کتاب‌خوانی چه تأثیری در زندگی افراد دارد؟ -بخش پایانی
پرثمر کردن ثانیه‌های زندگی با عادت به مطالعه
امیرحسین بسطامی
ما انسان‌ها حدود یک‌سوم از عمر خود را خواب هستیم. این یعنی اگر یک فرد برای مثال ۶۰ سال عمر کند، ۲۰ سال از آن را خواب است، اما متأسفانه برای خواب خود ارزش زیادی قائل نیستیم. برای مثال بیشتر ما تا نیمه‌شب بیدار می‌مانیم و در فضای مجازی غرق می‌شویم. بعد هم که قصد خوابیدن می‌کنیم، به دلیل نور آبی موجود در صفحه گوشی یا کامپیوتر، قادر نیستیم خواب خوبی را تجربه کنیم. اما آیا مطالعه کردن این مشکل ما را هم حل می‌کند؟! بله. مطالعه پیش از خواب بیش از آنچه فکرش را بکنید در خواب شما مؤثر است. درواقع این کار مغز و بدن ما را برای تجربه یک خواب راحت آماده می‌کند.
گذشته از آن کتاب خواندن می‌تواند به‌اصطلاح چشمان ما را خسته کند. این خستگی باعث می‌شود خیلی زودتر احساس خواب‌آلودگی کنیم و تصمیم بگیریم که بخوابیم. اگر هم برای بردن کتاب به رختخواب خود معذوریت دارید، پیشنهاد ما تجربه کتاب‌های صوتی است. خواندن، از آنجا که آرامش شما را بیشتر می‌کند، اضطراب شما را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. این آرامش هنگامی که شما در خواب هستید هم با شما خواهد ماند و می‌تواند برای شما یک خواب عمیق و آرام در پی داشته باشد. این یک حقیقت شیرین است که: خواندن می‌تواند کیفیت خواب شما را به میزان بسیار زیادی بهبود بخشد. شب‌ها قبل از اینکه به رختخواب بروید، کتاب مناسبی را که می‌تواند به روح شما آرامش دهد، انتخاب و شروع به مطالعه آن کنید. خواندن قبل از خواب، بدن و ذهن شما را به‌خصوص بعد از یک روز طولانی و پراضطراب آرام می‌کند. حتی اگر میزان مطالعه شما قبل از خواب خیلی کوتاه باشد (یک فصل یا دو فصل) آرامش خاطری که خواندن به شما منتقل می‌کند، می‌تواند به شما در خواب عمیق و آرامش‌بخش کمک کند. آرامشی که کتاب‌ها می‌توانند به ارمغان بیاورند فقط یکی از مزایای شگفت‌انگیز خواندن هر شب قبل از خواب است.
سرانه مطالعه
سرانه مطالعه در ایران چیزی کمتر از ۱۷ دقیقه در روز است. این آمار البته شامل مطالعه کتاب‌های درسی هم می‌شود. شاید این عدد در نگاه اول خیلی هم کم به نظر نیاید، اما وقتی آن را با سرانه مطالعه در کشورهایی مانند هند، تایلند و چین مقایسه می‌کنیم، بیشتر متوجه وضعیت مطالعه در کشور خود می‌شویم. برای مثال هندی‌ها در هفته بیش از ۱۰ ساعت کتاب می‌خوانند. این یعنی میزان مطالعه روزانه آنها بیشتر از یک ساعت و نیم در روز است. چینی‌ها و تایلندی‌ها هم در هفته تقریباً ۸ تا ۹ ساعت مطالعه دارند.
از حمیده ساداتی‌مقدم، کتابدار سؤال می‌کنم: «به نظر شما دلیل مطالعه پایین ایرانیان چیست؟» وی می‌گوید: «پاسخ ساده است. عدم آشنایی با مهارت‌های مطالعه! متأسفانه در مدارس و دانشگاه‌ها هیچ‌کس به ما نحوه صحیح مطالعه کردن را آموزش نمی‌دهد. همین موضوع هم باعث شده کتاب خواندن به عملی خسته‌کننده برای ما تبدیل شود. پیشنهاد ما این است که با یادگیری مهارت‌های مطالعه، میزان مطالعه هفتگی خود را افزایش دهید.»
