اشاره: موشک قیام به عنوان یکی از بالستیک‌های مطرح ایرانی، در ارتقاء جدید خود به برد 1400 کیلومتر رسیده که با این ویژگی مهم، عملاً به نسل جدید سامانه‌های مناسب برای انهدام اهداف در فلسطین اشغالی رسیده است.

موشک‌های بالستیک به عنوان اصلی‌ترین ارکان توان بازدارندگی نظامی جمهوری اسلامی ایران، از دوره پس از جنگ تحمیلی تا به امروز معرفی شده و مشخصاً تا سال‌ها بعد نیز این سلاح به عنوان ستون اصلی دکترین دفاعی کشور به حساب خواهد آمد. اگرچه تنوع و کیفیت موشک‌های کشورمان، موضوع جدیدی محسوب نمی‌شود اما هر از چند گاهی، یک دستاورد جدید در این حوزه معرفی می‌شود که نشان می‌دهد متخصصان صنعت دفاعی کشورمان، روی ارتقاء موشک‌های فعلی، برنامه‌ای مستمر دارند.

به گزارش مشرق، طی روزهای اخیر و در حوالی سالگرد حمله سپاه پاسداران به پایگاه ارتش آمریکا در عین‌الاسد عراق، خبر مهمی درخصوص یک ارتقاء قابل توجه روی موشک بالستیک سری قیام (به عنوان یکی از سامانه‌های حاضر در این حمله) منتشر شده که برای علاقه‌مندان به این حوزه، نکته مهمی محسوب می‌شود. پیش از پرداختن به این خبر و تشریح اهمیت آن، بهتر است نگاهی به ریشه‌های این موشک مهم و مشهور داشته باشیم.

از شهاب 2 تا قیام؛ راهی سخت و شیرین

مشخصاً وقتی از خانواده موشک‌های بالستیک ایرانی صحبت به میان می‌آید، نام «شهاب» بیش از دیگران برای مردم خاطره‌انگیز است. خانواده موشک‌های شهاب خصوصاً مدل ۳ آن، به معنی واقعی و برای اولین بار، بحث بازدارندگی و دست تهاجمی برد بلند را برای کشور ما ایجاد کرد. اما عضو کمتر شناخته شده از این سری شهاب ۲ نام داشت که یک موشک بالستیک تاکتیکی با سوخت مایع و به نوعی نزدیک به طراحی اسکاد سی شوروی سابق است که در دهه‌های قبل، برخی از مدل‌های آن به کشور وارد شد.

این موشک با برد بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ کیلومتر در دوره زمانی تقریبی اوایل دهه ۷۰ شمسی ساخته شده و ماموریت ایجاد بازدارندگی در محیط پیرامونی کشور را بر عهده داشت. مشخصاً و در این برد از موشک‌ها، با توسعه توانایی علمی و صنعتی ایران و روی کار آمدن موشک‌های جدیدتر- خصوصاً زیر مجموعه‌های خانواده فاتح ۱۱۰ با سوخت جامد- فشار کاری از روی سری شهاب برداشته شد اما پیش از رسیدن به این نقطه، صنایع دفاعی کشورمان، تعداد مورد نیاز از این موشک‌ها را تولید و ذخیره کرده بود که در چنین شرایطی، یک ارتقاء مهم، می‌توانست بسیار مناسب باشد.

موشک قیام که در مردادماه سال ۱۳۸۹ رونمایی شد، در حقیقت پاسخ به این نیاز و ارتقایی روی موشک‌های شهاب ۲ به حساب می‌آمد. اولین موشک بالستیک بدون بالک ایرانی که جزو ابداعات و طرح‌های مهم پدر موشکی ایران شهید حسن طهرانی‌مقدم بود. 

در طرح جدید همچنان از سوخت مایع استفاده شده و برد در حدود ۸۰۰ کیلومتر بود و وزن سر جنگی آن ۶۴۵ کیلوگرم اعلام شد. این موشک به نسبت مدل قبلی از سطح مقطع راداری کمتر برخوردار بود و توان پرتاب از لانچرهای مختلف را نیز داشت.

این موشک در تعداد بالایی تولید شده و شهرهای زیرزمینی بزرگی با حضور آن، در چندین مورد به نمایش درآمدند. این حرکت از چشم یوزی رابین، کارشناس معروف نظامی صهیونیستی نیز دور نماند و وی در جلسه معروف خود در تابستان سال ۱۳۹۴ این‌گونه صحبت می‌کند: «ایرانی‌ها در دو سال اخیر چندین تصویر را از انبارهای موشکی خود به نمایش گذاشته‌اند که مشخصاً انبارهای متفاوتی است. ایرانی‌ها در این انبارها موشک‌های قیام و قدر را انبار کردند. قیام موشکی با بردی ۸۰۰ کیلومتر است که به نوعی ارتقاء ایرانی بر اساس موشک اسکاد سی است. در این‌جا هم ایرانی‌ها یک مهندسی خوب را به نمایش گذاشتند.»

