«... این مساجد است که نهضت را درست کرد. در‏‎ ‎‏عهد رسول‌الله هم و بعد از آن هم تا مدتها، مسجد مرکز اجتماع سیاسی بود؛ مرکز‏‎ ‎‏تجییش جیوش بود. محراب یعنی مکان حرب؛ مکان جنگ: هم جنگ با شیطان، و هم‎جنگ با طاغوت. از محراب‌ها باید جنگ پیدا بشود؛ چنان‌که پیشتر از  محراب‌ها پیدا می‌شد از‏‎ ‎‏مسجدها پیدا می‌شد...»

این جملات بخشی از بیانات حضرت امام خمینی رحمه الله علیه به تاریخ 15 خرداد 1358 در قم و در حضور جمعی از مراجع و روحانیون و طلاب حوزه علمیه این شهر بود. 

واقعیت امر این بود که پایگاه و کانون اصلی نهضت امام همین «مساجد» بودند. این خانه همیشگی مردم، عبادتگاه و مکانی که از کودکی تا پیری با آن مانوس و متصل هستند. از همین روی، مساجد به صورت پایگاه انقلاب در آمدند، در همین مساجد، مردم با قواعد و قوانین اسلام‌، «آن طور که هست» و امام همواره بر آن تاکید داشتند، آشنا شدند. در مساجد، آرمان‌های والای امام را ترویج کردند و در همین مساجد، خیانت‌های رژیم شاه و جنایت‌های آمریکا و اسرائیل و عوامل آنها را افشاء نمودند. 

در مسجد به افشاگری و روشنگری دست زدند، در مسجد به سازماندهی و تشکل مردم مبارز پرداختند و نهضت را اوج بخشیدند، تظاهرات و تجمعات و تحصن‌ها و اعتصابات را در مساجد شکل دادند، اعلامیه‌ها و نوارها و بیانیه‌ها در مساجد تایپ و تکثیر و توزیع گردید و مخلص کلام اینکه پس از هزار و ‌اندی سال، مساجد مجددا نقش واقعی خود را در روند مبارزات مردمی یافته و به مثابه قلب تپنده انقلاب، خون تازه به رگ‌های خشک جامعه تزریق کردند. 

علما و روحانیون در این مساجد به پرورش و تربیت جوانان مبارز و متشکل کردن آنان و سپس چاپ و نشر اعلامیه‌های امام و یاران مبارز ایشان و همچنین توزیع کتب و جزوه‌های انقلابی پرداختند. از جمله این مساجد که در واقع به کانون‌های انقلاب بدل شدند می‌توان به مساجد جلیلی، هدایت، الجواد، امیرالمومنین(ع)، حضرت امام موسی بن جعفر‌(ع)، قبا، الهادی، جامع بازار و... در تهران و مسجد جامع شیراز و روضه محمدیه یزد و مسجد سیّد اصفهان و مسجد کرامت مشهد و... در شهرهای دیگر ‌اشاره کرد.

در اسناد ساواک حدود 135 مسجد در تهران و بیش از 30 مسجد در شهرستان‌ها به عنوان «مراکز روحانیون متعصب و هواداران خمینی» ذکر شده که اغلب آنها بارها مورد یورش و بازرسی ماموران ساواک و شهربانی قرار گرفت و به دفعات امامان جماعت و سخنرانان آنها دستگیر و شکنجه شدند. اما هرگز تبلیغ و تعلیم ‌اندیشه‌های اسلام و آرمان‌های حضرت امام خمینی در این پایگاه‌های اصلی نهضت و انقلاب متوقف نگشت و از همین پایگاه‌ها و کانون‌های انقلاب بود که سیل خروشان ملت، پایه‌های ظلم و ستم شاه و اربابان خارجی‌اش را فرو ریخت. 

سابقه نزدیک به نیم قرن هجوم به مساجد

در 24 مهرماه 1357 مزدوران رژیم شاه، به مسجد جامع کرمان یورش برده و ضمن ضرب و شتم و به شهادت رساندن و مجروح ساختن گروهی از مردم مسلمان، صحن و شبستان مسجد و قرآن‌هایی که در آن بود را به آتش کشیدند. اما این برای اولین بار نبود که در رژیم پهلوی به مساجد حمله شده و ملت نمازگزار به خاک و خون کشیده می‌شدند. چنین جنایاتی در آن رژیم وابسته به بیگانه، سابقه‌ای بالغ بر 43 سال داشت. جنایاتی که تنها در زمان حمله مغول در تاریخ این سرزمین اتفاق افتاد.

