کتاب‌خوانی چه تأثیری در زندگی افراد دارد؟ -بخش دوم
عمر طولانی و مفید با مطالعه مستمر
یکی از بدترین پیامدهای حاصل از تکنولوژی، این است که ما انسان‌ها را تنبل کرده است. تقریباً همه چیز به‌راحتی در دسترس است. با وجود همه این راحتی‌ها و پیشرفت‌ها، امروزه ما به‌سختی تلاش می‌کنیم تا روی حل مسائل تمرکز کنیم و تمرکز مناسب روی انجام کارها، تبدیل به یک کار دشوار شده است، اما سؤال مهم اینکه راه‌حل این مشکل چیست؟ یکی از راه‌ها، مطالعه کردن و اهمیت کتاب خواندن است. خواندن می‌تواند قدرت ازدست‌رفته تمرکز را بازگرداند. اگر شما هم مثل بسیاری دیگر از افراد، این روزها احساس می‌کنید که استفاده از فناوری‌های مدرن بهره‌وری شما را کاهش داده است؛ عادت مطالعه روزانه را در خود ایجاد کنید. مطالعه منظم برای حدود 20 تا 30 دقیقه در روز می‌تواند برای مغز شما یک اتفاق و تمرین فوق‌العاده باشد و سطح تمرکز شما را افزایش دهد.
اگر اهل مطالعه کردن جلوی تلویزیون نباشید، حتما متوجه تاثیر مطالعه بر تمرکز شده‌اید. در دنیای امروزی که اینترنت و فضای مجازی در هر گوشه و کنار آن دیده می‌شوند، مطالعه کردن راه مناسبی برای افزایش تمرکز است. در واقع افراد هنگام مطالعه تقریبا تمام حواسِ خود را به خواندن متنی که پپش رویشان هست معطوف می‌کنند. اگر آنچه می‌خوانند جذابیت داشته باشد، این میزان تمرکز هم به همان اندازه افزایش می‌یابد.
این اتفاق مخصوصا زمانی می‌افتد که ما در داستان یک رمان غرق می‌شویم. به طوری که انگار خودمان در تک‌تک صفحات آن حضور داریم. اگر خیلی به تاثیر مطالعه بر تمرکز اعتقاد ندارید، می‌توانید این تمرین را امتحان کنید. هر روز قبل از رسیدن به محل کارتان و در طول مسیر بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه را مطالعه کنید. فرقی ندارد آنچه می‌خوانید چیست و یا حتی کتاب الکترونیکی، چاپی یا صوتی برای این کار انتخاب کرده‌اید. همین مطالعه کوتاه‌مدت می‌تواند تمرکز شما را در حین انجام کارهای روزانه به شکل چشمگیری افزایش دهد.
بهبود مهارت‌های نوشتاری و اجتماعی
اگر هنوز پاسخ قانع‌کننده‌ای برای سؤال چرا باید کتاب بخوانیم پیدا نکرده‌اید، شاید این یکی قانع‌تان کند! کتاب‌ها دریای کلمات و عبارات جدید هستند. چیزهایی که ما در گفتار و نوشتار روزانه خود از آنها بهره می‌بریم. به همین دلیل هم هرچه بیشتر کتاب بخوانیم، در صحبت کردن و نوشتن پیشرفت می‌کنیم. شاید در نگاه اول این موضوع خیلی مهم به نظر نیاید، اما اگر کمی فکر کنیم متوجه اهمیت کتاب‌خوانی در روابط روزمره خواهیم شد.