موشک قیام در اصل توسط شهید طهرانی مقدم با ماموریت اصلی حمله به پایگاه‌های نظامی دشمن در اطراف ایران طراحی شده بود. سرهای جنگی مجهز به ریز مهمات از جمله گزینه‌های بسیار عالی برای این‌گونه حملات هستند که این مهم روی موشک‌های قیام نیز به انجام رسیده است. در سال ۱۳۹۹ نیز یک مرحله از دیگر ارتقاء‌های انجام شده برای این موشک‌ها به نمایش درآمد که مربوط به محموله سر جنگی بود.

قیام در نبرد با داعش و اربابان آن

موشک قیام اما در حوزه رزم واقعی نیز دارای سابقه بوده و در جریان حملات موشک سپاه به مقر گروه داعش در سوریه و عملیات انتقام ترور سردار شهید سلیمانی مورد استفاده قرار گرفت. بحث قابلیت جدا شدن کلاهک و افزایش دقت باعث شد که این موشک در این عملیات‌ها به عنوان یکی از سلاح‌های منتخب مورد استفاده قرار بگیرد.

قیام به سراغ پایگاه آمریکا رفت

چهار سال قبل در بامداد ۱۸ دی‌ماه سال ۱۳۹۸ و در پاسخ به جنایت بزرگ دولت و ارتش آمریکا در به شهادت رساندن فرمانده بزرگ ایران و جهان سردار قاسم سلیمانی، نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با شلیک چند موشک‌ نقطه زن از غرب کشور، پایگاه مهم نیروهای اشغالگر آمریکایی یعنی عین‌الاسد را مورد هدف قرار داد. همچون دیگر عملیات‌های تنبیهی سپاه پاسداران، یگان‌های موشکی زمین به زمین در نوک پیکان تهاجم بودند و بر اساس تصاویر، مشخص شد دو نوع موشک قیام و محصولی از خانواده فاتح به نام فاتح ۳۱۳ در این حمله استفاده شده بود.

باید توجه داشت در جریان حمله به داعش در سال ۱۳۹۷ قیام ایرانی با ظاهری جدید و از روی یک پرتابگر متحرک شلیک شد. در موشک قیام با عدم اتکا به بالک‌های فوق، تمام وظیفه ایجاد پایداری به عهده سامانه‌های کنترلی با همان عملگرهای نصب شده در خروجی پیشران سوخت مایع است.

ارتقاء جدید در 1400 چه تغییری در قیام ایجاد کرد؟

در نهایت به یکی دیگر از ارتقاء‌های رسمی روی موشک‌های سری قیام در دی‌ماه 1400 می‌رسیم. بر اساس اطلاعات مذکور، برد این موشک به ۱۰۰۰ کیلومتر و خطای اصابت آن نیز به زیر ۵۰ متر رسیده است. 

این موشک از یک سر جنگی به ‌وزن حدوداً ۶۰۰کیلوگرمی بهره می‌برد و سرعت این موشک به ۲۹۳۵ متر بر ثانیه می‌رسد. قطر موشک قیام ۸۸۰ میلی‌متر و طول این موشک ۱۱ متر و ۸۴۶ سانتی‌متر است، علاوه‌بر این، مدت زمان آماده‌‌سازی موشک قیام ۲۰ دقیقه و وزن نهائی این موشک نیز ۷۰۲۹ کیلوگرم است.

در این‌جا به چند مسئله مهم بایستی اشاره کرد. اولاً رسیدن به برد هزار کیلومتر می‌تواند ناشی از اقداماتی چون کاهش سر جنگی، ارتقاء سیستم‌های پیشران، نصب سیستم پیشران مستقل روی کلاهک و یا بهره‌گیری از مواد سبک‌تر در بخشی از قطعات موشک باشد. 

مسئله دوم این که با رسیدن به برد هزار کیلومتر، مشخص بخش‌هایی از سرزمین‌های اشغالی‌، همان‌طور که در نقشه بالا مشاهده می‌شود، به صورت مستقیم از خاک ایران و توسط این موشک در دسترس قرار گرفته که این مسئله باعث می‌شود که قیام نیز به لیست «اسرائیل زن»‌های ایران اضافه شود.

طبیعتاً در صورت نیاز به اجرای سناریو یک تهاجم گسترده موشکی به رژیم صهیونیستی، هرچه تعداد پرتابه‌ها بیشتر باشد‌، انهدام اهداف مورد نظر و پایان پرونده این رژیم سریع‌تر است. با اضافه شدن موشک‌های قیام به این گروه از تسلیحات ایرانی، مشخصاً حجم آتش در برابر صهیونیست‌ها به صورت قابل توجهی اضافه خواهد شد.