بهبود افسردگی
حمیدرضا صباغیان ساکن کرج و کارمند آزمایشگاه به گزارشگر کیهان می‌گوید: «علاقه خاصی به کتاب و مطالعه دارم. در فضای مجازی عضو چند کانال هستم و کتاب‌هایی را که در آنها معرفی می‌شود و خوشم بیاید در بازار تهیه می‌کنم و می‌خوانم. تقریباً هر ماه یک کتاب می‌خرم و کتاب‌خوانی اطلاعاتم را زیاد کرده است. یک پسر کوچک هم دارم که از کودکی با کتاب آشنایش کرده‌ام.»
شاید الان دارید با خود می‌گویید چرا برای درمان افسردگی هم باید کتاب بخوانیم؟ خب، حق دارید، شاید این موضوع کمی برای شما عجیب باشد، اما به‌محض آنکه از تأثیر مطالعه بر افسردگی باخبر شوید، حتی اگر افسرده نباشید هم به سراغ کتاب خواندن می‌روید.
میثم آقا‌بیگ، مشاور توضیح می‌دهد: «انواع مختلف کتاب می‌توانند به درمان افسردگی شما کمک کنند. برای مثال کتاب‌های خودیاری انتخابی مناسب برای این کار هستند. بیشتر این کتاب‌ها حاوی نکات و آموزش‌هایی هستند که به ما در مقابله با این بیماری کمک می‌کنند. علاوه‌بر آن احساسی که در هنگام مطالعه یک کتاب خوب به شما دست می‌دهد هم می‌تواند در بهبود بیماری افسردگی مفید باشد. خواندن یک قطعه شعر، یک فصل از رمان مورد علاقه‌تان یا هر انتخاب دیگری می‌تواند روح شما را جلا دهد. البته این به آن معنا نیست که برای درمان افسردگی تنها کافی است کتاب بخوانید؛ نه، ابداً. افسردگی بیماری جدی و مهمی است که حتماً باید مراحل درمان آن را زیر نظر یک پزشک متخصص طی کنید، اما یادتان باشد، کتاب‌ها همیشه می‌توانند همسفر شما در درمان افسردگی باشند.»
بهبود مهارت اظهارنظر درباره مسائل
با مطالعه بیشتر می‌توانید نویسنده بهتری باشید. با گسترش واژگان، مهارت نوشتن بهتر برای شما فراهم می‌شود. قرار گرفتن در معرض اثر منتشر شده (نوشته‌ای که پارامترهای ارزشمند بودن را دارد)، تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر روی نوشتن خود شخص دارد، زیرا رعایت سبک‌های نوشتن، روان بودن و نوشتن نویسندگان دیگر تأثیر بسیار زیادی بر اثر شخصی شما خواهد گذاشت.
سیما اکبری، نویسنده برایمان تبیین می‌کند: «به همان روشی که نوازندگان بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند و نقاشان از تکنیک‌هایی که توسط استادان قبلی استفاده شده تأثیر می‌گیرند، همچنین نویسندگان نیز یاد می‌گیرند که چگونه با خواندن آثار دیگران تکنیک‌های نویسندگی خود را بهبود دهند. مطالعه کتاب و درک سبک‌های نوشتن دیگران ابزاری عالی برای کسانی است که از نوشتن لذت می‌برند. حتی نویسندگان بزرگ از این ابزار برای مطالعه سبک‌ها و مضامین نوشتن استفاده می‌کنند. باید به این نکته توجه داشته باشید که هر نوع خواندن می‌تواند نوشتن شما را به طرز چشمگیری بهبود بخشد.»
