پرسش:

از منظر آموزه‌های وحیانی جامعه‌ای که در آن ظلم و ظلم‌پذیری رواج داشته باشد،‌ چه آثار و پیامدهایی را به دنبال خواهد داشت؟

پاسخ:

برای فرهنگ منحط ظلم و ظلم‌پذیری، آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی بسیاری است که هیچ عاملی همانند آن جامعه انسانی را به تباهی و سقوط نمی‌کشاند و انسانیت و کرامت انسانی را نابود می‌کند. تنها راه نجات از این آثار و پیامدها، مبارزه با ظلم و ظلم‌پذیری در جامعه است. در اینجا از مهم‌ترین آثار و کارکردهایی که قرآن و احادیث برای ظلم و ظلم‌پذیری در جامعه مطرح کرده‌اند، ذیلاً نام می‌بریم:

1- تاثیر مستقیم بر سرنوشت انسان‌ها

الف) هر نوع ظلم و ستم همانند بقیه اعمال در عالم هستی اثر وضعی به جای خواهد گذاشت. اثر وضعی ظلم در دنیا در مرحله نخست این است که قوم ظالم در دنیا به هلاکت، نابودی و بدبختی دچار خواهند شد و در آخرت هم هرگز روی سعادت و رستگاری را نخواهند دید و در دوزخ ابدی گرفتار خواهند شد. «وقتی مردم شهرها ظلم کنند، آنان را هلاک کرده و برای نابودی‌شان زمانی مشخص می‌کنیم.» (کهف-59)

ب) براساس آموزه‌های وحیانی قرآن، ظلم باعث حبط اعمال آدمی در آخرت می‌شود. «لاتبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی» صدقه‌های خود را با منت گذاشتن و تحقیر کردن خراب نکنید.(بقره-264) و در آیه دیگر می‌فرماید: «وقدمنا الی ما عملوا من عمل فجعلناه هباء منثوراً » بعد سراغ کارهای خوبی می‌رویم که بدون نیت درست انجام داده‌اند و آنها را غباری پراکنده می‌کنیم.(فرقان-23) بنابراین منت و اذیت و ظلم و جور موجب حبط عمل و تباهی تمام اعمال خیر و عبادات می‌شود!

ج) در آیات دیگر اراده و تمایل به ظلم و رضایت و محبت به ظالم را خداوند موجب عقوبت الهی و عذاب جهنم دانسته و می‌فرماید: «بر ظالمان هرگز تکیه نکنید که موجب می‌شود آتش شما را فرا گیرد.» (هود-113)

د) همچنین ظلم و ظلم‌پذیری در حوزه مسایل شخصی و شخصیتی نیز زمینه شقاوت، نقمت و هلاکت افراد را رقم می‌زند و جامعه را به سوی بدبختی و هلاکت می‌کشاند. «ظهر الفساد فی البر و البحر بما کسبت ایدی الناس» فساد در خشکی و دریا به خاطر کارهایی که مردم انجام داده‌اند آشکار شده است.(روم-41) بنابراین جامعه‌ای که فرهنگ منحط ظلم و ظلم‌پذیری را بپذیرد، سرنوشت و عاقبتی جز هلاکت و نابودی در دنیا و آخرت در انتظار آنها نخواهد بود.

2- فروپاشی و هلاکت جوامع بشری

یکی از سنت‌های الهی در قرآن کریم سنت هلاکت است، که بر مبنای آن هر امت و جامعه‌ای که ظلم را بپذیرد و یا ظالم باشد، هلاکت و نابودی در انتظار آن جامعه خواهد بود. چه بسیار آبادی‌های ستمگری را در هم شکستیم و بعد از آنها قوم دیگری را روی کار آوردیم.(انبیاء-11) و نیز آیاتی که مربوط به اقوام مختلف است و بیانگر هلاکت آن جوامع در نتیجه پذیرش ظلم و پیروی نکردن از انبیاء و آموزه‌های وحیانی است.(توبه-70) نکته کلیدی در آیات هلاکت این است که خداوند ظلم و پذیرش آن را به عنوان علت هلاکت به خود مردم برمی‌گرداند و با عبارت: (قوم اسرائیل) به ما ظلم نمی‌کردند، بلکه به خودشان ظلم می‌کردند.(بقره-57) آن را بیان می‌فرماید.

3- تسلط اشرار بر جامعه

اگر جامعه‌ای فرهنگ منحط ظلم و ظلم‌پذیری را بپذیرد و با ظلم و ستم و ظالم مبارزه نکند، یکی از آثار مخرب آن تسلط و چیرگی اشرار و ظالمین بر سرنوشت آنها خواهد بود. بدین لحاظ خداوند می‌فرماید: انّ الملوک اذا دخلوا قریهًْ افسدوها و جعلوا اعزهًْ اهلها اذلهًْ و کذلک یفعلون» همانا پادشاهان وقتی وارد منطقه آبادی شوند، آن را به فساد و تباهی می‌کشند و عزیزان آنجا را ذلیل می‌کنند و کار آنان همین است. (نمل-34) بنابراین سلطه‌های حاکمان زور و غیرمشروع که براساس مشروعیت سیاسی و اهداف مقبول ملی شکل نگرفته‌اند، عامل فساد و ذلت آن ملت به حساب می‌آیند.

4- فقدان امنیت و آرامش در جامعه

امنیت نعمتی حیاتی و اصیل است که بسیاری از خوبی‌ها و کمالات انسانی در بعد فردی و اجتماعی در بستر آن تحقق می‌یابد. حتی امروزه در سطح جوامع بشری و مجامع بین‌المللی،‌ مسئله امنیت جهانی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و دل‌مشغولی‌ها به حساب می‌آید. خداوند در قرآن کریم در موارد متعددی از نعمت امنیت به عنوان یک نعمت الهی یاد می‌کند و لازمه یک اجتماع صالح و رو به پیشرفت را تحقق امنیت در همه بخش‌ها و رفع تهدیدها در همه حوزه‌ها می‌داند. (با حضور مؤمنین صالح در عرصه حکومت) قطعاً خداوند خوف آنها را در جامعه به امنیت تبدیل می‌کند. (نور-55) بنابراین با فرهنگ منحط ظلم و ظلم‌پذیری امنیت و آرامش جامعه و ارزش‌های اسلامی و انسانی حاکم بر جامعه از بین خواهد رفت و همه آنها تباه می‌گردد.

ادامه دارد