علی راستار، فرهنگی و معلم ادبیات به گزارشگر کیهان می‌گوید: «همه ما در طول عمر خود حداقل یک‌بار مجبور خواهیم بود که به فرد یا ارگان خاصی نامه بنویسیم. خب، وقتی توانایی نوشتاری ضعیفی داشته باشیم آیا نامه ما تأثیرگذاری را که به دنبالش هستیم خواهد داشت؟ البته این تمام ماجرا نیست، چرا که تأثیر مطالعه بر صحبت کردن ما هم به‌قدری زیاد است که نمی‌توان از آن غافل شد.» وی در ادامه می‌افزاید: «برای درک بهتر این موضوع به تفاوت طرز صحبت کردن بین افرادی که کتاب می‌خوانند و آنهایی که مطالعه ندارند فکر کنید. بدون شک کسی که کتاب می‌خواند به دلیل دایره لغات وسیع‌تر، هنگام صحبت کردن می‌تواند تأثیرگذاری بیشتری در طرف مقابل خود ایجاد کند. پس اگر به دنبال مکالمات تأثیرگذار هستید، از کتاب خواندن غافل نشویم؟ برای اینکه بهتر بنویسیم. توسعه مهارت‌های نوشتاری به معنای افزایش توانایی افراد در نوشتن متون مؤثر و قابل‌فهم است. این مهارت‌ها به افراد کمک می‌کنند تا متون خود را بادقت بیشتری بنویسند و از وضوح بیشتری برخوردار باشند. به یاد داشته باشید که توانایی در ترتیب و ساختاردهی متن‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. این مهارت به افراد کمک می‌کند تا ایده‌ها و اطلاعات خود را با ترتیبی منطقی و مفهومی مشخص ارائه دهند.»
بهبود فن بیان، گسترش دایره کلمات
هرچه بیشتر بخوانید، کلمات بیشتری در معرض دید شما قرار می‌گیرند، همین امر باعث می‌شود هر روز به دایره واژگان شما افزوده شود و اثرات مطالعه شما در صحبت‌هایتان پدیدار می‌شوند. واژگان، چه به صورت فیزیکی و چه به صورت کتاب الکترونیکی، می‌توانند سبب افزایش دایره واژگان شما شوند. پس از مدتی که مطالعه روزانه انجام دادید و به جست‌وجوی کلمات جدید که تا امروز نمی‌دانستید پرداختید، دایره واژگان شما به‌یک‌باره گسترش می‌یابد و مهارت‌های زبانی شما بهبود می‌یابد. شما با کتاب‌خوانی مستمر مغز خود را با واژگانی پر می‌کنید که در ادامه زندگی‌تان از این واژگان در هر موقعیتی به صورت اتوماتیک استفاده می‌کنید، این موضوع در تحقیقاتی که توسط دانشمندان انجام شده است اثبات شده است.
پوران فکری، کارشناس ارشد زبان فارسی برایمان تبیین می‌کند: «کلماتی که شما یاد گرفته‌اید، شروع به ادغام خود در واژگان روزمره شما خواهد کرد و با استفاده از این کلمات جدید طرز صحبت کردن شما به طور شگفت‌آوری تغییر خواهد کرد. بیان و خوش‌صحبت بودن در هر حرفه‌ای کمک شایانی می‌کند و اینکه با اعتمادبه‌نفس می‌توانید با افراد با درجه اجتماعی بالاتر صحبت کنید، می‌تواند یک تقویت چشمگیر در عزت‌نفس شما باشد. این حتی می‌تواند در حرفه‌ای که دارید به شما کمک کند، زیرا کسانی که در موضوعات مختلف، آگاه هستند و بسیار خوب صحبت می‌کنند، بیشتر از کسانی که واژگان کمتر و سطح آگاهی کمی از ادبیات دارند، صحبت‌هایشان بسیار بیشتر مورد قبول واقع می‌شود و می‌توانند در هر زمینه‌ای از حرفه خود موفق‌تر باشند. در هر کار تخصصی، ما نیاز