ترافیک اول مهر و راه‌های مهار آن-بخش نخست
کنترل شلوغی بازگشایی مدارس با عزم مردم و تدبیر مسئولان
گالیا توانگر
ترافیک اول مهر به‌مثابه بختکی است که در کمین دانش‌آموزان و خانواده‌ها نشسته تا خاطره خوش اولین روز مدرسه با اضطراب به تلخی بگراید؛ اما چه باید کرد تا آن را مهار کنیم؟ شاید باورتان نشود، اما بخشی از این ترافیک سنگین اول مهر به این مشکل برمی‌گردد که شهروندان تهرانی کم‌تحرک بوده و حاضر نیستند که لااقل مسافت‌های کوتاه را پیاده طی کنند. درحالی‌که بسیاری از شهرهای پرترافیک جهان با پیاده محور کردن معابر شهری موفق شده‌اند تا حدود زیادی از بار ترافیکی به‌خصوص در زمان‌های پرتردد بکاهند.
پیاده‌روی، قدیمی‌ترین و شاید ابتدایی‌ترین شکل حمل‌ونقل انسان‌هاست. بسیاری از ما روزانه در سفرهای خود از این روش استفاده می‌کنیم. در واقع هر کسی برای رسیدن به خانه و محل کار یا به‌منظور ورزش و تفریح، در مسافت‌های کوتاه یا طولانی اقدام به پیاده‌روی می‌کند؛ بنابراین رسیدن به درکی کامل از مفهوم «پیاده‌روی» می‌تواند کمک بسیاری در تغییر شهرهایمان به محل‌هایی پیاده محور کند. اگر دنبال شهرهای پیاده محور هستیم باید در طراحی‌های شهری تجدیدنظر شود. بر این اساس باید، پهنه اختصاص یافته به کاربری ساختمان‌ها و مجتمع‌های ساختمانی و تجاری، کوچک‌تر و خیابان‌های مختص تردد خودروها، باریک‌تر شوند و فضاهای بیشتری در اختیار دوچرخه‌سواران و افراد پیاده قرار گیرد. در واقع امروزه عوامل متعددی باعث شده‌اند افراد جامعه به استفاده از خودروهای خود و کنار گذاشتن عادت پیاده‌روی تشویق شوند.
چرایی استقبال کم‌رنگ از حمل‌ونقل عمومی
شهر تهران دارای چهار میلیون خودرو بوده که تعداد خودروهای وارد شده از شهرهای اقماری به تهران را نیز باید به این عدد اضافه کرد. در جهان به‌ازای هر پنج نفر یک خودرو وجود داشته درحالی‌که در کشور ما در ازای هر سه نفر یک خودرو وجود دارد. کیفیت پایین خودروهای تولیدشده، استاندارد نبودن یک‌سوم از خودروهای در حال تردد در سطح شهر تهران، کیفیت نازل سوخت مصرفی خودروها، تعداد زیاد خودروهای فرسوده در شرایط کنونی، وجود موتورسیکلت‌های با احتراق ناقص، عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، مسافرکشی خودروهای با شماره‌های متفاوت در سطح شهر و فرهنگ چگونگی استفاده از خودرو از مهم‌ترین مشکلات تردد خودروهای شخصی در تهران است. اما چرا شهروندان تهرانی با میل و رضایت از حمل‌ونقل عمومی استفاده نمی‌کنند؟
شهابیان کارشناس مسائل شهری در پژوهشی ۱۵ دلیل را برای پاسخ به این پرسش مطرح کرده است: شلوغی خطوط مترو، زمان بر بودن مقصد سفر در مترو، فقدان خطوط سریع‌السیر (اکسپرس) مترو، موقعیت مکانی نامناسب برخی از ایستگاه‌های مترو، عدم دسترسی مناسب به ایستگاه‌های مترو به‌خصوص در بافت‌ها و محلات مسکونی، فراگیر نبودن ایستگاه‌ها و خطوط اتوبوسرانی، عدم رعایت زمان‌بندی مسیرهای خطوط اتوبوسرانی، کیفیت نازل ناوگان اتوبوسرانی، تراکم بیش از اندازه در برخی از مسیرهای عبوری خطوط اتوبوسرانی، میزان آلایندگی اتوبوس‌های شهری، فرسودگی مینی‌بوس‌های درون‌شهری، کیفیت پایین ون‌های داخل شهر، عدم نظارت صحیح بر عملکرد ون‌های داخل شهر، بی‌توجهی به آسایش و ایمنی مسافر، فرسودگی تاکسی‌ها و وجود تاکسی‌های نامناسب و نیز مسافربرهای شخصی فاقد کیفیت از چالش‌های مطرح‌شده است.