این نویسنده در ادامه می‌افزاید: «کتاب‌ها به شما امکان می‌دهند چیزهایی را که در طول زندگی‌تان همیشه می‌دیدید، این‌بار از منظری کاملاً متفاوت ببینید. به عنوان مثال، خواندن در مورد یک فرهنگ خاص می‌تواند به شما کمک کند تا درک کنید که چگونه این فرهنگ بافرهنگ شما متفاوت است؟ شما ممکن است با دیدگاه آن فرهنگ موافق نباشید، اما حداقل شما از زاویه جدید به آن نگاه خواهید کرد. کتاب‌ها ایده‌های جدیدی به شما می‌دهند. دائماً هنگام خواندن یاد می‌گیرید و می‌توانید از منظر متعادل‌تری به جهان نگاه کنید. درصورتی‌که دیدگاه‌های دیگر را مطالعه نکنید، همیشه تمایل خواهید داشت که یک نوع تفکر یک‌بعدی نسبت به هر موضوعی داشته باشید. ما کارهایمان را همان‌طور که فکر می‌کنیم، عمل می‌کنیم، زیرا این همان چیزی است که ما در سال‌های سازندگی خود آموخته‌ایم. ما از زاویه تجربه خودمان به چیزها نگاه می‌کنیم. با استفاده از این لنز می‌توان به‌راحتی فرض کرد که راه ما روش صحیح است. کتاب‌ها به ما کمک می‌کنند که چیزها را از نقطه‌نظر جدیدی ببینیم، به ما این امکان را می‌دهد تا از مفاهیم درست یا نادرست دست برداریم (تک‌بعدی بودن) و در عوض جوانب بسیار زیادی را در نظر بگیریم.»
سرگرمی رایگان
همه ما دوست داریم کتاب بخریم. خریدن کتاب برای ما یک سرگرمی فوق‌العاده به‌حساب می‌آید. چرا که حتی اگر کتابی را مطالعه نکنیم از ظاهر کتاب و مرور کلی یک کتاب لذت می‌بریم. مانند وقتی که تریلر یک فیلم را تماشا می‌کنیم و لذت می‌بریم؛ اما آن فیلم را به طور کامل نگاه نمی‌کنیم. شناخته‌شده‌ترین مزیت خواندن، سرگرمی باز کردن صفحات کتاب و دیدن صفحات آن باشد. در حقیقت، سرگرمی‌های بسیار زیادی از گذشته وجود داشته و دارند، اما مطالعه کتاب از آن جهت سرگرمی متفاوتی است که فواید بسیار زیاد دیگری نیز برای ما دارد. هر خواننده می‌داند که مطالعه کتاب می‌تواند حالت آرامش بخشی را به وجود آورد. با غرق شدن در یک کتاب خوب، تقریباً می‌توانید هرگونه اضطراب یا نگرانی را از بین ببرید. شما با خواندن سرگرمی، این آرامش را دارید که این تنها یکی از بسیاری از موارد عالی در مورد کتاب‌هاست و البته بسیار هم جذاب است. خواندن با داشتن توانایی سرگرمی و القای آرامش، آسایش مداوم برای افراد در هر سنی و از همه جنبه‌های زندگی را داراست. سال‌هاست که این عامل سرگرمی، در صدر سرگرمی‌های باارزش قرار دارد و هنوز هم کتاب‌ها و نوشته‌ها از محبوبیت بسیار زیادی در دنیا برخوردار هستند. از دیرباز خواندن به عنوان سرگرمی بسیار شگفت‌انگیز بوده است. با غرق‌شدن در یک کتاب خوب، تقریباً می‌توانید هرگونه اضطراب یا نگرانی را از بین ببرید. می‌توانیم با مطالعه آنلاین کتاب بدون هزینه و حتی جابه‌جایی با کتاب سرگرم شویم.
همین الان شروع کنید
این روزها، افراد حوصله مطالعه را ندارند و اگر شما بتوانید این عادت مهم و مفید را در خود ایجاد کنید؛ در طولانی‌مدت، از بسیاری از اطرافیان خود پیشی خواهید گرفت و به جایگاه بالاتری در تفکر و ذهنیت خود خواهید رسید. البته در این راه می‌توانید از منابع مختلف، دوره‌های کتاب‌خوانی مثل بولدوزر و .... نیز بهره بگیرید.
