انتخابات ریاست جمهوری و معیارهای یک کاندیدای اصلح-بخش نخست
شاخص‌های انتخاب رئیس‌جمهور تراز انقلاب اسلامی
حسن رضایی
انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم تاثیر بسزایی بر سرنوشت آینده کشور و ملت ایران خواهد داشت. در حالی که روندهای جهانی رو به تغییر است و به اذعان قاطبه اندیشمندان سیاسی دنیا، نظم جدیدی متولد می‌شود، نوع دولتی که در ایران بر سر کار خواهد آمد و تصمیماتی که خواهد گرفت، تاثیر روشنی در خلق موقعیت ایران در نظم جهانی آینده خواهد داشت.
علاوه‌بر این، روند تقابل مجموعه غرب و محور مقاومت در منطقه غرب آسیا، به روزهای حساس و تاریخ‌سازی رسیده است. چنان‌که رهبر معظم انقلاب اخیرا در همین زمینه خطاب به رئیس‌مجلس لبنان فرمودند: «شرایط کنونی منطقه به گونه‌ای است که هم برای دشمن صهیونیستی شرایط مرگ و زندگی است و هم برای جبهه حق.» مجموعه این شرایط در کنار دستور کارهای متراکم و متنوع در داخل کشور و لزوم مبارزه حساب شده با جنگ اقتصادی همه‌جانبه دشمن، انتخابات پیش روی ریاست جمهوری را بدل به یکی از حساس‌ترین انتخابات‌های تاریخ جمهوری اسلامی کرده است.
شروع برنامه هفتم توسعه از ابتدای سال جاری، برنامه و طرح‌های نیمه کاره دولت رئیس‌جمهور شهید و چندین مورد دیگر را نیز می‌توان برای توصیف شرایط ویژه کشور به فهرست یاد شده اضافه کرد. هر کدام از موضوعات این فهرست، طبعا تمهیدات، پیش زمینه‌ها و الزامات خاص خود را خواهد طلبید و دولت آینده باید برنامه روشنی برای هر یک از این موضوعات داشته باشد.
در این شرایط روی کار آمدن دولتی ناآگاه، همان قدر می‌تواند برنامه‌ها و منافع آتی کشور را مختل کند که بر کرسی نشستن دولتی با فهم غلط از مسائل می‌تواند زیانبار باشد. تجربه‌های تاریخی نزدیک و دور، پیش روی ماست و طبعا باید برای تشخیص راه درست از نادرست، نگاهی به آنها داشت. تجربه کلان و 45 ساله حیات مبارک نظام جمهوری اسلامی در کنار تجربه هر کدام از دولت‌های پیشین، می‌تواند و باید چراغ راه ما برای انتخابی درست‌تر و مفیدتر برای آینده کشور باشد.
خطر عقبگرد به دهه سوخته 90
ما دیری نیست که دهه نود را از سر گذرانده‌ایم. دوره‌ای که با حاکمیت دولت حسن روحانی گره خورده و حامیان مطبوعاتی او در اردوگاه اصلاحات هم به آن لقب «دهه سوخته اقتصاد ایران» داده‌اند.
روزنامه اصلاح‌طلب اعتماد، 22 مهرماه 1400 تیتر یک خود را «دهه سوخته اقتصاد ایران» قرار داده و طی گزارشی در همین زمینه می‌نویسد: «با استناد به گزارش معاونت بررسي‌هاي اقتصادي اتاق بازرگاني در دهه نود ميانگين نرخ رشد سالانه سرمايه‌گذاري در اين دهه منفي 4.7درصد بوده و ميزان سرمايه‌گذاري واقعي نيز از 171 هزار ميليارد تومان در سال 90 به 100 هزار ميليارد تومان در سال گذشته رسيد. البته كه در سال 98، ركورد كمترين ميزان سرمايه‌گذاري با تنها 98 هزار ميليارد تومان شكسته شد. براي پي بردن به كوچكي اين اعداد كافي است بدانيم كه كل كسري تراز عملياتي بودجه 99 كه روز سه‌شنبه توسط ديوان محاسبات كشور منتشر شد 183.3 هزار ميليارد تومان بوده در حالي كه كل سرمايه‌گذاري واقعي كشور در آن سال تنها 54 درصد از كسري تراز عملياتي را شامل مي‌شود.»
گزارش مذکور که به بررسی کلی بخش‌های مختلف اقتصاد کشور پرداخته، اذعان دارد جبران آمار رشدهای منفی بخش‌های مختلف زمان زیادی خواهد برد و «كار نسل‌هاي آتي براي بهبود شرايط كشور قطعا سخت‌تر خواهد بود.»