به یک سری ابزار و وسیله داریم. در بحث فن بیان و مهارت‌های ارتباط کلامی واژگان، ساختارها و لغات جزئی از ابزار ما هستند. ما برای اینکه بتوانیم واژگان خوبی داشته باشیم و ساختارهای خوبی را استفاده کنیم، نیاز داریم مطالعه کنیم. به‌ویژه مطالعه در زمینه ادبیات فارسی معاصر خودمان که گنجینه غنی در زمینه افزایش واژگان و دایره لغات هستند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «برای اینکه ما بتوانیم عیار کلام و بیان خودمان را بالا ببریم، باید مطالعه کنیم، به‌ویژه مطالعه در زمینه ادبیات معاصر. این کار باعث می‌شود شخص بتواند در مکالمات و نوشتار خود از واژگان متنوع‌تری استفاده کند. با داشتن دایره لغات گسترده، شخص قادر خواهد بود مفاهیم و افکار خود را به شکل دقیق‌تر و متنوع‌تری بیان کند و به‌طور کلی، این امکان را می‌دهد تا بهترین کلمات را برای انتقال افکار خود انتخاب کند. گسترش دایره لغات اهمیت زیادی در مطالعه و نوشتن دارد. افراد با دایره لغات گسترده، می‌توانند متون پیچیده‌تری را مطالعه کنند. همچنین گسترش دایره لغات باعث می‌شود تا افراد بتوانند بادقت بیشتری به دیگران گوش دهند و در ارتباطات‌شان بهترین واژگان را انتخاب کنند؛ این امر به‌خودی‌خود می‌تواند ارتباطات اجتماعی را بهبود بخشد.»
برخی فواید مطالعه
اگر تا اینجا با تمام دلایل ما برای اینکه چرا باید کتاب بخوانیم؟ قانع نشدید، این یکی احتمالاً شما را قانع خواهد کرد. یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین ویژگی‌های هر فرد موفق، داشتن تفکر انتقادی است. تفکر نقاد یا انتقادی به افراد کمک می‌کند که هر چیزی را از چند زاویه ببینند. به همین دلیل هم تصمیم‌گیری برای آنها ساده‌تر می‌شود و درعین‌حال تصمیمات آنها دقیق‌تر خواهد بود.
اکبر رئوفیان، مشاور می‌گوید: «مطالعه کتاب آن هم به طور منظم از بهترین روش‌های پرورش تفکر نقاد به شمار می‌رود. وقتی ما به اندازه کافی مطالعه داشته باشیم و با دیدگاه‌ها و اندیشه‌های مختلف آشنا شویم، آنگاه دیگر به‌سادگی هر چیزی را قبول نمی‌کنیم. به‌علاوه می‌توانیم در کارهای روزانه با دقت بیشتری عمل کنیم و تصمیمات صحیح‌تری اتخاذ کنیم. داشتن تفکر انتقادی همچنین یکی از شروط اصلی رشد و توسعه فردی نیز به‌حساب می‌آید. پس با مطالعه روزانه این مهارت را در خود ایجاد کنید تا بتوانید در زمینه فردی و شغلی عملکرد بهتری داشته باشیم.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «با مطالعه کتاب باعث تحریک ذهن خود شوید. تمرکز روی کلمات و داستان یک کتاب، باعث تحریک مغز و عملکردهای شناختی می‌شود. این عمل می‌تواند به تحریک ذهن شما، به‌ویژه بخشی از مغز که وظیفه تمرکز و تجزیه‌وتحلیل را دارد، کمک کند. این قسمت از مغز را دقیقاً فعال‌تر می‌کند. این تحریک ذهن سرانجام در جایی که شما نیاز دارید موضوعی را تحلیل کنید، تمرکز شما را برای تحلیل آن موضوع بیشتر می‌کند. با تحریک و بهبود عملکرد مغز، ذهن شما فعال‌تر می‌شود. با ایجاد