پهلوی اول و دوم بارها و بارها با چکمه‌پوشان خود به مساجد، این اماکن مقدس و بی‌دفاع هجوم برده و صحن آن را به خون مردم مسلمان رنگین ساختند؛ چه در 21 تیرماه 1314 که مسجد گوهر شاد مشهد را با ‌‌تانک و توپ محاصره کرده و با لشکر نظامی به مردم پناهنده به صحن مسجد حمله کردند و آنها را به رگبار مسلسل بسته و صدها نفر را به شهادت رساندند، چه زمانی که در اسفند سال 1342 و بهمن 1343 به مسجد جامع تهران هجوم برده، شبستان این مسجد را تیول چکمه‌پوشان خود کرده و مردم مسلمان را شهید و زخمی نمودند و چه سال‌هایی که به دلیل حمایت از نهضت امام، مساجد مختلف را آماج حملات خود کرده و به تعطیلی کشاندند.

پایگاه نهضت در کرمان

مسجد جامع کرمان تقریبا از روزهای آغازین نهضت امام به یکی از کانون‌های مبارزه و پایگاه‌های نهضت تبدیل گردید و توسط آیت‌الله شیخ علی اصغر صالحی کرمانی (امام جماعت مسجد)، بارها علما و وعاظ انقلابی به این مسجد دعوت شده، مردم را با‌اندیشه‌ها و تفکرات انقلابی اسلام و امام آشنا نموده و نسبت به توطئه‌ها و نقشه‌های استعمار علیه ملت‌های مسلمان آگاهی دادند. 

از جمله این افراد مرحوم محمدتقی فلسفی بود که در مرداد 1343 در مسجد جامع کرمان سخنرانی کرد. طی مدت حضور و سخنرانی وی، برخی از جوانان پرشور و مبارز، تصویر بزرگی از امام خمینی را تهیه و در بالای منبر مسجد نصب کرده بودند که خشم ساواک را به همراه داشت. مرحوم فلسفی یک بار دیگر هم در تیر 1349 به دعوت ‌آیت‌الله صالحی به مدت 10 شب در مسجد جامع کرمان سخنرانی کرد که مورد استقبال فراوان قرار گرفت. 

دیگر واعظ مشهور که برای سخنرانی دعوت شد، ‌آیت‌الله شهید دکتر مفتح بود که ماه رمضان سال 1345 را به دعوت ‌آیت‌الله صالحی کرمانی در مسجد جامع کرمان سخنرانی کرد و در تمام آن مدت تحت مراقبت ماموران ساواک قرار داشت. آیت‌الله صالحی کرمانی همچنین قصد داشت از آیت‌الله مشکینی که به ماهان کرمان تبعید شده بود هم برای سخنرانی یک ماه رمضان در مسجد جامع دعوت نماید که با ممانعت ساواک مواجه شد.

مسجد جامع کرمان در تمام روزهای اوج‌گیری نهضت امام، کانون تجمع و مبارزه جوانان انقلابی پیرو امام خمینی بود. جلسات سخنرانی و تفسیر قرآن و نمازهای جمعه و جماعت به طور علنی و محافل و تجمعات مخفی برای نشر و توزیع اعلامیه‌ها و نوارهای سخنرانی امام و همچنین پخش کتاب‌های انقلابی و اسلامی از جمله فعالیت‌های این مسجد بود.

برگزاری مراسم چهلم و اربعین شهدای قیام شهرهای مختلف از جمله دیگر فعالیت‌های انقلابی مسجد جامع کرمان در طول سال‌های 56 و 57 بود. از جمله در 9 شهریور 1357 برای شهدای اصفهان، رفسنجان، شیراز و یزد مراسمی در این مسجد برپا شد که حدود شش هزار نفر از طبقات مختلف مردم در آن شرکت کرده بودند. 

در گرامیداشت شهدای جمعه سیاه 

بعد از فاجعه خونین میدان شهدای تهران، برای گرامیداشت هفتم شهدای آن، در 23 شهریور 1357 مراسمی در مسجد جامع کرمان برگزار گردید و روز بعد هم حدود سه هزار نفر از طبقات مختلف مردم برای برگزاری نماز جمعه در این مسجد حاضر شدند که این آغازی دیگر برای فعالیت‌های انقلابی مردم کرمان به شمار آمد.

