سرویس اقتصادی – 

ایران و روسیه بر اساس معاهده 20 ساله، گام‌هایی برای حذف دلار و تسهیل مبادلات اقتصادی دوجانبه برداشته‌اند و این مسیر ادامه خواهد داشت.

به گزارش کیهان، روز جمعه توافقنامه جامع راهبردی ایران و روسیه تحت عنوان «معاهده مشارکت جامع راهبردی بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه» توسط رؤسای جمهوری دو کشور در ۴۷ ماده امضا شد که زمینه گسترش همکاری راهبردی میان دو طرف را در همه بخش‌ها فراهم می‌کند.

در بند 2 ماده ۲۰ این توافقنامه آمده است: «طرف‌های متعاهد به منظور ایجاد زیرساخت پرداخت نوین مستقل از دولت‌های ثالث، گذار به پرداخت‌های دوجانبه به ارزهای ملی، تقویت همکاری مستقیم بین بانکی و ترویج محصولات مالی ملی، همکاری خواهند کرد.»

رئیس‌کل بانک مرکزی ایران نیز به عنوان یکی از همراهان رئیس‌جمهور به روسیه از عملیاتی شدن پیمان پولی میان ایران و روسیه خبر داد. براساس این پیمان و طبق گفته محمدرضا فرزین، سند اقدام مشترک میان بانک‌های مرکزی ایران و روسیه در سه سرفصل اصلی «استفاده از پول‌های ملی در تجارت دو کشور»، «اتصال پیام‌رسان‌های بانکی و بومی دو کشور موسوم به سپام و SPFS» و «اتصال شبکه پرداخت کارتی دو کشور» عملیاتی شده است.

بر اساس گفته‌ها، پیمان پولی اخیر میان ایران و روسیه از نوع خط معاوضه نقدینگی میان دو کشور است که یک رویکرد برای دلارزدایی و کاهش خطرات تحریمی محسوب می‌شود و به عنوان یک اقدام تحریم‌ناپذیر شناخته می‌شود. به عبارت دیگر، پول ملی هر کشوری را غیرقابل تحریم می‌کند.

این پیمان پولی که به امضای دو کشور رسیده، گام بزرگ‌تری در گسترش روابط تجاری و بانکی دو کشور و همچنین توسعه نظام پولی و ارزی میان طرفین است. برنامه‌ریزی برای این پیمان در سال‌های اخیر و با پیگیری شخص شهید رئیسی به طور جدی صورت گرفته و حالا در دولت چهاردهم امضا شده است.

حذف دلار از مبادلات ایران و روسیه

محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، با تأکید بر عملیاتی شدن پیمان پولی میان ایران و روسیه، گفت: «به منظور تسهیل و تسریع در مبادلات اقتصادی میان تجار و بازرگانان، ارز دو کشور بر اساس نرخ توافقی بازار ارز تجاری، مبنای تسویه قرار می‌گیرد.» او افزود: «طی مذاکرات با مقامات پولی و بانکی روسیه، تابلوی روبل با نرخ توافقی به‌زودی در مرکز مبادله ارز و طلای ایران راه‌اندازی خواهد شد و پول دیجیتال ایران و روسیه نیز به منظور افزایش ارزش مبادلات اقتصادی فعال می‌شود.»

وی ادامه داد: «پیمان پولی بسیار فراتر از اتاق پایاپای است. به واسطه این پیمان، با روبل و ریال مبادله خواهیم کرد. در این پیمان، مشکل نرخ تسویه ارز به زودی برطرف خواهد شد و دیگر نیازی به اتاق پایاپای نیست. تمام مبادلات به روبل و ریال انجام می‌شود؛ لذا به تجار اطمینان می‌دهم که در زمینه پولی مشکلی وجود ندارد.»

رئیس‌کل بانک مرکزی همچنین از توافقی میان بانک مرکزی ایران و روسیه درباره پول دیجیتال خبر داد و افزود: «با راه‌اندازی شعب بانک‌های «V.T.B» و «میربیزینس»، تجار ایرانی می‌توانند عملیات صادرات خود را از طریق این شعب انجام دهند. از طرف ایران نیز بانک صادرات به عنوان بانک عامل تعیین شده است. هماهنگی‌های لازم برای ایجاد شعب بانک‌های ایرانی و روسی در دو کشور انجام شده است.»

فرزین ادامه داد: «در حال حاضر طرح آزمایشی پول دیجیتال در کیش در حال انجام و رو به اتمام است که به زودی این پول فعال خواهد شد. همچنین کشور روسیه نیز فعالیت‌هایی را داشته و تلاش خواهیم کرد از پول دیجیتال برای عملیات مبادلات اقتصادی استفاده کنیم.»

او افزود: «در مرحله بعدی، کارت‌های روسی در ایران فعال خواهند شد و در مرحله سوم این طرح، از سال آینده کارت‌های ایرانی در پایانه‌های فروش کشور روسیه و بالعکس قابل استفاده خواهند بود تا بتوان از فروشگاه‌های موردنظر خرید انجام داد. نرخ نیز براساس توافق خواهد بود و دخالتی در این باره نخواهیم داشت.»

