نشده و نخواهد شد که هیچ! بلکه هر چه زمان به پیش می‌رود تعداد مشتاقان روز به روز بیشتر شده و این مکتب و این راه تا قیام قیامت نیز ادامه خواهد داشت؛ گرچه حتی عده‌ای بخواهند روی آینه حقیقت آن، دانسته یا ندانسته گرد و غبار بپاشند و یا آن را تمسخر و یا به بازی بگیرند.
گر چه واقف به آن هستیم که بعضی وقایع رخ داده سرریز وقایع و رخدادهای اجتماعی است که با ایام محرم تداخل پیدا کرده؛ اما متاسفانه انتشار تصاویری از یک هیئت در استان البرز که طی آن دختران نوجوانی با شمایل خاص و بی‌حجاب در حال زنجیر زنی بودند دلهای عاشقان امام حسین(ع) را به رنج و به درد آورد و بر مصیبت وارده بر امام حسین(ع) که شهید امر به معروف و نهی از منکر است بیشتر‌گریستند که چرا عده‌ای با نادانی خود به نام عزاداری برای اباعبدالله(ع) مرتکب چنین رفتاری می‌شوند!؟
اجازه بدهید بازگردیم به آنچه تاکنون در این ستون بارها اشاره کردیم و بارها گفته‌ایم که بلاگری و جلب توجه به هر قیمتی، موضوعی است که فرهنگ عام و حتی فرهنگ خاص جامعه را می‌تواند تحت‌الشعاع قرار بدهد و مقدمات تبدیل ارزش به ضد ارزش را قطعا فراهم نماید.
از چند هفته مانده به محرم، در فضای اینستاگرام و در شبکه‌های اجتماعی شاهد فعالیت متفاوت برخی بلاگرها و فعالان این فضاها بودیم که عموما از هر فرصتی برای مطرح ساختن خود و برای جلب توجه و نمایش خود سوءاستفاده می‌کنند و قائل به هیچ‌گونه قید و بند و اعتقادی نیز نمی‌باشند و هر موضوع جمعی برای آنها یک فرصتی جهت عرض اندام بیشتر نسبت به دیده شدن است که در این فرصتها اقدام به تولید محتوا با رویکرد هجو و یا فکاهی و طنز می‌کنند و اصلا هم مهم نیست که در دایره تولید این محتوا از چه مفاهیم و یا از چه اصول و اساسی بخواهند استفاده کنند و یا بخواهند از آنها دوری کنند؛ آنچه که برای آنها مهم است فقط تولید محتوایی است که می‌تواند مورد توجه کاربران فضای مجازی قرار بگیرد.
مضاف بر موضوع بلاگری، بحث تبلیغ بعضی مشاغل از جمله آرایشگاههای زنانه با دست آویز قرار دادن ایام محرم برای بانوان، نوعی تمسخر و حتی اهانت به این ایام است که در اینستاگرام و فضای مجازی پررنگ و پر بازدید شده بود و بعضی از بلاگرها و آرایشگاهها رو به این موضوع آورده بودند که وجه نمایشی و بی‌حجابی خانمها را در دسته‌های عزاداری پر رنگ کنند و مسلم است که این نوع رفتار از مصادیق غیر شئون محرم و هیئت و عزاداری برای ابا عبدالله(ع) است.
موازی با آرایشگاههای زنانه در این ایام برای آقایان نیز وجه نمایشی در اینستاگرام و فضای مجازی مطرح می‌شد که باشگاههای پرورش اندام به جهت بازنمایی بدن در ایام محرم شلوغ می‌شود و یا کلیپ‌های طنز با همین محتوا ساخته شده است که حقیقتا نمی‌توان از کنار این موضوعات به راحتی عبور کرد و قاطعانه می‌توانیم بگوییم که خطر انحراف و ابتذال در کمین بعضی هیئات مذهبی و دسته جات عزاداری بر اساس فعالیتهای فضای مجازی جوانان موجود است.