در تهران به‌ازای هر چهار خودرو یک دستگاه موتورسیکلت وجود دارد. این در حالی است که ۸۵ درصد از این موتورسیکلت‌ها دارای مشکل احتراق هستند که ۱۹ درصد از آلودگی هوای تهران را سبب می‌شوند. در حال حاضر در سطح شهر تهران استفاده‌های گوناگونی از موتورسیکلت می‌شود، مثل: مسافرکشی، حمل کالا، و... علاوه‌بر آن موضوعات دیگری مثل صلاحیت رانندگی با موتورسیکلت، چگونگی نگهداری از آن، رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، توجه به حقوق عابرین پیاده و از همه مهم‌تر نحوه عبور و مرور و مسئله توقف و پارک موتورسیکلت‌ها را نیز باید بدان اضافه کرد که امروز در سطح شهر تهران به عنوان یک معضل جدی مطرح بوده که متأسفانه تاکنون راهکار منطقی و قانونی برای آن پیش‌بینی نشده است.
شهابیان کارشناس مسائل شهری برای مهار مشکل موتورسیکلت‌ها در پایتخت چهار پیشنهاد مطرح می‌کند: «جلوگیری از تولید و شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های بنزینی، تولید و شماره‌گذاری موتورهای برقی نه با قدرت بالا بلکه با قدرت متوسط و به پایین، تغییر در قوانین صدور گواهینامه‌های موتورسیکلت و تغییر در قوانین نحوه تخلفات موتورسیکلت‌سواران.»
پیش‌بینی افزایش ۲۵ تا ۳۰ درصدی
ترافیک اول مهر
سردار محمدحسین حمیدی، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ می‌گوید: «با بازگشایی مدارس حداقل ۲۵ و حداکثر ۳۰ درصد به ترافیک موجود تهران به دلیل آغاز سال تحصیلی اضافه می‌شود؛ اما می‌توان برخی اقدامات را انجام داد تا جریان ترافیک تسهیل یابد و رضایتمندی مردم حاصل شود که امیدواریم جلسات متعدد بتواند به ما در راستای این مهم کمک کند.»
رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ با بیان اینکه بحث بازگشایی مدارس حساسیت خود را دارد، چرا که والدین می‌خواهند عزیزترین افراد زندگی خود را به مدرسه بفرستند، ادامه می‌دهد: «سال گذشته پلیس و شهرداری درخواست داشتند که با شناورسازی ساعت کار ادارات جریان ترافیکی تسهیل یابد که بررسی بازخورد سه‌ماهه این طرح شناورسازی نشان داد که ۷۵ درصد از شهروندان از این طرح رضایت داشته و حدود ۲۵ درصد نیز ناراضی بودند.»
وی می‌افزاید: «برای سال تحصیلی جدید هم مجدداً درخواست شناورسازی ساعات کار ادارات را مطرح کردیم، اما این درخواست باید در نهادهای ذی‌صلاح بررسی شود و نیاز به مصوبه دارد، اما ما این درخواست را بیان کردیم.»