در کنار این تجربه تلخ و درس‌آموز، دوره دولت کوتاه و سه ساله رئیس‌جمهور شهید و تجربه حاصل از آن نیز پیش روی ماست. دوره‌ای که در آن واردات واکسن کرونا برای جلوگیری از مرگ روزانه 700 نفر از هموطنان، به پذیرش fatf گره زده نشد. دوره‌ای که فروش نفت معطل مذاکره با دشمن نماند، دوره‌ای که کسی کل اقتصاد کشور را گروگان قراردادی نامستحکم با شریرترین دولت‌های عالم نکرد و هیچ کس آب خوردن مردم را به مذاکره با آمریکا گره نزد. در مقابل، با تکیه بر توان داخلی، کار بود و کار بود و کار بود. چنان‌که گزارش‌های رسمی مراکز جهانی نیز به بهبود شرایط اقتصاد ایران اذعان کردند.
لزوم تداوم راه رئیس‌جمهور شهید
به صورتی که در گزارش تازه بانک جهانی، رشد اقتصادی ایران در ۴ سال گذشته با واژه‌های «تاب‌آور» و «مقاوم شده» توصیف شده و تغییر مسیر رشد اقتصادی از شرایط ناپایدار دهه نود به شرایط پایدار و باثبات مورد تاکید و تایید گزارش بانک جهانی قرار گرفته است. به اذعان این گزارش، نرخ فقر در ایران نیز از عدد ۲۹.۳ درصد به ۲۱.۹ درصد یعنی 7.4 درصد کاهش پیدا کرده و تقریبا ۶.۵ میلیون نفر از خط فقر خارج شده‌اند.
همچنین بر اساس این گزارش، رشد مصرف خانوارهای واقع شده در ۴۰ درصد دهک‌های پایین کشور نسبت به ۶۰ درصد دهک‌های بالا، افزایش بیشتری پیدا کرده است.
دکتر سیداحسان خاندوزی، سخنگوی اقتصادی دولت در همین زمینه می‌گوید: «شدت وضوح اتفاقات در زمینه رشد اقتصادی و رفع فقر در دولت شهید آیت‌الله رئیسی به نحوی آشکار بوده که قابل چشم‌پوشی در گزارش‌های رسمی خارجی نیز نبوده است؛ علاوه‌بر آن پیش‌بینی‌های امسال و سال آینده در گزارش‌های مذکور عنوان می‌کند که برآوردها برای رشد اقتصادی واقعی سرانه خوش‌بینانه‌تر است.»
ملتی که تاریخ خود را نداند ناگزیر محکوم به تکرار آن است و ما در تاریخ نزدیک خود، تجربه دو دولت متفاوت را از سر گذرانده‌ایم. حال در شرایط حساس جهانی و منطقه‌ای، سؤال این است که سکان اداره کشور را به دست کدام یک از این نامزدها خواهیم داد.
علی مردی، تحصیلکرده و میانسال که فعال حوزه املاک در شهر مشهد مقدس است، در همین زمینه به گزارشگر کیهان می‌گوید: «رئیس‌جمهور باید انقلابی باشد و به آرمان‌های امام(ره) و انقلاب اعتقاد داشته باشد. باید واقعا مردمی باشد و خود را از مردم بداند. خودش طعم فقر را چشیده باشد و درد قشر پایین جامعه را بفهمد. رئیس‌جمهوری که این ویژگی را نداشته باشد، به درد مردم نمی‌خورد. ویژگی بارز رئیس‌جمهور آینده اما باید مبارزه با فساد باشد. با فساد در هر مرتبه و مرحله‌ای برخورد کند و آشنا و غریبه در این زمینه برایش تفاوت نکند. اگر رئیس‌جمهوری باشد که اهل مبارزه با فساد نباشد، بقیه برنامه‌هایش هم به جایی نمی‌رسد و تحت تاثیر قرار می‌گیرد.»
توقعات مردم از رئیس‌جمهور آینده
یک دانشجوی رشته علوم سیاسی هم معتقد است: «رئیس‌جمهور باید گوش به حرف رهبری باشد. رهبری سیاست‌های کلی نظام را ابلاغ می‌کند و رئیس‌جمهور مسئول اجرائی است. اگر رئیس‌جمهوری باشد که بخواهد راه دیگری را برود، خب مشخص است که کار کشور دو شقه می‌شود و پیش نمی‌رود. رئیس‌جمهور آینده باید رئیس‌جمهوری باشد که سیاست‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دولتش را طبق سیاست‌های کلی نظام پیش ببرد.»
این شهروند مشهدی با اشاره به مشکلات حوزه اقتصاد می‌گوید: «رئیس‌جمهور بعدی باید بر حوزه بهبود معیشت مردم تمرکز کند و بیشتر به تولید داخلی اتکا کند تا به واردات، اقتصاد را از حالت نفتی و تک محصولی بودن خارج کند و تولید داخلی را تقویت کند. باید جلوی قاچاق گرفته شود تا تولید داخل تقویت شود. الان یکی از مشکلات بازار ما اجناس قاچاق است. معلوم است وقتی که قاچاق زیاد باشد، جنس داخلی و ایرانی تقویت نمی‌شود. اگر اقتصاد قوی می‌خواهیم باید اجناس و تولیدات ایرانی را تقویت کنیم.»
