پنجره جمعیتی ایران روز به روز به سمت بسته شدن پیش می‌رود و آمارها علی‌رغم رشد جمعیت، آن‌طور که انتظار می‌رود مثبت نشده است. کارشناسان معتقدند؛ یک دهه پیش‌رو آخرین فرصت‌ها برای جبران کم‌کاری‌های گذشته در خصوص جوانی جمعیت کشورمان می‌باشد.

بر اساس گزارش‌های آماری سازمان ثبت احوال، میزان نرخ خام ولادت کل کشور در ۶ماهه نخست امسال برابر با ۱۲.۸ در هزار جمعیت بوده است که استان سیستان‌ و ‌بلوچستان با نرخ خام ولادت ۲۷.۹ در هزار نفر جمعیت بیشترین و استان گیلان با نرخ خام ۷.۷ در هزار نفر جمعیت، کمترین نرخ خام ولادت را در بین استان‌ها به خود اختصاص داده‌اند.

میانگین سن پدر و مادر در نخستین فرزندآوری

بر اساس آمارهای ثبت احوال، میانگین سن پدر در نخستین فرزندآوری در ۶ ماهه نخست امسال ۳۲.۱ سال است. این عدد برای نقاط شهری ۳۲.۷ سال و نقاط روستایی ۲۹.۹ سال است. در این مدت در بین استان‌ها بیشترین میانگین سن پدر در نخستین فرزندآوری مربوط به استان تهران با رقم ۳۴.۵ سال و کمترین آن مربوط به استان سیستان‌ و بلوچستان با ۲۷.۱ سال است.

سازمان ثبت احوال کشور، در نیمه نخست امسال نسبت متولدین پسر و دختر را به ترتیب ۵۱.۹ درصد و ۴۸.۱ درصد اعلام کرده است. بر اساس این آمار؛ نسبت تولد پسران به دختران در این مدت ۱۰۸ بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته (۱۰۴) ۰.۹ درصد رشد داشته است.

به گفته کارشناسان مسئله جمعیت، در دنیا و در بدو تولد تعداد موالید پسر از تعداد موالید دختر بیشتر است و این نسبت در سال‌های بعد به علت مرگ زیاد جنس ذکور، به تدریج کاهش می‌یابد تا اینکه در حدود ۲۰-۲۵ سالگی این نسبت متعادل می‌شود و به ۱۰۰ می‌رسد.

در جمعیت‌شناسی رقم ۱۰۳ تا ۱۰۷ را رقم طبیعی قابل قبول نسبت ‌جنسی در بدو تولد می‌دانند. نسبت‌ جنسی بدو تولد در ۶ ماهه نخست امسال ۱۰۸ و در مدت مشابه سال گذشته ۱۰۷ بوده است.

همچنین بر اساس آمارهای این سازمان میانگین سن مادر در نخستین فرزندآوری در کل کشور در ۶ ماهه نخست امسال ۲۷.۴ سال است و مقدار شاخص در نقاط شهری ۲۸.۱ سال و در نقاط روستایی ۲۴.۴ سال گزارش شده است. بیشترین میانگین سنی مادران در نخستین فرزندآوری، در بین استان‌ها مربوط به استان تهران با ۳۰.۳ سال و کمترین آن مربوط به استان سیستان‌ و بلوچستان با ۲۲.۶ سال است.

در ۶ ماهه نخست امسال ۵۲۴ هزار و ۶۳۷ ولادت در کشور به ثبت رسیده که استان تهران رکورددار میزان ولادت‌ها در این مدت زمان است و بیشترین میزان ولادت‌ها مربوط به استان تهران ۶۶ هزارو ۳۵ نوزاد و کمترین آن مربوط به استان سمنان با تعداد ۳ هزار و ۳۸۷ نوزاد است.

سازمان ثبت احوال کشور، ولادت ثبت شده در سال ۱۴۰۱ در کل کشور یک میلیون و ۷۵ هزار و ۳۸۱ نوزاد متولد شدند که از این تعداد ۵۵۵ هزار و ۸۵۵ نوزاد پسر و ۵۱۹ هزار و ۴۳۶ نوزاد دختر بودند.

گفتنی است؛ یک میلیون و ۷۵ هزار و ۳۸۱ نوزاد در سال ۱۴۰۱ در کل کشور متولد شده‌اند که استان تهران از این حیث در رده نخست کشور قرار دارد.