تمرکز شدید بر روی کلمات، مغز شما مقدار قابل‌توجهی از اطلاعات را به خود اختصاص می‌دهد که می‌تواند مهارت تفکر انتقادی و تجزیه‌وتحلیل انتقادی و همچنین توانایی خواندن شما را بهبود بخشد و این بهترین روش برای تحریک ذهن شما و فعال‌تر کردن روند فکری شما است. خواندن فقط به تفکر انتقادی شما کمک نمی‌کند، بلکه باعث بهبود قدرت و عملکرد مغز شما نیز می‌شود. تحریک مداوم مغز با مطالعه کتاب انجام می‌شود. این کار سبب کنترل بخش‌های مختلف مغز شما می‌شود و در نهایت مهارت‌های تفکر و تجزیه‌وتحلیل شما را کنترل می‌کند. تحقیقات نشان داده است که مطالعه کتاب از جمله فعالیت‌هایی است که ذهن را تحریک می‌کند و پیشرفت آلزایمر را کنترل می‌کند (احتمالاً حتی از آن جلوگیری می‌کند)، زیرا فعال و درگیر شدن مغز شما مانع ازدست‌رفتن قدرت ذهنتان می‌شود. درست مانند هر عضله دیگری از بدن، مغز نیز برای حفظ قدرت و سالم ماندن نیاز به ورزش دارد. انواع فعالیت‌هایی که از لحاظ علمی ثابت شده است که ذهن را تحریک می‌کنند، مانند: انجام بازی پازل و شطرنج هستند.»
طول عمر بیشتر با مطالعه
با مطالعه کتاب سطح دانش شما افزایش می‌یابد. کتاب‌خوانی، دانش جدیدی را به حافظه شما اضافه می‌کند. هرچه دانش بیشتری داشته باشید، برای مقابله با مشکلات غیرقابل پیش‌بینی زندگی‌تان مجهزتر خواهید بود، علاوه بر این، نکته دیگری در مورد دانش و یادگیری در اینجا وجود دارد: اگر برای شما هر نوع اتفاق غیرقابل پیش‌بینی رخ دهد، به یاد داشته باشید که اگرچه ممکن است همه چیز (شغل، دارایی، سلامتی و...) را از دست بدهید، اما دانش آن را که در طول زندگی با مطالعه مستمر خود درون ذهنتان جمع‌آوری کرده‌اید، هرگز نمی‌تواند از شما گرفته شود.
با مطالعه بیشتر عمر می‌کنید. شاید جالب به نظر برسد؛ اما بر اساس تحقیقی، از بین ۳۶۳۵ نفر که بالای ۵۰ سال سن داشتند، مشخص شد آنهایی که روزانه حدود ۳۰ دقیقه کتاب می‌خوانند، به‌صورت میانگین ۲۳ ماه بیشتر عمر می‌کنند! این نکته زمانی جالب‌تر می‌شود که بدانیم مطالعه کردن به‌طورکلی سال‌های پیری را برای ما آسان‌تر می‌کند.
کسی که کتاب می‌خواند قبل از مرگش هزاران بار زندگی می‌کند، اما آنکه مطالعه نمی‌کند تنها یک‌بار زندگی خواهد کرد؛ جهانی خیالی با چاشنی واقعیت و حوادث عجیب‌وغریب و داستانی منحصربه‌فرد. اگر در مطلب بالا کمی عمیق شویم، متوجه خواهیم شد که کتاب‌ها چه گنج گران‌بهایی را در اختیار ما می‌گذارند. آنها حامل تجربیات و ایده‌های نسل‌های گوناگون بشر هستند. به همین دلیل هم کتاب خواندن را می‌توان منبع مهمی برای کمک به ایده‌پردازی و افزایش خلاقیت دانست. البته این تمام ماجرا نیست. تحقیقات نشان می‌دهند که وقتی فرد هنگام خواندن یک کتاب، اتفاقات آن را درون ذهنش تصویرسازی می‌کند، این کار موجب فعال شدن هر دو نیمکره مغز او می‌شود. با توجه به اینکه تصاویر و خلاقیت هر دو در نیمکره راست مغز ما قرار دارند، می‌توان گفت: کتاب خواندن راهکار مناسبی برای افزایش خلاقیت است.