با وجود پیشرفت علم و تکنولوژی و افزایش تعداد دوره‌ها و برنامه‌های آموزشی، کتاب‌ها هنوز هم محبوب‌ترین و بهترین ابزار آموزشی به‌حساب می‌آیند. این موضوع چند دلیل دارد. نخست اینکه کتاب‌ها ارزان‌اند. هزینه‌ای که شما برای خرید یک کتاب آموزشی باید بکنید به‌مراتب کمتر از دوره‌ها و برنامه‌های آموزشی است. بعلاوه کتاب‌ها همیشگی هستند و شما همیشه می‌توانید به سراغ آنها بروید و مطالب درونشان را دوباره و چندباره دوره کنید. البته تمام اینها به شرطی است که ما بدانیم چگونه کتاب بخوانیم. سؤالی که در ذهن بسیاری از ما پیش می‌آید این است که چه بخوانیم؟ کتاب‌ها انواع و ژانرهای مختلفی دارند. به همین دلیل دست شما برای انتخاب کردن کاملاً باز است. اما بیایید ببینیم هر کدام از دوشاخه مهم کتاب‌ها چه تأثیری بر زندگی ما دارند؟
برای اینکه بتوانید هم از فواید کتاب‌خوانی بهره‌مند شوید و هم بیشترین بهره را از آنچه می‌خوانید ببرید پیشنهاد ما این است که هم مطالعه داستانی داشته باشید و هم غیرداستانی. البته به یاد داشته باشید برای شروع کتاب‌خوانی باید کتاب‌هایی را انتخاب کنید که مطالعه آنها برای شما دشوار نباشد. کتاب خواندن هم مانند هر عادت دیگری، نیاز به تمرین دارد. پس برای شروع کردن حتماً از کتاب‌هایی مانند رمان استفاده کنید. این کتاب‌ها به دلیل نثر ساده و مطالب قابل‌فهم موجود در آنها شما را در شروع مسیر عادت به مطالعه دچار مشکل نخواهند کرد.
بر اساس تحقیقاتی، گروهی که داستان کوتاه مطالعه کرده بودند، نسبت به گروه دیگر فکر بازتری داشتند. درواقع کتاب‌های داستانی به افراد کمک می‌کنند تا علم و مهارت‌هایی که یاد گرفته‌اند را به چالش بکشند. این کار در نهایت باعث تصمیم‌گیری‌های بهتر و مؤثرتر خواهد شد.
کتاب‌های زندگینامه، علمی، خودیاری و روان‌شناسی همگی در دسته کتاب‌های غیرداستانی قرار می‌گیرند. این کتاب‌ها می‌توانند مهارت‌ها و نکات بسیار مهمی را برای زندگی به شما آموزش دهند.
همان‌طور که در بالا دیدید، مطالعه کردن فواید بسیار زیادی دارد که بیشتر ما از آنها غافل هستیم. برای اینکه بتوانیم در زندگی شخصی و یا کاری خود پیشرفت قابل‌توجهی داشته باشیم، باید عادت به مطالعه را در خود پرورش دهیم. من (گزارشگر) همیشه اوقات بیکاری و فراغت خود را با کتاب پر می‌کنم. پس از آن به مطالعه مجلات و نشریات قدیمی می‌پردازم و این کار به من آرامش خاصی می‌دهد. به هر شهری هم که می‌روم سراغی از کتاب و کتاب‌فروشی‌های آن می‌گیرم و حتماً کتاب می‌خرم.
متأسفانه تنها با رسیدن اردیبهشت‌ماه عموم مردم یاد کتاب می‌افتند و با حضور در نمایشگاه بین‌المللی و خرید چند کتاب که بیشتر جنبه نمایشی و دکوری در منزل دارد، دیگر به مطالعه نمی‌پردازند.
جا دارد که فقط در این ماه مطالعه و کتاب را مدنظر قرار ندهیم و همیشه کتاب همراه داشته باشیم و مطالعه کنیم. رهبر انقلاب سال‌ها پیش فرمودند کتاب باید وارد زندگی مردم شود و چه نیک اگر مردم حتی اوقات فراغت خود مثلاً در مترو و اتوبوس را با کتاب بگذرانند.