شهادت و روزه‌داری حقیقی در ماه مبارک رمضان
کامران پورعباس
اولین امام؛ شهید رمضان
شهید ماه مبارک رمضان و اولین شهید محراب عالم تشیع، مولی الموحدین امیرالمؤمنین حضرت امام علی(ع) سخنان زیبا و پرمعنایی در مورد اهمیت و عظمتِ ماه مبارک رمضان و شبهای قدر و روزه‌داری واقعی و حقیقی دارند.
مولا علی(ع) در اولین روز ماه رمضان در مسجد کوفه ضمن ایراد خطبه‌ای بسیار زیبا در وصف ماه مبارک رمضان و راز و رمزهای عظیم و نورانیِ آن، به پیش‌بینی پیامبر اعظم(ص) درباره شهادت خویش در این ماه اشاره نموده‌اند.
امیرالمؤمنین(ع) در اولین روز ماه رمضان در مسجد کوفه خطبه خوانده و خدا را به بهترین ستایش و برترین و رساترین ثنا ستودند و بر پیامبر خدا محمد(ص) درود فرستاده و سپس فرمودند:
«ای مردم! این ماه، ماهی است که خداوند آن را بر ماه‌های دیگر برتری داده است؛ مانند برتری ما اهل بیت بر دیگر مردم و آن ماهی است که درهای آسمان و درهای رحمت در آن گشوده می‌شود و دعا مستجاب می‌گردد و گریه مورد ترحّم قرار می‌گیرد.
ماهی است که در آن، شبی وجود دارد که فرشتگان از آسمان فرود آمده، بر مردان و زنان روزه‌دار به اذن پروردگارشان تا طلوع سپیده سلام می‌دهند و آن شب، «شب قدر» است. دو هزار سال پیش از آن که آدم(علیه‌السلام) آفریده شود، ولایت من در آن شب مقدّر شد.
روزه گرفتن آن، برتر از روزه‌داری هزار ماه و عمل در آن برتر از عمل در هزار ماه است.
ای مردم! خورشید ماه رمضان بر مردان و زنان روزه‌دار با رحمت می‌تابد و ماه نیز با رحمت بر آنان نورافشانی می‌کند و هیچ روز و شبی از این ماه نیست، مگر آنکه پروردگار متعال بر سر این امّت نیکی می‌افشاند. پس هر کس از ریزش نعمت الهی ذرّه‌ای بهره مند گردد، در روز دیدارش با خدا، نزد خداوند گرامی خواهد بود و هیچ بنده‌ای نزد خدا گرامی نگردد مگر آن که خداوند بهشت را جایگاه او قرار می‌دهد.
بندگان خدا! این ماه شما، همچون دیگر ماه‌ها نیست. روزهایش برترین روزهاست و شبهایش برترین شب‌ها و ساعاتش برترین ساعت است. آن ماهی است که شیطان‌ها در آن دربند و زندانی‌اند. ماهی که خداوند در آن روزی‌ها و اجل‌ها را می‌افزاید و نام میهمانان خانه‌اش را می‌نویسد. ماهی که اهل ایمان با آمرزش و رضای الهی، با شادی و نعمت‌های الهی و با خشنودیِ فرمانروای دادگر و توانا پذیرفته می‌شوند.
ای روزه‌دار! در کار خویش نیک بنگر، که در این ماه، میهمان پروردگار خویش هستی. بنگر که در شب و روزت چگونه‌ای و چگونه اعضای خود را از نافرمانی خدا حفظ می‌کنی. بنگر تا مبادا شب در خواب باشی و روز در غفلت؛ پس این ماه بر تو بگذرد و بار گناهت همچنان بر دوشت مانده باشد؛ پس مبادا آن هنگام که روزه‌داران پاداش‌های خود را می‌گیرند، تو از زیانکاران باشی و آن زمان که به کرامت فرمانروای خویش نائل می‌شوند، از محرومان گردی و آن گاه که به همسایگی با پروردگارشان سعادتمند می‌شوند، تو از طردشدگان باشی.