سرهنگ شیرانی، رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک راهور فراجا می‌گوید: «بهترین راهکار برای رسیدن سریع‌تر به مقصد و کاهش ترافیک در این ایام استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی است. برخی از والدین دانش‌آموزان برای بردن فرزندانشان از خودروهای خود استفاده می‌کنند؛ تجمع این خودروها در ساعت شروع و خاتمه مدارس باعث ایجاد گلوگاه‌های ترافیکی و انسداد در معابر گشته و وضعیت ترافیکی نابسامانی را ایجاد می‌کند. ازدحام و ترافیک سنگین در محدوده مدارس باعث اضطراب خود دانش‌آموزان نیز می‌شود، به رانندگان توصیه داریم خودرو خود را در محل‌های مناسب و بدون ایجاد مشکل تردد برای سایر رانندگان متوقف ساخته و فرزندان خود را به داخل مدرسه هدایت کنند.»
رئیس مرکز اطلاعات و کنترل ترافیک راهور فراجا ضمن تأکید بر اینکه لازم است قبل از شروع سال تحصیلی توصیه‌های مهم پلیس راهور مدنظر والدین قرار گرفته تا ان‌شاءالله بدون کوچک‌ترین نگرانی و حادثه سپری شود، می‌افزاید: «لازم است والدین، فرزندان خود را با تابلوهای راهنمایی و رانندگی آشنا کرده و نحوه عبور صحیح از عرض خیابان را آموزش و به‌صورت عملی هم با آنان تمرین کنند.
حتماً دانش‌آموزان در مسیر رفت و برگشت به مدرسه از پیاده‌رو استفاده کنند و از تردد در خیابان پرهیز کنند.
در صورتی که فرزند شما می‌تواند خودش به تنهایی از خانه به مدرسه و از مدرسه به خانه برگردد، حتماً آموزش داده شود که فقط از گذرگاه‌های عابر پیاده و پل‌های عابر برای عبور از عرض خیابان استفاده کند.
در صورت استفاده فرزندتان از سرویس مدارس، مسائل مهمی مانند سوار یا پیاده شدن فقط در هنگام توقف کامل سرویس مدرسه، سوار و پیاده شدن صرفاً از درب سمت پیاده‌رو، بیرون نبردن سرودست از پنجره، عدم عبور از سمت جلوی سرویس مدارس برای گذر از عرض خیابان و سایر خودروهای بزرگ به علت نداشتن میدان دید کافی رانندگان عبوری را در چند نوبت به کودکان آموزش دهید.
ظرفیت سرویس مدارس با توجه به نوع خودرو مشخص است و جابه‌جایی دانش‌آموزان بیش از حد ظرفیت خودرو و به صورت ایستادن در سرویس مدرسه ممنوع و خطرناک است.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «رانندگان سرویس‌های مدارس مسئولیت خطیری برای جابه‌جایی ایمن دانش‌آموزان داشته و این دسته از رانندگان الگویی برای دانش‌آموزان هستند؛ لذا باید حتماً ضمن بستن کمربند ایمنی و رعایت تمامی قوانین و مقررات رانندگی از سوارکردن بیش از ظرفیت خودداری کنند.
از همه رانندگان تقاضا داریم در ایام بازگشایی مدارس حقوق عابرین پیاده و علی‌الخصوص دانش‌آموزان را بیشتر رعایت نمایند. از دانش‌آموزان نمی‌توان انتظار داشت که همه توصیه‌های ایمنی را همواره به یاد داشته باشند؛ وظیفه ماست که هنگام رانندگی در اطراف مدارس، با دقت بیشتری حرکت کنیم.
وی با بیان اینکه هماهنگی با آموزش‌وپرورش انجام شده است تا از حیاط این‌گونه مدارس برای سوار و تخلیه شدن دانش‌آموزان از سرویس مدرسه استفاده شود، گفت: وقتی سرویس مدرسه دانش‌آموز را در معبر پیاده می‌کند این باعث ایجاد صف در حرکت خودروها و نهایتاً ایجاد مشکل ترافیکی می‌شود که از شهرداران مناطق و شورای مدارس خواسته‌ایم که این مشکل را حل کنند.»
شناورسازی ساعت شروع به کار اداره و مدرسه
علیرضا فخاری، استاندار تهران می‌گوید: «طرح شناورسازی ساعت کاری ادارات و مراکز آموزشی مدل موفقی در کنترل ترافیک است و ضرورت دارد این طرح ادامه یابد.»