رئیس‌کل بانک مرکزی با بیان اینکه یکی از چالش‌های ما عدم تعادل میان تجارت ایران و روسیه است، ادامه داد: «امیدواریم با نرخ جدید توافقی که برای روبل ایجاد خواهیم کرد، بخشی از این عدم تعادل را کاهش دهیم. همچنین در صورتی که تجار با محدودیت‌هایی در صادرات رو‌به‌رو هستند، می‌توانیم فاینانس کشتی‌ها را انجام دهیم و با همکاری سایر بخش‌های اقتصادی، محدودیت‌های مذکور را برطرف کنیم.»

 مزایای حذف دلار از مبادلات ایران و روسیه

از مزایای حذف دلار در مبادلات مالی ایران و روسیه می‌توان به تقویت ارز ملی، تسهیل تجارت دو جانبه، ایجاد نظام مالی مستقل و تنوع بخشی در سبد ارزها اشاره کرد. هر دو کشور منافع مشترکی در زمینه کاهش وابستگی به دلار آمریکا دارند. به عنوان مثال، تحریم‌های آمریکا علیه ایران و روسیه، باعث تقویت روابط اقتصادی دو کشور شده و هر دو کشور به دنبال راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها و تجارت با یکدیگر هستند.

با توجه به محدودیت‌های دسترسی ایران به سیستم بانکداری بین‌المللی که عملاً نظام پرداخت دلار است و همه کشورها در حال دور زدن آن با نظامات پرداخت جدید همچون ارز دیجیتال، پیمان‌های دوجانبه و چندجانبه پولی و... هستند، همکاری‌های بانکی ایران با روسیه نیز افزایش یافته است. دو کشور به دنبال ایجاد کانال‌های پرداخت جایگزین برای دور زدن تحریم‌های نظام دلار هستند.

هر دو کشور تلاش می‌کنند وابستگی خود به دلار آمریکا را کاهش دهند. بنابراین، حذف دلار در مبادلات دوجانبه می‌تواند این هدف را تقویت کند و آسیب‌پذیری‌ها را در برابر تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی آمریکا کاهش دهد. همچنین استفاده از ارزهای ملی (ریال ایران و روبل روسیه) در تجارت دوجانبه، می‌تواند به تقویت این ارزها و افزایش اعتماد به آن‌ها کمک کند.

با حذف دلار، موانع و هزینه‌های مربوط به تبدیل ارز در تجارت بین دو کشور برداشته می‌شود. این اقدام اگر در گروه بریکس پذیرفته شود، می‌تواند به ایجاد یک نظام مالی مستقل از سیستم‌های مالی غربی کمک کند؛ چیزی که بریکس هم در پی آن است.

 نتایج فوری توافق با روسیه

در این زمینه، «جلیل جلالی‌فر»، فعال تجاری در بازار روسیه، با تأکید بر اینکه بانک مرکزی ایران و روسیه تلاش‌های جدی و خوبی در زمینه استفاده از پول دیجیتال و روابط پولی و بانکی انجام داده‌اند، گفت: «گام نخست به خوبی برداشته شده، اما هنوز در حوزه‌های بازارسازی و بازارشناسی میان دو کشور کاستی‌هایی داریم که باید برطرف شود.»

او ادامه داد: «هماهنگی‌های خوبی میان بانک‌های مرکزی ایران و روسیه و همچنین بانک‌های ملی و سپه با بانک‌های روسی صورت گرفته است. این همکاری‌ها به‌ویژه در گشایش ال‌سی‌ها و ارائه تضامین پرداخت که قبلاً وجود نداشت، بسیار مشهود است. من شخصاً در جلسه‌ای که در مسکو داشتم، این تعاملات را از سوی بانک‌های روسیه به‌صورت تأیید شده دیدم.»

فعال تجاری در بازار روسیه گفت: «پیمان پولی ایران و روسیه، اتفاق بسیار مهم، تاریخی و اثرگذار بر اقتصاد کشور است، اما تأثیر مثبت و کارآمد آن به شرطی محقق می‌شود که برای اجرای مفاد این قرارداد، راهبردها، مأموریت‌ها و برنامه‌های جامعی تعریف شود.»

 یک تجربه مهم

گفتنی است، تجربه توافق ۲۵ ساله ایران و چین باید مسئولان را به این نتیجه رسانده باشد که بهترین توافق‌ها با پیگیری برای اجرائی شدن، ارزش پیدا می‌کنند. در همین راستا، ضروری است که ایجاد یک گروه تخصصی، چابک و جوان منصوب از طرف رئیس‌جمهور، با کارویژه انحصاری پیگیری روزانه اجرای مفاد این سند و توافق ۲۵ ساله با چین در دستور کار قرار بگیرد؛ گروهی که صرفاً متمرکز بر پیگیری اجرای این قبیل اسناد باشد و به طور مستقیم به رئیس‌جمهور گزارش دهد. با این اقدام، طرف مقابل نیز جدیت طرف ایرانی در اجرای سند را بیشتر احساس خواهد کرد.