به آنچه گفته شد موارد دیگری چون تمسخر دریافت نذری و یا زنجیر زنی و سینه زنی را نیز می‌توان اضافه کرد که به خصوص موضوع دریافت نذری در فضای مجازی همراه با گوشه و کنایه و طعنه بوده و موارد بی‌شماری از کلیپ‌هایی که این سنت مبتنی بر عقیده را به طنز و یا تمسخر کشیده بود مشاهده شد که می‌تواند در فرآیند انتقال فرهنگ به نسلهای بعد تاثیرگذار باشد.
تصاویری از چند بلاگر که با چهره‌های غیر متعارف و یا با رفتارهای ناهنجار شناخته شده هستند، زنجیر زنی دختران کشف حجاب کرده، طبل زنی دختران، تکثر کلیپ‌های طنز برای موضوعات نذری و باشگاههای پرورش اندام آقایان و همین طور تبلیغات خاص آرایشگاههای زنانه، تبلیغات گسترده مدل و به اصطلاح استایل محرم، در این ایام گواه بر آنچه است که در شماره‌های متوالی همین ستون هشدار داده بودیم و ذکر کرده بودیم که اگر به این عوامل توجه نشود در بزنگاههای خاصی مثل ایام محرم این موضوعات می‌تواند تبدیل به معضل فرهنگی شود که عدم توجه به آن و عادی انگاری در آتی دقیقا نقطه مقابل فرهنگ دینی را رقم خواهد ساخت.
واضح است که بخش اعظمی از این موارد که در فضای مجازی منتشر شده از روی عدم آگاهی به ساحت اباعبدالله(ع) و‌شان ایام سوگواری است؛ اما سؤال بزرگ و اساسی آن است که با وجود آنکه آنهائی هم که دست به تولید چنین محتواهای زده‌اند همواره در مجالس سوگواری به هر نحو حضور دارند! چرا اقدام به چنین رفتارهای داشتند و چرا تلاش مضاعف برای انتشار چنین محتواهایی در فضای مجازی دارند؟
پاسخ به این سؤال در بطن آن چیزی است که چندین هفته متوالی در ستون زنگ مجازی – جنگ ترکیبی بدان پرداختیم و ذکر کردیم که وا دادگی فرهنگی، عدم شناخت از لایه‌های هویتی، ضعف هویت فرهنگی، مذاکره پنهان شخصیتی و پذیرش شوک فرهنگی... چگونه می‌توانند بر کاربران مختلف شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی تاثیر بگذارند و اصل فرهنگ و اعتقادات و باورهای آنها را ضمن خدشه دار کردن حتی به مرتبه انکار و تقابل و تضاد نیز برسانند.
آنچه در ایام محرم با ذکر مواردی که بر شمرده شد از سوی بعضی از افراد در فضای مجازی و عینا در فضای حقیقی مشاهده شد؛ محصول یک نگرش و یا دیدگاه و یا باور یک شبه نیست و این رفتارها با ظاهری جذاب و فریبنده و حتی با وجه سرگرم‌کننده به صورت خزنده در طی سال‌های اخیر وارد دسته جات عزاداری و هیئات مذهبی شده که لزوم پرداختن به آن باید مورد توجه مسئولین قرار می‌گرفت و پیش از ورود به این مرحله باید آسیب شناسی‌های لازم انجام می‌شد.
نوع اقدامات صورت گرفته ناهنجار و قبح شکن نسبت به ایام محرم و آیین‌های عزاداری و سوگواری چه در فضای حقیقی و چه در فضای مجازی، دارای یک وجه اشتراک است که در همه این موارد قابل مشاهده، می‌توانیم تلاش تولید‌کننده محتوا برای دیده شدن به هر قیمت را احساس کنیم که وقتی دستش از هر مورد دیگر برای دیده شدن خالی شده، اقدام به تولید چنین محتوایی کرده و به قول معروف خاک به صورت آفتاب می‌پاشد.