نگاهی به مسئولیت خانه‌داری در جایگاه مادرِ همه مشاغل-بخش پایانی
کارفرمای شغل مادری خداســت
تارا وحیدی
- مامان شغلت چه هست؟
- گلم، خانه‌دار.
- خانه‌دار یعنی بیکار؟!
- نه عزیزم، کی این را گفته؟
- دوستانم در مدرسه.
- دخترم، شغل مادری و خانه‌داری یکی از شغل‌های مهم جامعه هست؛ چون بچه‌ها برای آینده کشور در دامن خانواده رشد و پرورش پیدا می‌کنند. درواقع همه آدم‌های شاغل امروز قبلاً از شغل مادری و خانه‌داری برخاسته و تربیت شده‌اند.
- مامان، پس تو مهم‌ترین شغل دنیا را داری.
مادری تنها شغلی است که متصدی آن خود خداست. کسی به‌عنوان کارفرما بالای سر شغل مادری ایستاده است که ریز و درشت کارها و نیاتی که ما در مسئولیت مادری خود انجام می‌دهیم را می‌داند. خود این تصور باعث می‌شود نگاه مادر به فرزندآوری نگاه با آرامش‌تری باشد. درواقع ما مادر نمی‌شویم که رنج بکشیم و شرایط سختی را تحمل کنیم تا فرزندمان بزرگ بشود. بلکه مادر می‌شویم تا همراه آن رشد کنیم. تحمل سختی‌های فرزندپروری و یا رفع و رجوع شرایطی که در خانه ناشی از حضور یک فرزند است، زمینه رشد است و این حتماً به‌عنوان یک مادر به نفع ماست.
در متون روانشناسی جدید برای بالا بردن تحمل و انعطاف‌‌پذیری از کلمه ترجمه شده «تاب‌آوری» استفاده می‌شود. جدای از اینکه این کلمه خودش بار منفی دارد، درباره مادری نگاه بسیار سطح پایینی است. نگاه دینی و معنوی به سختی‌های فرزندپروری می‌تواند روح مادر را پرورش بدهد، ویژگی‌های مثبت به نسبت زمانی که مادر نبوده است در او به‌وجود بیاورد و او را بزرگ کند.
پررنگ کردن نقش مادران خانه‌دار
در تربیت فرزندان
مجتبی همتی‌فر، رئیس سازمان تعلیم و تربیت کودک با تأکید بر اینکه تربیت کودکان در کانون خانه و خانواده اتفاق می‌افتد، می‌گوید: «نسبت به وضع موجود از تربیت سال‌های ابتدای کودکی فاصله گرفته‌ایم و لازم است نقش مادران خانه‌دار در این زمینه پررنگ‌تر شود. وقتی از تعلیم و تربیت دوره اوان کودکی صحبت می‌کنیم، معمولاً در اولین نگاه، کودکستان به ذهن ما می‌آید، اما بسترهای تربیتی دیگری باید در این راستا وجود داشته باشند.»
وی می‌افزاید: «وقتی افق نگاهمان را تمدنی و به شکل‌گیری کودکستان فکر کنیم، خانه و خانواده ظهور پیدا می‌کنند که در این راستا متأسفانه نسبت به وضع موجود از تربیت اوان کودکی فاصله گرفته‌ایم.»
همتی‌فر بیان می‌کند: «در این بین بستری فراهم می‌شود که به این سؤال پاسخ دهیم، چقدر به نقش پدر و مادر در تربیت فرزندانمان توجه داریم؟ این سؤال پیشروی سازمان تعلیم و تربیت کودک قرار گرفته است، لذا باید زمینه‌سازی کنیم تا خانواده‌ها توانمند شوند.»
رئیس سازمان تعلیم و تربیت کودک عنوان می‌کند: «برنامه‌ای طراحی شده است که در آن نقش خانواده و خانه را پررنگ کنیم البته که نقش مادران در این بین پررنگ‌تر است و باید برای عمده مادرانی که شاغل نیستند نیز تدابیری داشته باشیم که این مهم نقطه عزیمت طرح هوای مادری را کلید زده است که در آن باید هسته‌ها و مراکزی طراحی کنیم که محور آن توانمندسازی و آماده‌سازی مادران برای بهتر مادری کردن همراه با حال خوب است.» وی با تأکید بر اینکه تربیت کودکان در کانون خانه و خانواده اتفاق می‌افتد، می‌افزاید: «با مجموعه مطالعات و بررسی‌های انجام شده، همچنین تجربه‌نگاری و اقدامات نظری برای توسعه این هسته‌ها، دبیرخانه مردمی هوای مادری در سازمان شکل گرفته است.»