استاندار تهران با تأکید بر اینکه طرح شناورسازی ساعت کاری ادارات در حال حاضر اجرا می‌شود و تداوم خواهد داشت، می‌افزاید: «مدارس طبق برنامه گذشته با همین ساعت‌ها تنظیم می‌شود.»
وی در تشریح روند بهره‌گیری از شناورسازی برای کاهش بار ترافیک به‌ویژه در مهرماه و بازگشایی مدارس توضیح می‌دهد: «در استان تهران قائل به شناورسازی ساعات آغاز به کار دستگاه‌های مختلف هستیم و در حال حاضر نیز اجرا می‌شود. طرح شناورسازی ساعت کاری ادارات و مراکز آموزشی مدل موفقی در کنترل ترافیک است و ضرورت دارد این طرح ادامه یابد. به این ترتیب از ساعت ۷ تا ۹ صبح برای افرادی که می‌توانند وقت خود را تنظیم کنند به مسئولین ادارات این اختیار داده شده که نسبت به اعمال شناورسازی آغاز به کار اقدام کنند.»
استاندار تهران ادامه می‌دهد: «به نظر می‌رسد شناورسازی ساعت شروع به کار ادارات هنوز به عادت گذشته نرسیده و چنانچه منظم شود از این مشکل بیرون می‌آییم. سال گذشته این طرح موجب کاهش ۳۰ درصد ترافیک صبحگاهی در تهران شد که تلاش داریم با مدیریت ساعت کاری ادارات و مراکز آموزشی امسال این طرح را باکیفیت بهتری اجرا کنیم.»
استاندار تهران درباره ساعت آغاز به کار مدارس نیز می‌گوید: مدارس طبق برنامه گذشته با همین ساعت‌ها تنظیم می‌شوند و مشکلی در این زمینه وجود ندارد.»
ستاد استقبال از مهر دو موضوع را به صورت موازی دنبال می‌کند که یکی مدیریت واحد شهری و دیگری تأمین تجهیزات بخش حمل‌ونقل عمومی است.
جلال بهرامی، معاون شهردار تهران ادامه می‌دهد: «این شناورسازی در حقیقت به این معناست که ساعات کار ادارات، دانشگاه‌ها و مدارس همه در یک‌زمان نباشد؛ لذا پیشنهاداتی از طرف مرکز کنترل ترافیک و اداراتی که در جلسات حضور دارند به فرمانداری پس از بررسی ابعاد مختلف موضوع ارائه خواهد شد. بی‌تردید اگر تهران را با نگاه ویژه‌ای مدنظر قرار ندهیم با توسعه معبر مشکل ما حل نخواهد شد.»
وی می‌افزاید: «شش رام قطار مترو در حال حاضر بازسازی و به ناوگان اضافه شده و شش رام قطار دیگر نیز تا مهرماه به خطوط اضافه خواهد شد. همچنین اولویت اتوبوس‌ها نیز برای تحویل تا مهرماه مورد تأکید قرار گرفته، ۴۴۰ دستگاه از ابتدای دوره مدیریت شهری جدید به ناوگان اضافه شده و ۳۰۰ دستگاه نیز تا مهرماه اضافه خواهد شد.»
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «در بحث سرویس مدارس نیز طرحی توسط آموزش‌وپرورش و شرکت‌های اتوبوسرانی و تاکسیرانی ارائه شده که در دست بررسی است و امیدواریم تا جایی که می‌شود دانش‌آموزان و اولیا از سرویس مدارس استفاده نکنند و با شناورسازی آغاز مدارس بتوانیم از ظرفیت حمل‌ونقل عمومی استفاده کنیم. در شرایطی که آموزش‌وپرورش نسبت به شناورسازی ساعات آغاز مدارس ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان اقدام کند این امکان وجود دارد که بلیت مترو برای دانش‌آموزان به حداقل برسد و یا به صورت رایگان باشد.»