ای روزه‌دار! اگر ازدرگاه صاحبت رانده شوی، به کدام درگاه روی خواهی آورد و اگر پروردگارت محروم سازد، کیست که روزی ات دهد و اگر تو را خوار شمرد، کیست که اکرامت کند و اگر ذلیلت ساخت، کیست که عزتت بخشد و اگر تو را واگذاشت، کیست که یاری‌ات کند و اگر تو را در جمع بندگانش نپذیرفت، بندگی‌ات را به آستان چه کسی خواهی برد و اگر از خطایت در نگذشت، برای آمرزش گناهانت به که امید خواهی بست و اگر حق خویش را از تو طلبید، حجّت تو چه خواهد بود؟
ای روزه‌دار! در شب و روز با تلاوت کتاب خدا، به او تقرّب بجوی که همانا کتاب خدا شفیعی است که روز قیامت شفاعتش برای قرآن خوانان پذیرفته است و با خواندن آیات آن از درجه‌های بهشت بالا می‌روند.
مژده‌ای روزه‌دار! تو در ماهی هستی که روزه‌داری ات در آن واجب، نفس کشیدنت در آن تسبیح، خفتنت در آن عبادت، طاعتت در آن پذیرفته، گناهانت در آن آمرزیده، صداهایت در آن شنیده شده و مناجاتت در آن مورد ترحم است.
شهدای ماه رمضان
شهید حجت‌الاسلام سیدعلی اندرزگو از نخستین شهیدان روزه‌دار نهضت امام خمینی است که 18 رمضان سال 1318 متولد شد و در روز دوم شهریور سال 1357 مصادف با نوزدهم ماه رمضان مورد اصابت ده‌ها گلوله ساواک قرار گرفت و به فیض عظیم شهادت نائل آمد.
آیت‌الله محمد صدوقی سومین شهید محراب انقلاب اسلامی، 10 رمضان مصادف با 11 تیر 1361 بعد از اقامه نماز جمعه به دست منافقان کوردل به شهادت رسید.
بسیجی سعید نوری تاجر در حالی که تنها 18 سال سن داشت و در منزل پدری خود بر سر سفره افطار نشسته بود، به دست منافقین کوردل به خاطر عضویت در بسیج و حضور در جبهه‌های جنگ با متجاوزان در مقابل چشمان مادرش به شهادت رسید. دردناک‌تر این که مجاهدین خلق به بهانه دادن آش نذری به مناسبت شهادت امیرالمؤمنین(ع) درب خانه این پاسدار جوان را می‌زنند و تا مادر سعید در را باز می‌کند، با مسلسل به داخل خانه ریخته و سعید را کنار سفره به گلوله می‌بندند. به این ترتیب سعید نوری در 22 تیر 1361 مطابق با 21 رمضان 1402 به شهادت می‌رسد.
خلبان محمد نوژه 23 رمضان مصادف با 25 مرداد سال 1358 و شهید سرلشکر عباس دوران رکورددار تعداد پرواز جنگی در آخرین روز ماه رمضان مصادف با 30 تیر سال 1361 به شهادت رسید. پاسدار شهید غلامحسین(حمید) عارف دارابی در روز ۱۳ رجب سال ۱۳۳۶ متولد و در روز ۲۱ ماه مبارک رمضان سال ۱۳۶۱ مصادف با 23 تیر 1361 در عملیات رمضان به شهادت رسید.
شهید حسن حسن پور فرمانده گردان علی بن ابی‌طالب(ع) لشکر ۲۵ کربلا در عملیات رمضان در تاریخ بیست و سوم تیرماه ۱۳۶۱ مصادف با بیست و یکم ماه مبارک رمضان به درجه رفیع شهادت نائل آمد.