چگونه سبک زندگی فاطمی داشته باشیم؟
بینش و آگاهی نسبت به زندگانی حضرت زهرا(س) را باید از ارکان ترویج سبک زندگی فاطمی بدانیم و بانوان باید نسبت به زندگی حضرت فاطمه(س) و جایگاه زن و مادری شناخت و بینش کافی داشته باشند تا بتوانند فرزندان را بر اساس سبک و سیاق زندگی فاطمی تربیت کنند.
سبک زندگی یعنی انتخاب روش و شیوه صحیح برای زندگی که ضمن تأمین خواسته‌های معنوی و مادی انسان در نهایت زمینه‌های رضایت و خشنودی خداوند متعال را نیز فراهم آورد و این مهم جز با انتخاب الگویی جامع و حامل فضائل و ارزش‌ها در زندگی تحقق نمی‌شود.
این الگوی متعالی در تاریخ پرشکوه اسلام موجود است، الگویی که به‌راستی راهبر و راهگشا بوده و همواره انسان را به‌سوی معیارها و ساختارهای وجودی خویش فرامی‌خواند و آن الگوی راستین و متعالی نمونه‌ای غیر از زندگانی حضرت فاطمه زهرا (س) نیست، بنابراین شایسته است که زنان و بانوان مسلمان ایرانی با توجه به پیش‌رو داشتن چنین الگوی گران‌بها و ارزشمندی در تنظیم سبک زندگی خویش به آن حضرت اقتدا کنند.
مرضیه حسینی، دکترای علوم تربیتی با اشاره به این کلام رهبر معظم انقلاب که «زن اگر چنانچه در محیط خانواده، محترم شمرده شود، بخش مهمی از مشکلات جامعه حل خواهد شد، باید کاری کنیم که بچه‌ها دست مادر را حتماً ببوسند؛ اسلام دنبال این است.»، خاطرنشان می‌کند: «برای رشد و تعالی خانواده و جامعه باید جایگاه زن در این دو نهاد حفظ شود. خانواده اولین نهاد ترویج سبک زندگی فاطمی است و بهترین کسی که این نقش را به‌خوبی در خانواده ایفا می‌کند، مادر است.
بینش و آگاهی نسبت به زندگانی حضرت زهرا(س) را باید از ارکان ترویج سبک زندگی فاطمی بدانیم و بانوان باید نسبت به زندگی حضرت فاطمه(س) و جایگاه زن و مادری شناخت و بینش کافی داشته باشند تا بتوانند فرزندان را بر اساس سبک و سیاق زندگی فاطمی تربیت کنند.
صدیق بودن حضرت فاطمه (س) را رمز بندگی ایشان باید بدانیم و اساس زندگی مؤمنانه صداقت در بندگی است و حضرت زهرا (س) هر چه در اندیشه داشتند، صادقانه در عمل نشان می‌دادند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «رفتار حضرت زهرا(س) با همسر بسیار محبت‌آمیز بود به‌گونه‌ای که لحن خطاب‌های ایشان با حضرت علی(ع) متناسب با شرایط تغییر می‌کرد که این نشان‌دهنده نهایت احترام و ابراز محبت زن به همسر خویش است، ازاین‌رو، بانوان با تأسی از سیره زندگی این بانوی بزرگوار، خانه را محل امن و آرامش برای همسران قرار داده و با یکدیگر سازش، تعاون و همکاری داشته باشند تا به بنیان خانواده آسیبی وارد نشود. زن در عین پیشروی در میدان ارزش‌های معنوی، می‌تواند در تمام عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی وارد شده و حضور فعال و تأثیرگذاری داشته و باعث تعالی خانواده و جامعه شود.»
مراقب خودتان باشید
تا فرزندان بهتری تربیت کنید
در جهان امروزی از پدرها و مادرها انتظار می‌رود که بهترین تلاش خودشان را برای فرزندان‌شان انجام دهند و در اغلب موارد هم خواسته‌ها و نیازهای آنان را در اولویت بالاتری نسبت به خودشان قرار دهند. بعضی از متخصصان از پدرها و مادرها می‌پرسند آخرین باری که کاری را فقط برای خودتان انجام داده‌اید، به یاد می‌آورید؟ اگر بشنوید که جدی گرفتن خودمراقبتی یا رسیدگی به خود از سوی والدین برای بچه‌ها نیز مفید است، آن‌وقت چطور؟
الهام فرزاد، مشاور خانواده درباره معنای خودمراقبتی برای والدین به گزارشگر کیهان توضیح می‌دهد: «خودمراقبتی یا رسیدگی به خود به معنای قربانی کردن نیازها یا خواسته‌های فرزندان نیست. جنبه‌ای از اهمیت خودمراقبتی برای والدین به این نکته برمی‌گردد که پدر و مادر ابتدا باید مراقبت از خود و رسیدگی به خود را جدی بگیرند تا سپس بتوانند از فرزندان خودشان مراقبت کنند. این در حالی است که متأسفانه بیشتر پدرها و مادرها حداقل گاهی اوقات از رسیدگی به خودشان احساس گناه می‌کنند و خودشان را به‌خاطر بهتر انجام نشدن امور مختلف مورد سرزنش قرار می‌دهند.»