یک فروشنده پوشاک در بازار امام رضا(ع) مشهد می‌گوید: «وظیفه رئیس‌جمهور این است که اقتصاد را سر و سامان بدهد.»
این فروشنده که مردی جوان و خوش‌مشرب است، در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان با اشاره به مشکلات اقتصادی کشور می‌گوید: «مشکلات هست ولی مردم با حضور در تشییع آقای رئیسی، به نوعی از ایشان تشکر کردند. چون می‌دیدند که دارد کار می‌کند و در این راه حتی به شهادت رسید. رئیس‌جمهور باید کار کند و دنبال بهانه نباشد. دولت سابق واقعا این‌طور نبود. رئیس‌جمهور می‌گفت من خودم صبح جمعه فهمیدم که بنزین گران شده و قاه‌قاه می‌خندید. از آن طرف می‌گفتند که برای حل مشکل آبِ خوردن مردم هم باید آمریکا همراهی کند. خب تو که عرضه حل مشکل آبِ خوردن مردم را هم نداری، پس چرا رئیس‌جمهور شده‌ای؟ از این‌جور آدم‌ها نباید رئیس‌جمهور شوند. قراردادی هم که بستند، آمریکا زد زیر میز و ما که هیچ کاری نتوانستیم بکنیم. خب این چه قراردادی است که طرف اجرا نمی‌کند ولی ما باید اجرا کنیم. تحریم‌ها هم که گفتند بیشتر شده بعد از قرارداد.»
گره زدن اقتصاد به مسائل خارجی اشتباه است
فرد دیگری که او هم بازاری است مخاطب سؤالم قرار می‌گیرد و می‌گوید: «اینها به نظرم یک مشکلی داشتند که چنین قراردادی امضا کردند.» به او می‌گویم که در تیم مذاکره‌کننده ما چند جاسوس دستگیر شد، شاید منظورت از مشکل همین است. سری به نشانه تاسف تکان می‌دهد و می‌گوید: «خب بیا، معلوم است که اینجوری می‌شود. اینها می‌گویم مشکل داشتند.»
مهران که در مغازه کناری فروشنده است اما معتقد است رئیس‌جمهور اگر از قشر پولدار باشد، هیچ به درد مردم قشر پایین نخواهد خورد. او که می‌گوید من در انتخابات قبلی چون آقای رئیسی بچه خراسان بوده، به او رای داده‌ام، تاکید می‌کند؛ شهید رئیسی واقعا آدم خوبی بود و از رایی که به او داده راضی است. مهران با اشاره به قیمت لباس‌هایی که روی رگال‌ها چیده شده، می‌افزاید: «قیمت‌ها خیلی بالا رفته است. دولت باید جلوی این گرانی‌ها را بگیرد. به نظر من اگر کسی بیاید و جلوی گرانی‌ها را بگیرد، مردم حتما در دور بعدی هم به او رای خواهند داد. الان مهم‌ترین مشکل مردم تورم است.»
مردم می‌گویند که مسائل و مشکلات اقتصادی طی یک دهه اخیر در رده نخست مسائل کشور بوده است. طبعا نوع نگاه رئیس‌جمهور آینده به موضوع اقتصاد تاثیرات روشنی در حل یا تعمیق مشکلات اقتصادی کشور خواهد داشت.
یک کارشناس مسائل اقتصادی در همین زمینه می‌گوید: «متاسفانه برخی در كشور سعی می‌كنند مسائل اقتصادی داخلی را به خارج از كشور گره بزنند كه قطعا مانند برجام نتیجه‌ای نخواهند گرفت. در این میان اگر ده‌ها برجام نیز بسته شود، نهایتا آمریكا می‌تواند زیر همه آنها بزند و از توافق خارج شود. ما باید طوری حركت كنیم كه بتوانیم زمین بازی را تغییر دهیم و مسائل را طوری اداره و حل كنیم كه آمریكا نتواند به ما ضربه بزند. در كشور ما سه نوع دیدگاه نسبت به تحریم‌ها وجود دارد، یك دیدگاه معتقد است برطرف شدن تحریم‌ها باعث از بین رفتن تمام موانع بر سر پویایی اقتصاد ماست. نوع دیگری از فهم تحریم، بی‌اثر بودن در فضای جهانی است كه این دیدگاه نیز فهم كامل و دقیقی نیست. اما فهم سومی كه از تحریم وجود دارد، فهمی است كه تحریم را با تكیه بر توان و نیروی داخلی ارزیابی می‌كند و با روبه‌رو شدن با آن، تبدیل به فرصتش می‌كند که این فهم درستی است.»