مهارت تصمیم‌گیری و آثار آن(1)(پرسش و پاسخ)
پرسش:
مهارت تصمیم‌گیری چیست و تصمیم‌گیری صحیح چه آثار و پیامدهایی را در حیات فردی و اجتماعی انسان دارد؟
پاسخ:
مهارت تصمیم‌گیری
ما همواره در طول زندگی خود با مسائل، موضوعات و گزینه‌های متعددی بر سر دوراهی‌ها مواجه می‌شویم که ناچار به تصمیم‌گیری هستیم. اما ناآگاهی و کم‌تجربگی و نداشتن مهارت لازم ما سبب می‌شود که در اغلب تصمیم‌گیری‌های خود دچار اشتباه شویم که ممکن است برای خود و خانواده‌مان خسار‌ت‌های جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد. برای تصمیم‌گیری صحیح که ضریب خطای آن نزدیک به صفر باشد، باید مهارت‌هایی را کسب کنیم تا بتوانیم به یک تصمیم‌گیری جامع و صحیح دست پیدا کنیم.
مفهوم مهارت
مهارت یعنی ماهر بودن در هر کاری، زبردستی و استادی در هر رشته و حرفه‌ای. صاحب هر فن و حرفه‌ای اگر بخواهد در کارش موفق باشد و نتیجه مطلوب بگیرد، باید در اجرای روش‌ها و تکنیک‌های آن فن و حرفه ماهر و زبردست باشد. زندگی جمعی خانوادگی نیز از این امر مستثنا نیست و باید در رسیدن به یک خانواده موفق و ایده‌آل از روش‌ها، تکنیک‌ها و مهارت‌های لازم برخوردار بود. ناگفته نماند مراد ما از مهارت‌های زندگی، همان مهارت‌هایی هستند که از دل فرهنگ و آموزه‌های وحیانی استخراج شده باشند. یا مهارت‌هایی که دانشمندان بشری ارائه کرده‌اند و مخالفتی با شرع مقدس ندارد، نه مهارت‌های غیرشرعی که نحله‌ها و مکاتب انحرافی غیردینی ارائه داده‌اند.
مفهوم تصمیم
تصمیم یعنی اراده، آهنگ و اراده کردن و آهنگ کاری کردن(فرهنگ معین، ص 376) امام راحل تصمیم را همان نیت دانسته و می‌نویسد: «بدان که نیت عبارت است از تصمیم عزم به اتیان (اتجام) شیئ و اجماع نفس برآوردن آن پس از تصور آن و تصدیق به فایده آن و حکم به لزوم اتیان آن. و آن حالتی است نفسانی و وجدانی که پس از این امور پیدا شود که از آن تعبیر به همت و تصمیم عزم و اراده و قصد می‌کنیم و این در جمیع افعال اختیاری موجود است(آداب الصلوهًْ، امام خمینی(ره)، ص 156) خدای متعال به انسان قدرت اراده و تصمیم‌گیری در هر کاری را داده است. و انسان باعقل و هوشی که خداوند به او عنایت کرده است تصمیم می‌گیرد کاری انجام دهد و این را اختیار و حق انتخاب نیز می‌گویند. بنابراین اساس زندگی بشر بر آزادی اراده و تصمیم‌گیری است تا همگی آزمایش شوند، نه بر اجبار و اکراه، که در این صورت تکاملی صورت نخواهد گرفت و ثواب و عقاب هم معنا پیدا نمی‌کند. تکامل و ثواب و عقاب وقتی است که انسان راه را با پای خود و اراده و تصمیم و انتخاب خویش بپیماید. بنابراین برای موفقیت در هر کاری باید اولا تصمیم گرفت و ثانیا تصمیم صحیح و درست گرفت و ثالثا این تصمیم را عملیاتی و اجرا کرد.
تصمیم‌گیری صحیح در خانواده
تصمیم‌گیری صحیح می‌تواند فرایند دانش و هنر پیچیده‌ای باشد که وقتی مابین دو یا چند گزینه گزینه‌ای را انتخاب کرده و مورد یا مواردی را کنار می‌گذاریم به این معنا است که تصمیمی گرفته‌ایم. چون تصمیم‌گیری با توجیه کردن دلایل مثبت(مزایای تصمیم) و دلایل منفی(معایب و مضار تصمیم) انجام می‌شود. تصمیم‌گیری درست زمانی اتفاق می‌افتد که همه راه‌های انتخاب را به درستی بشناسیم و هم از مهارت‌های حل مسئله آگاه باشیم. آنگاه با شناسایی گزینه‌های پیش رو و ارزیابی و بخش آثار و پیامهای هر انتخاب و در نظر گرفتن شرایط می‌توانیم در کمترین زمان بهترین گزینه را انتخاب کنیم و در واقع انتخابمان از کم و کیف بهتر و کارآمدتری برخوردار خواهد شد.
وقتی انسان ازدواج کرد و زندگی مشترکی تشکیل داد، برای امور زندگی و به سامان بودن آن، به ناچار باید تصمیم‌های کوچک و بزرگی گرفته شود. اگر این تصمیم‌گیری‌ها صحیح و درست باشد، زندگی فردی و اجتماعی انسان خوب، راحت و بادوام خواهد بود و اگر خدای ناکرده تصمیم‌ها غلط و اشتباه بود، به طور طبیعی زندگی خوب و به سامان و راحتی نخواهد داشت و چه بسا یک تصمیم‌گیری غلط موجب از هم پاشیدن یک خانواده و روابط اجتماعی شود.
(ادامه دارد)