این مشاور خانواده در ادامه به نکات راهنما برای خودمراقبتی والدین اشاره کرده و می‌گوید: «خودتان را پرورش دهید. به یاد داشتن این موضوع بسیار مهم است که قبل از بچه‌دار شدن دقیقاً چه چیزهایی شما را شاد و خوشحال می‌کرد. مثلاً گاهی اوقات غذای مورد علاقه خودتان را بپزید، نه غذای مورد علاقه بچه‌ها؛ گاهی اوقات دوستان قدیمی‌تان را ببینید؛ دوچرخه‌سواری کنید؛ به باشگاه ورزشی بروید و غیره. انجام دادن این کارها به معنای خودخواه بودن نیست؛ زیرا لذت بردن از زندگی، انرژی لازم برای رسیدگی به فرزندان‌تان را تأمین می‌کند. اگر خودتان شاد نباشید و از زندگی لذت نبرید، تقریباً غیرممکن است که چنین خواسته‌ای از فرزندان‌تان داشته باشید. با بچه‌ها بیرون بروید. با فرزندان خردسال خودتان برای کارهای مختلف از خانه بیرون بروید؛ به بهانه رساندن آنان به مدرسه، رفتن به پارک، رفتن به استخر، کلاس موسیقی و غیره. فرزند شما در هر سنی که باشد، همراه شدن با او می‌تواند مزیت‌های مختلفی از نظر روانی و جسمانی برای شما داشته باشد. ضمن اینکه رابطه بین شما را بهتر می‌کند.
بچه‌ها را به انجام دادن امور خانگی تشویق کنید. اگر می‌خواهید فرزندان‌تان در زندگی به شما کمک کنند، باید از همان سنین پایین از آنها برای انجام دادن امور خانگی درخواست کنید. با این ترفند، وقتی که بچه‌ها بزرگ‌تر می‌شوند، بدون چالش می‌توانند درک کنند که همه اعضای خانواده باید در امور خانگی مشارکت داشته باشند.»
وی در ادامه می‌افزاید: «نه گفتن را یاد بگیرید. کسانی که دارای فرزند هستند، زمان و منابع مالی محدودتری در اختیار دارند؛ پس اگر کسانی از شما درخواست اضافه‌ای داشتند، نباید از نه گفتن خجالت بکشید یا بترسید. شما می‌توانید کاملاً محترمانه به دیگران نه بگویید و احساس گناه هم نداشته باشید، زیرا صداقت داشتن و شفاف بودن با دیگران بهتر از تحت فشار گذاشتن خودتان است.
بله گفتن را هم یاد بگیرید. اگر نزدیکان قابل اعتمادتان به شما پیشنهادهای مناسبی مانند نگهداری از کودک، شستن چند ظرف یا خرید کردن از فروشگاه را ارائه می‌دهند، باید به آنها بله بگویید. وقتی که کسانی بدون تعارف می‌خواهند به شما کمک کنند، نباید از کمک آنان دوری کنید و همه فشار زندگی را به خودتان محدود کنید.
رژیم غذایی سالم داشته باشید. کسانی که بچه‌های خردسال دارند، احتمالاً می‌دانند که غذا خوردن بدون استرس در خانه با چنین بچه‌هایی چقدر سخت است. به همین دلیل هم بعضی از پدرها و مادرها در دوران سرپرستی از بچه‌های خردسال از نظر تغذیه‌ای شرایط بدی پیدا می‌کنند. این در حالی است که والدین باید رژیم غذایی سالمی داشته باشند و به‌خوبی غذا بخورند تا بتوانند بدنشان را سالم و فعال نگه دارند.
بعضی از والدین هم به خوردن باقی‌مانده غذای بچه‌ها عادت می‌کنند و خودشان به‌درستی غذا نمی‌خورند، درحالی‌که باید این عادت اشتباه را کنار بگذارند و تغذیه مستقل و کامل را جدی بگیرند.
به اندازه کافی بخوابید. خوابیدن با آرامش و به اندازه کافی نیز برای پدرها و مادرهایی که دارای بچه‌های خردسال هستند، واقعاً سخت است؛ پس اگر کودک شما در حال چرت زدن است، خودتان هم چرت بزنید تا به بدنتان استراحت بدهید. شب‌ها هم بلافاصله بعد از خوابیدن بچه‌ها بخوابید تا بتوانید زمان بیشتری برای خوابیدن داشته باشید. فراموش نکنید که سرپرستی از کودکان همراه با کمبود خواب واقعاً کار دشوار و طاقت‌فرسایی خواهد شد.»