روزها و هفته‌های بعد نیز تجمعات و تظاهرات ادامه داشت تا روز 24 مهرماه که جامعه روحانیت کرمان به تبعیت از مراجع عظام، برای بزرگداشت سالگرد شهادت آیت‌الله حاج مصطفی خمینی و چهلم شهدای 17 شهریور، برپایی مراسمی را در مسجد جامع کرمان اعلام کرد.

مغازه‌ها و خیابان‌های شهر تعطیل شدند، حدود 20 هزار نفر از مردم از ساعت 11/30 در مسجد تجمع کردند و یکی از روحانیون مبارز کرمان به نام حجت‌الاسلام صمدانی شروع به سخنرانی برای جمعیت کرد. در همین حال ناگهان با هجوم حدود  300 نفر از مزدوران شاه مواجه شدند. مزدورانی که در لباس کولی و با حمایت مامورین مسلح شهربانی به مسجد یورش آوردند. ابتدا اقدام به آتش زدن موتور و وسایل نقلیه مردم کردند و وقتی مردم به داخل مسجد پناه بردند، به همراه گروهی از اراذل و اوباش با چوب و چماق و چاقو و قمه به مردم پناهنده در صحن مسجد حمله کرده و به ضرب و جرح آنها پرداختند، در حالی که ماموران شهربانی نیز به پرتاب گاز ‌اشک‌آور و شلیک گلوله مشغول بودند و گروهی نیز از پشت‌بام مسجد اقدام به پرتاب سنگ و قطعات فلزی به سمت مردم کردند. وقاحت مزدوران شاه به آنجا رسید که  بخش‌هایی از مسجد را به آتش کشیده و در این آتش‌افروزی، ده‌ها مصحف قرآن کریم را سوزاندند.طی این هجوم وحشیانه، گروهی از مردم بی‌دفاع به شهادت رسیدند. 

مزدوران شاه به همین وحشی‌گری و دنائت بسنده ننموده و پس از قتل و غارت در مسجد جامع‌، به خیابان‌های کرمان ریخته و مغازه‌ها و دکاکین بسیاری را به آتش کشیده و یا غارت نمودند.

حملات عصبی و جنون‌آمیز رژیم شاه

حادثه به قدری تکان‌دهنده بود که حتی در کانون توجه رسانه‌های خارجی نیز قرار گرفت. پس از حادثه، دو خبرنگار فرانسوی به نام کیلر و میشل، اقدام به تهیه فیلم از ویرانی‌های مسجد جامع کرمان و نیز از مجروحین حادثه در بیمارستان کردند.

اسناد ساواک حکایت از آن دارد که حمله به مسجد جامع کرمان قبلاً از طرف کمیسیونی مرکب از رؤسای شهربانی، ژاندارمری، ساواک و معاون استانداری طرح‌ریزی شده بود و با ریاست آرشام، رئیس‌ساواک کرمان، که عامل اقدامات وحشیانه و قساوت‌بار بود، انجام گرفت.

از این پس بود که شعار «مسجد کرمان را، خلق مسلمان را، کتاب قرآن را، شاه به آتش کشید» در جریان نهضت امام مطرح شد و در تظاهرات شهرهای مختلف در فریادها و بر پلاکاردهای مردم نقش بست.

حضرت امام خمینی‌(رحمه‌الله علیه) به مناسبت این جنایت وحشیانه رژیم شاه پیامی فرستادند که در بخشی از آن آمده بود:

«... اوضاع جاری در ایران موجب نگرانی شدید این جانب است. خوف آن دارم که شدت فشار عصبی بر شاه و بستگانش حمله‌های جنون‌آمیز آنان را تشدید کرده و ملت ایران را بیش از پیش به خاک و خون بکشد. کشتار دسته‌جمعی کرمان و آتش زدن مسجد و مقدسات مسلمین و ضرب و شتم مرد و زن بی‌دفاع در آن نمونه‌ای از این جنون است. این نحو جنایات از کسانی که از ادامه حکومت ظالمانه خود مأیوس هستند و نفس‌های آخر خود را می‌کشند، امری است که قبلا پيش‌بینی آن را کرده بودم ملت عزیز ما با قیام دلاورانه خود و نثار خون فرزندان خود نام ارجمند خود را در تاریخ و صف اول مجاهدان اسلام ثبت نمود...»