سنت جابه‌جایی امتها(پرسش و پاسخ)
پرسش:
امتها و ملت‌ها براساس آموزه‌های وحیانی اسلام براساس چه ملاک و معیاری جابه‌جا می‌شوند و آیا امت و ملتی می‌تواند دوام و بقای بیشتری داشته باشد؟
پاسخ:
تعریف امت و ملت
امت از ریشه «ام» به مجموعه‌ای از انسان‌ها می‌گویند که جهت هدف و مقصد واحدی گردهم جمع شده‌اند. مرز میان امتها مرز عقیدتی است که مهم‌ترین شاخص از نظر اسلام در تقسیم‌بندی جوامع بشری است. این گروه از انسان‌ها لزوماً در یک منطقه جغرافیایی با یک کشور زندگی نمی‌کنند، و ممکن است ساکن کشورهای مختلف باشند ولی به یک آیین مشترک باورمندند. در عربی معاصر امت با «Nation» ملت مترادف است و اعضای امت ممکن است دارای عقاید و دین‌های مختلفی باشند، مانند «امت عربی»، «امت ایرانی» یا «منظمه الامم المتحده» که به معنای سازمان ملل متحد است. بنابراین در فارسی برای این مفهوم امت کلمه ملت به کار می‌رود، در حالی که در عربی ملت به معنای دین و مذهب می‌باشد، واژه امت در قرآن کریم 45 بار به صورت مفرد یا جمع آمده است.
سنت لایتغیر جابه‌جایی امتها
یکی از سنت‌های لایتغیر در قرآن کریم، سنت جابه‌جایی امتها است، بدین معنا که بعد از هر امتی، امت دیگر جانشین امت قبلی می‌شود، و این امر از زمان حضرت آدم(ع) تا زمان خاتم‌النبیین(ص) برقرار بوده است. آمدن و رفتن امت‌هایی مانند: امت نوح(ص)، هود(ع)، شعیب(ع)، صالح(ع)، ابراهیم(ع)، لوط(ع)، داود(ع) و امت پیامبر(ص) امت‌هایی بوده‌اند که آمده‌اند و رفته‌اند و هر یک جانشین امت قبلی خود شده‌اند. بنابراین مادامی که اراده حق بر این قرار گرفته که قیامت برپا نشود و این نظام فعلی جهان پایدار باشد، زمین از سکنه خالی نخواهد شد و چنانچه امتی از بین برود، امت دیگری جانشین آن خواهد شد و حکمت این آمد و شدها نیز این است که مردم هر امتی در مدتی که باقی مانده است مورد امتحانات الهی قرار گیرند تا براساس آنچه عمل کرده‌اند،پاداش مناسب دریافت کرده و یا به مکافات اعمالشان برسند. در آیات 41 و 42 سوره مؤمنون در این زمینه خدای متعال می‌فرماید: پس (قهر خدا آمد و) بانگ مرگبار که سزاوارش بودند، آنان را فرا گرفت، و آنان را همچون خاشاکی که برآب افتد قرار دادیم، پس دور باد گروه ستمگر (از رحمت خدا). آنگاه بعد از (هلاکت) این گروه، نسل‌های دیگری پدید آوردیم علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان ذیل این آیه می‌نویسد: این آیات دلالت می‌کند بر اینکه یکی از سنت‌های خدای تعالی این بوده که همواره امتی را بعد از امت دیگر انشاء و ایجاد نموده و به سوی حق هدایتشان کند و به این منظور رسولانی پی در پی بفرستد که این سنت امتحان و ابتلای او است. سنتی هم که امتها داشته‌اند این بوده که پیغمبران را یکی پس از دیگری تکذیب می‌کرده‌اند. سنت دوم خدا این است که تکذیب کنندگان را یکی پس از دیگری هلاک کند و این سنت مجازات او است، و اینکه در آیه 44 همین سوره فرموده است «وجعلنا هم احادیث» بلیغ‌ترین بیان در رساندن تسلط قهر الهی بر دشمنان حق وتکذیب کنندگان دعوت حق است. چون می‌رساند که این قهر آنچنان آنها را از بین می‌برد که نه عینی از ایشان باقی می‌گذارد و نه اثری، و نه نامی و نه نشانی، تنها داستانی باقی گذاشته که مایه عبرت دیگران باشد. در این رابطه خدای متعال در آیه 140 سوره آل عمران می‌فرماید: اگر (در احد) به شما آسیبی رسید، به دشمنان شما نیز (در بدر) آسیب رسید (پس مقاومت کنید زیرا) این روزگار را با (اختلاف احوال) میان خلایق می‌گردانیم تا خداوند مقام اهل ایمان را معلوم کند و از شما مومنان (آن را که ثابت است) گواه دیگران گیرد و خداوند ستمکاران را دوست ندارد».
همچنین در آیه 38 سوره محمد(ص) می‌فرماید: شما همان گروهی هستید که برای انفاق در راه خدا دعوت می‌شوید. بعضی از شما بخل می‌ورزند، و هر کس بخل ورزد، نسبت به خود بخل کرده است، و خداوند بی‌نیاز است و شما همگی نیازمندید. و هر گاه سرپیچی کنید، خداوند گروه دیگری را جای شما می‌آورد. پس آنها مانند شما نخواهند بود (و سخاوتمندانه در راه خدا انفاق می‌کنید).
سنت شکست نهایی ابرقدرت‌ها از اسلام
در این رابطه یکی از سنت‌های لایتغیر الهی این است که مومنان مخلص، مجاهد و ایثارگر و شجاعی که در راه خدا آگاهانه و خالصانه مبارزه می‌کنند، بر کفار و مشرکانی که بر اوضاع جهان مسلط هستند،پیروز گرداند. لذا مؤمنان مخلص و آگاه و مجاهد با مال و جان، بدون هر اما و اگری و شک و تردیدی باید بدانند و باور داشته باشند که در عرصه مجاهدت‌های مخلصانه و شجاعانه خویش، مورد تأیید خداوند قادر و متعال هستند. بنابراین باید هرگونه ترس و شک و تردیدی را از خود دور سازند و با پشت گرمی به این قدرت لایزال الهی، شجاعانه مبارزه کنند، تا سرانجام جبهه حق به پیروزی نهایی برسد. «قل جاء الحق و زهق الباطل، ان الباطل کان زهوقاً» «و بگو (ای پیامبر(ص)! حق آمد و باطل نابود شد. آری باطل همواره نابود شدنی است (اسراء- 81)