مسئله بعدی سرعت بالای این موشک‌ها به حساب می‌آید. پیش از این رقمی با این دقت درخصوص سرعت موشک قیام منتشر نشده بود و البته لازم به ذکر است که به احتمال فراوان سرعت مورد نظر مربوط به این موشک در مرحله نهائی و برای سر جنگی جدا شده باید باشد. سرعت ۲۹۳۵ متر بر ثانیه چیزی در حدود ۸.۵ ماخ بوده و سر جنگی موشک مورد نظر را در زمان شیرجه نهائی در وضعیت پرواز با سرعت ‌هایپرسونیک قرار می‌دهد که دفاع در برابر آن را اگر نگوییم غیرممکن ولی برای هر مدافعی بسیار سخت و تقریبا محال است.

آخرین نسل از قیام با برد 1350 کیلومتر

شهریورماه سال گذشته بود که یک دستاورد جدید موشکی متعلق به نیروی هوافضای سپاه، در رژه بزرگ نیروهای مسلح رونمایی و موشک بالستیک زمین به زمین «رضوان» در جوار مرقد مطهر امام خمینی(ره) به نمایش درآمد. در آن زمان، فرمانده کل سپاه پاسداران اعلام کرد که این موشک، بالستیک و نقطه‌زن است که با سرعت هشت برابر سرعت صوت وارد جو زمین می‌شود. به گفته سرلشکر سلامی، محصول جدید متخصصان دفاعی کشورمان، تک مرحله‌ای، دارای حدود هزار و ۴۰۰ کیلومتر برد با سوخت مایع و سرجنگی جداشونده شدیدالانفجار بوده که ضمن قابلیت پرتاب از سکوهای ثابت و متحرک، از توانایی هدایت‌پذیری و اصابت با دقت بالا به هدف برخوردار است. اما در روزهای اخیر، نکات دیگری از این موشک بالستیک منتشر شده که بخش مهمی از اطلاعات مربوط به این محصول را در معرض دید عموم قرار داده است. طبق این اطلاعات، موشک مذکور دارای سرجنگی جداشونده بوده و برای انهدام اهداف حیاتی دشمن تا فاصله 1350 کیلومتری استفاده می‌ شود. نکته قابل توجه دیگر، طول حدوداً 12 متری و قطری معادل 0.88 متری این محصول جدید است که ابعادی مشابه‌ با موشک قیام را نشان می‌دهد اما در همین وضعیت یکسان، برد این موشک جدید حدود 500 کیلومتر افزایش یافته که نشان از بهبود چشمگیر کیفیت و ارتقاء سامانه‌های مختلف همچون سوخت و موتور «رضوان» دارد به گونه‌ای که با همان ابعاد طول و قطر مشابه موشک «قیام 2» با برد هزار کیلومتر، شاهد برد 1350 کیلومتری هستیم.

البته در نوع کلاهک‌ها، تفاوت‌هایی در مدل نصب شده روی «رضوان» و قیام 1 و 2 دیده می‌شود اما بهره‌گیری موشک جدید از سامانه TVC (تراست ویکتورینگ /تغییر بردار رانش) برای هدایت و مانور بهتر نشان می‌دهد متخصصان صنعت دفاعی کشورمان در حال تعمیم این ویژگی مهم روی محصولات مختلف موشکی بومی هستند؛ ضمن آنکه در انتهای بدنه نیز از بالک‌‌های پایدارساز استفاده می‌شود تا هدایت و کنترل آن، با دقت بسیار بالایی همراه باشد. آخرین ویژگی مهم این موشک جدید نیز شعاع مرگبار صد متری آن است که نشان می‌دهد در عین افزایش برد، قدرت سرجنگی نیز کاهش نیافته و بنا به گفته سرلشکر سلامی، از نوع جداشونده شدیدالانفجار است.

با مشخص شدن بخشی جدیدی از توانمندی‌های این محصول جدید، می‌توان با اطمینان بیشتری گفت که قدرت موشکی جمهوری اسلامی، فراتر و عظیم‌تر از چیزی است که تاکنون به نمایش گذاشته شده و در حقیقت، فشارها و تحریم‌ها برای تضعیف قدرت نظامی کشورمان، با رونمایی از چنین دستاوردهایی تبدیل به مزیتی برای شکوفایی هرچه بیشتر این بخش از نیروهای مسلح و صنعت دفاعی شده است و در سال‌های اخیر سرریز دانش و توانمندی‌های صنعتی جدید در برنامه‌های مربوط به افزایش برد و دقت موشک‌های بالستیک نسل جدید، مشخصاً به موشک‌های قدیمی‌تر نیز منتقل شده و گزینه‌هایی مثل قیام نیز برای ایفای نقش مهم‌تر و مؤثرتر در آینده مهیا شده‌اند.