در سال گذشته بیشترین آمار ولادت ثبت شده مربوط به استان تهران با ۱۳۷ هزار و ۸۴۲ مورد، خراسان رضوی با ۱۰۱ هزار و ۷۴۴ و سیستان و بلوچستان با ۸۹ هزار و ۹۳۴ مورد نوزاد و کمترین تولد مربوط به استان کهگیلویه و بویراحمد با ۹ هزار و ۹۰۸ مورد، ایلام با ۷هزار و ۴۲۶ مورد نوزاد و سمنان با ۶ هزار و ۹۱۶ نوزاد بوده است.

همچنین از ابتدای سال ۱۴۰۱، ۳۸ هزار و ۳۲۱ چند قلو در کشور متولد شده است که بیشترین آن مربوط به تهران با ۶ هزار و ۹۳ مورد، خراسان رضوی با ۳ هزار و ۹۶ مورد، خوزستان با ۲ هزار و ۸۶۴ مورد و اصفهان با ۲ هزار و ۱۲۱ مورد نوزاد بوده است. در سال گذشته، در کشور ۱۸ هزار و ۲۰۵ دوقلو و ۶۰۲ سه قلو و ۲۵ چهارقلو نوزاد در سازمان ثبت احوال به ثبت رسیده است. از این تعداد بیشترین دوقلو مربوط به استان تهران با ۲ هزار و ۹۱۸ مورد نوزاد و بیشترین سه قلو مربوط به تهران و خراسان رضوی بوده است. استان گلستان نیز بیشترین رکورد را در تولد نوزاد پنج قلو داشته است.

لزوم حمایت همه‌جانبه از مادران شیرده

افزایش سن والدین به‌خصوص در مادران برای نخستین فرزندآوری نشان می‌دهد هنوز تعداد قابل توجهی از مادران نسبت به امنیت و آسایش خود با مشکلات متعددی رو‌به‌رو هستند.

روح حاکم بر قانون جوانی جمعیت، مناسب‌سازی فضای جامعه و خانواده برای زیست اجتماعی مناسب به‌ویژه برای زنان و مادران است تا با ترغیب آحاد جامعه برای تشکیل خانواده و تحکیم بنیان آن، زمینه را برای بهبود آهنگ رشد جمعیت فراهم آورد.

یکی از این مناسب‌سازی‌ها به امور مربوط به زنان شاغل دارای فرزند خردسال باز می‌گردد که در ماده ۲۲ قانون جوانی جمعیت به آن اشاره شده است. به طوری که بر اساس آن همه دستگاه‌های مشمول ماده (۲۹) قانون برنامه ششم توسعه از جمله سازمان‌ها و شرکت‌هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام است و همچنین تمام شرکت‌ها و مؤسسات وابسته به آنها موظفند ظرف 6 ماه پس از ابلاغ این قانون به منظور تکریم و حفظ حقوق مادر و کودک، با طراحی، احداث و تجهیز تمامی ساختمان‌ها و اماکن عمومی، خدماتی و آموزشی و رفاهی تحت اختیار یا نظارت خود، اقدام به تأمین فضای مناسب جهت رفع نیازهای نوزادان، کودکان و مادران باردار جهت استراحت، شیردهی و نگهداری کودکان نمایند.

این ماده از قانون همزمان دو هدف را دنبال می‌کند؛ نخست سلامت کودک به عنوان آینده ساز این کشور که می‌بایست از تغذیه صحیح و سالم که همان شیر مادر است بهره ببرد و دوم سلامت مادر به عنوان یک نیروی مولد و فعال در خانه و جامعه زیرا باید توجه داشت که زنان به عنوان نیمی از جمعیت جامعه نقش مهمی در خانواده ایفا می‌کنند؛ زنان در برابر سلامت خود و خانواده نقش اساسی دارند و با ایفای درست نقش خود شادی و نشاط را به خانه و در پی آن به جامعه تزریق می‌کنند؛ بهبود سلامت زنان افزایش کیفیت زندگی را در پی دارد.

در جامعه ایران اسلامی نیز نقش زنان همواره به عنوان پایه و اساس خانواده در نظر گرفته شده و این امر بر مسئولیت آنان و تلاش برای افزایش سلامتی‌شان می‌افزاید.

فرناز مشیری، جراح و متخصص زنان، زایمان و نازایی در گفت‌و‌گویی با بیان اینکه شیردهی احتمال ابتلا به سرطان سینه در زنان شیرده نسبت به سایرین را کاهش می‌دهد؛ به ایرنا می‌گوید: «بر اساس ماده ۲۲ قانون جوانی جمعیت و حمایت از خانواده، تمامی ادارات و سازمان‌ها موظفند زیر‌ساخت‌های مناسب در مورد حمایت از مادران شیرده و فضای اختصاصی برای استراحت و شیردهی را فراهم کنند.»