شهید رمضان عالی زاد در ماه رمضان 1340 به دنیا آمد و به همین خاطر نامش را رمضان گذاشتند. شهید عالی زاد در ماه رمضان به دنیا آمد، ماه رمضان به جبهه رفت و در عملیات رمضان که در ماه رمضان 1361 انجام شد، به شهادت رسید تا شهید رمضان لقب بگیرد.
سردار شهید سید علی دوامی در 21 رمضان سال 1346 چشم به جهان گشود. وی آرزوی شهادت در روز تولدش را داشت و برای دوستانش می‌گفت: همان شبی که به دنیا آمدم از دنیا خواهم رفت. سعی می‌کرد روز تولدش در جبهه‌ها باشد تا اینکه طبق آرزویش در 21 رمضان سال 1367 به فیض شهادت نائل شد. دوستانش می‌گفتند: در شب شهادت حضرت علی(ع) لباس سیاه بر تن کرد و شال سبز برکمر بست و خود را معطر ساخته بود بسیار خوشحال بود و می‌گفت امشب شب شهادت من است. مادر شهید سیدعلی دوامی راز 21 را این چنین تعریف نموده است: در سن 15 سالگی ازدواج کردم. 21 ساله بودم که در 21 رمضان، علی به دنیا آمد و در 18 اردیبهشت‌ماه سال 67 مصادف با 21 رمضان و در حالی که علی تنها 21 سال از عمرش می‌گذشت در خاک مقدس شلمچه به درجه شهات نائل گشت تا «سردار راز 21» لقب بگیرد.
روحانی شهید مهدی توکلی معروف به اولین شهید محراب سیستان و بلوچستان در سال امام علی(ع) ازدواج نمود. بعد از پایان مراسم، به عنوان اولین هدیه، قاب عکسی به همسرش تقدیم نمود که حدیثی از مولا علی(ع) روی آن نوشته شده بود. شهید توکلی بعد از سه سال کسب علم و فیض در شهر مقدس قم به منطقه‌ای محروم از سیستان و بلوچستان هجرت نمود و مسئولیت تبلیغ و امام جماعت مسجد روستای افتخارآباد خاش را بر عهده گرفت. در سال1386 که برای مراسم احیاء و شب زنده داری شب 21 ماه مبارک رمضان به مسجد رفته بود توسط خوارج زمانش در تیراندازیِ اشرار کوردل و منافق به شهادت رسید.
نام شیخ الشهدای مظلوم کردستان، علامه شیخ الاسلام و شهید ماموستا ملا برهان عالی چون نگینی درخشان بر تارک قوم کرد می‌درخشد. ملا برهان عالی امام جمعه مسجد قبای سنندج بود که به اقامه نماز جمعه در این مسجد باشکوه می‌پرداخت و در خطبه‌های نماز جمعه به ترویج تعالیم دینی و وحدت اسلامی اهتمام می‌ورزید و مخصوصاً به رونق و شکوه نمازهای تراویح و دعای شبهای قدر کمال می‌بخشید تا جایی که عوامل استکبار این رونق را برنتافتند و دشمنان وحدت در ۲۱ شهریور ۱۳۸۸ برابر با ۲۲ رمضان المبارک ۱۴۳۰ حدود ساعت ۱۲ شب پس از اتمام نماز تراويح، با مراجعه به درب منزلش وی را خارج و مورد حملۀ مسلحانه قرار داده و به شهادت رساندند.
شهيد حسين غفاري نژاد يکي از سربازان گمنام امام زمان (عج) و تنها فرزند پسر سردار سرتیپ محمد غفاری نژاد معاون سابق امنیتی انتظامی استان خراسان رضوی، در 26 مرداد 1389 در درگيري با اشرار در سيستان و بلوچستان به درجه رفيع شهادت نايل آمد. وی در ماه مبارک رمضان سال ۱۳۸۹ در جریان درگیری در عملیات آزادسازی گروگان از دست اشرار و تروریست‌ها در زاهدان به شهادت رسید.