او با تاکید بر اینکه شیردهی مادران موجب افزایش سلامت مادر و کودک می‌شود؛ اظهار می‌دارد: «در اغلب کشورهای جهان به تغذیه انحصاری با شیر مادر طی ۶ ماه نخست تولد همچنین تکمیل شیردهی برای حداقل یک سال و حداکثر تا ۲ سالگی تاکید می‌شود و این نکته مهم در قرآن کریم و گفته‌های بزرگان علم بارها مورد تاکید قرار گرفته است.»

به گفته مشیری، در حالی‌که فواید تغذیه با شیر مادر بسیار زیاد است، اما به عنوان مثال در کشور سودان تنها ۶۲ درصد نوزادان طی شش ماه نخست تولد خود از شیر مادر تغذیه می‌کنند که موجب ضعف سیستم ایمنی و تهدید سلامت ناشی از سوءتغذیه می‌شود.

این متخصص زنان، زایمان و نازایی می‌افزاید: «سال‌هاست که با وجود برنامه‌های کشوری و بیمارستان‌های دوستدار مادر و کودک به این موضوع مهم در ایران توجه ویژه شده است و تغذیه مناسب کودکان در هزار روز نخست زیست، یعنی از زمان لقاح تا دوسالگی پایه‌ای عالی برای آغاز زندگی سالم و فرصتی حیاتی برای رشد مناسب کودک محسوب می‌شود.»

مشیری ادامه می‌دهد: «طی ۶ ماه نخست زندگی، شیر مادر به‌تنهائی برای رشد و نمو کودک کافی و به‌گونه‌ای یک واکسن ایمنی‌زا در برابر بسیاری از امراض محسوب می‌شود، در این بین حمایت‌های همه‌جانبه از مادران شیرده در محیط منزل، محل کار و اجتماع باید به گونه‌ای باشد که فرهنگ‌سازی مناسب برای این اقدام انسانی و آینده ساز هموار شود.»

ارائه تسهیلات ویژه

 برای ازدواج دهه شصتی‌های مجرد

یکی دیگر از مسائلی که جوانی جمعیت را در کشورمان تهدید می‌کند، بالا رفتن سن ازدواج است که به تبع آن چالش نخستین فرزندآوری را نیز در پی خواهد آورد.

طبق قانون جوانی جمعیت، دولت وظیفه دارد با ارئه برخی تسهیلات با این موضوع مقابله نماید. در همین راستا معصومه فلاحیان، معاون بررسی‌های راهبردی معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده از ارائه تسهیلات تشویقی ازدواج به متولدین دهه ۶۰ ساکن در روستاها و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت، خبر داده و می‌گوید: «معاونت ریاست جمهوری در امور زنان و خانواده با هدف تشویق و ترغیب دختران و پسران بازمانده از ازدواج متولد دهه ۶۰ به تشکیل خانواده، اقدام به طرح‌ریزی و اجرای برنامه تسهیل ازدواج جوانان متولد دهه ٦٠ در روستاها و شهرهای زیر بیست هزار نموده است. در این طرح متولدین دهه ۶۰ ساکن در مناطق روستایی و شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت در صورت ازدواج و احراز شرایط از تسهیلات ازدواج، خرید اقساطی جهیزیه و اشتغال برخوردار می‌شوند.»

فلاحیان می‌افزاید: «سقف ۱۰۰ میلیون تومانی تسهیلات ازدواج، ‌خرید اقساطی جهیزیه به مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان و وام اشتغال ۲۰۰ میلیون تومان، مضاف بر تسهیلات مصوب بانک مرکزی بابت ازدواج و فرزند‌آوری از جمله این تسهیلات است.»

او، دارا بودن تابعیت کشور جمهوری اسلامی ایران، عشایر یا ساکن روستا و یا شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر جمعیت بودن، زوجین (هر دو زن و مرد مجرد) متولد دهه ۶۰ (متولدین 1360/1/1 تا 1369/12/29) باشند و تاریخ عقد زوجین از 1402/3/30 تا 1402/12/29 باشد را از شرایط عمومی متقاضیان دریافت تسهیلات اعلام کرده است.

فلاحیان با اشاره به شرایط اختصاصی پرداخت تسهیلات به متقاضیان تسهیلات بیمه و تسهیلات تشویقی ازدواج، تاکید می‌کند: «به متقاضیان دارای شرایط بند الف این آیین‌نامه که توسط صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستائیان و عشایر بیمه شده باشند و یا بشوند، تسهیلات تشویقی ازدواج به مبلغ ۱۰۰میلیون تومان اعطا خواهد شد.»