عبدالله یاری محیط بان منطقه لشگردر ملایر، در هنگام تعقیب و‌گریز شکارچیان غیرمجاز، در اثر اصابت گلوله به شریان اصلی، در 13 مرداد 1391 با زبان روزه به شهادت رسید.
سوم تیرماه 1395 در ایام شهادت امیرالمؤمنین(ع)، محمد دهقانی و پرویز هرمزی دو تن از محیط‌بانان منطقه حفاظت شده گنو در هرمزگان طی مأموریت گشت و کنترل در ضلع غربی منطقه حفاظت شده گنو، شکارگاه سیاتک و تنگه گچ در جریان درگیری با شکارچیان متخلف بر اثر شلیک گلوله مستقیم به شهادت رسیدند.
حجت‌الاسلام محمد اصلانی همزمان با سومین روز از ماه رمضان سال 1401 در طی جنایتی در حرم مطهر امام رضا(ع) توسط ضربات چاقوی یک تکفیری به فیض شهادت نائل آمد. شهید حجت‌الاسلام محمد صادق دارایی دومین طلبه شهید جنایت تکفیری در حرم مطهر رضوی بود که در حرم مجروح و دو روز بعد در بیمارستان به شهادت رسید.
شهیدان علی امرائی و حسن غفاری و محمد حمیدی پنجم ماه مبارک رمضان ساعت ۱۱ صبح با زبان روزه به شهادت رسیدند و تنها تکه‌هایی از پیکرشان توسط شهید حاج قاسم سلیمانی به خاک وطن بازگشت. آن روز دشمن برای ترور حاج قاسم کمین کرده بود. قرار بود که حاج قاسم از معبری عبور کند ولی یک ساعت قبل این سه شهید که در خودرویی پر از مهمات و سلاح‌های انفجاری سوار بودند، زودتر از معبر عبور می‌کنند و مورد هدف موشک تکفیری‌ها قرار می‌گیرند. بعد از یک ساعت که سردار دل‌ها با همراهانش به محل شهادت بچه‌ها می‌رسد، خیلی متأثر می‌شود و خیلی گریه می‌کند و با وجود اصرار اطرافیان خودش پیکرهای اربا اربا شده را جمع می‌نماید. تکه‌هایی از پیکرهای هر سه شهید به ایران فرستاده شده و تشییع و خاکسپاری می‌گردند.
همزمان با ایام فاطمیه در سال 1402 هویت پیکر مطهر 8 شهید مدافع حرم ایرانی شناسایی شدند. این شهدا بیش از 6 سال گمنام بودند. یکی از این شهدا شهید سید مصطفی صادقی تنها شهید مدافع حرم سازمان انرژی اتمی بود که در دومین مأموریت خود به سوریه در 16 خردادماه سال 96 مصادف با یازدهم ماه مبارک رمضان در وقت افطار در حماء به دست تکفیری‌های جنایتکار به شهادت رسید.
شهید میلاد حیدری از مستشاران نظامی ایران در سوریه بود که یازدهم فروردین 1402 مصادف با نهم ماه مبارک رمضان در حمله جنایتکارانه رژیم صهیونیستی در حوالی دمشق به شهادت رسید. پاسدار شهید بهروز واحدی نیز که از مستشاران نظامی جمهوری اسلامی ایران در سوریه بود، در هفتم فروردین سال ۱۴۰۳ مصادف با پانزدهم ماه مبارک رمضان در دیرالزور توسط رژیم صهیونیستی به شهادت رسید.
بیش از هفده هزار شهیدِ ماه رمضان
بیش از هفده هزار شهید ماه رمضان داریم که بیشتر آنها در دفاع مقدس به شهادت رسیده‌اند. بیش از 14 هزار و 700 نفر از شهدای دوران دفاع مقدس در ایام ماه مبارک رمضان به شهادت رسیده‌اند. عملیات رمضان در تیر ماه 1361 مصادف با 21 رمضان مقارن با شهادت مولای متقیان امام علی(ع) آغاز شد و تعدادی از شهدای روزه‌دار در این عملیات به شهادت رسیدند.
بررسی وصیت نامه شهدا نشان می‌دهد در این متون بر «روزه‌داری»، «تاکید به قرائت قرآن»، «دعا برای رزمندگان اسلام»، «آرزوی شهادت و پیروزی در ماه مبارک رمضان» و «استجابت دعا در ماه رمضان» به صورت ویژه تأکید شده است.
5196 شهید در وصیتنامه خود به کلیدواژگان درباره «روزه» و «روزه‌داری» اشاره کرده و یا توصیه‌هایی در این باره داشته‌اند.
یکی از شهدای دفاع مقدس که توضیحات مفصلی در مورد روزه‌داری حقیقی و واقعی در وصیتنامه‌اش ذکر شده، شهید محمدحسن طاووسی است.
روزه‌داری صحیح و مقبول
شهید طاووسی در شهرستان یزد به دنیا آمد و درس خواند و با آغاز جنگ تحمیلی به عنوان بسیجی راهی جبهه‌های حق علیه باطل گردید و در 23 تیر 1361 در شلمچه به شهادت رسید. پیکرش مدت‌ها در منطقه بر جای ماند و پس از تفحص در 12 خرداد 1374 در گلزار شهدای خلدبرین به خاک سپرده شد.
شهید طاووسی معتقد بود: «جبهه دانشگاه است. دانشگاهى است که معلم و فرمانده آن امام زمان(عج) است.»
در وصیتنامه شهید طاووسی در مورد عظمت ماه مبارک رمضان و اهمیت روزه‌داری و روزه‌داری صحیح و روزه مقبول آمده است:
«در ماه رمضان که ماه بخشش [است]، روزه‌‌هاي‌تان را بگيريد و در آخر وقت‌هايش به درگاه لايزال الهى رويد و دعا کنيد حتماً که دعاى شما مستجاب مى‌شود: «ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ»، بخوانيد مرا تا استجابت کنم شما را. پس مى‌فهميم که خدا مى‌گويد، خصوصاً در ماه مبارک رمضان وقتى که شما روزه‌ايد، راه رفتن شما عبادت است، خوابيدن و نشستن شما عبادت است، نفس کشيدن شما عبادت است. اينقدر از بوى دهان انسان روزه‌دار خدا خوشش مى‌آيد و پاداش‌هايى براى او عنايت مى‌کند.
ضمناً کسى که روزه مى‌شود فقط اين نيست که از خوردن و آشاميدن و سر به زيرآب کردن خوددارى کند؛ بلکه زبانش روزه باشد، يعنى غيبت نکند، فحش ندهد. چشمش روزه باشد؛ يعنى به چيزهاى حرام نگاه نکند. گوشش روزه باشد؛ يعنى به آواى موسيقى گوش ندهد و غيره، بلکه گوش خود را به آواى قرآن و دعا سوق دهد و غيره.
اگر اين‌طورى روزه بودى حقا که روزه‌ات به درگاه الهى قبول مى‌شود و دعايت آمرزيده مى‌شود. مبادا که به طور عمد روزه‌اى را قضا کنيد که مى‌دانيد کفاره دارد.»
نمازهای قبل از افطارِ حاج قاسم
به عنوان حُسن ختام این گزارش، یادی می‌نماییم از نمازهای قبل از افطارِ سردار دل‌ها و جان‌ها.
زینب سلیمانی فرزند سپهبد شهید قاسم سلیمانی، با اشاره به گوشه‌هایی از آداب روزه‌داری پدرش نوشت: قبل از افطار، نماز می‌خواندند. می‌گفتند: نزدیک افطار، عطش انسان برای آب و غذا زیاد می‌شود. در این لحظه‌ها اجر این نماز بیشتر است.