اشاره: از اصلی‌ترین چالش‌های پیش‌رو در نظام آموزش عالی کشورمان، فقدان ارتباط مستمر و اثربخش صنعت با دانشگاه است که طی سالیان اخیر اثرات سوء آن در آمار اسفبار بیکاری فارغ‌التحصیلان و دانش آموختگان قابل ملاحظه است. در این میان، گسترش مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای را می‌توان به عنوان حلقه اتصالی میان بازار کار و دانشجو قلمداد کرد که جوان را صرفاً با دانسته‌های بلااستفاده رها نکرده و علم نافع را برای خلق ثروت و ایفای نقش در مشاغل مختلف، به جویندگان دانش می‌آموزد.

از این روی و با توجه به شعار سال جاری که از سوی مقام معظم رهبری تحت عنوان «مهار تورم و رشد تولید» نامگذاری شده است، به سراغ دکتر عرفان خسرویان رئیس ‌دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور رفته و گفت‌و‌گویی با وی داشتیم که نظر شما مخاطبان گرامی را به آن جلب می‌کنیم:

 

مختصری از تاریخچه ‌دانشگاه فنی و حرفه‌ای کشور برای مخاطبان بگویید.

از سال 1268 هجری شمسی برای اولین بار مدرسه دارالفنون توسط امیرکبیر به‌منظور آموزش رشته‌‌های فنی و حرفه‌ای، مهندسی، طب و هنر تاسیس گردید. در ادامه در سال 1344 مدارس عالی فنی و حرفه‌ای برای تربیت تکنیسین در قالب انستیتوهای تکنولوژی و مدرسه عالی فنی تهران تشکیل شد. در سال 1348، مراكز تربیت معلم فنی و حرفه‌ای تحت پوشش دفتر امور مدارس عالی فنی و حرفه‌ای وزارت آموزش و پرورش نیز آغاز به كار نمودند.

در سال 1359 همزمان با تعطیلی مراكز آموزش عالی كشور، تغییرات بنیادی در برنامه‌های درسی و آموزشی انستیتو‌های تكنولوژی اعمال و پس از بازگشایی دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالی، با تكیه بر اصول حاكم بر آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و ضوابط شورای عالی انقلاب فرهنگی، مراكز مذكور مجدداً عهده‌دار اجرای دوره‌های كاردانی با هدف تربیت تكنیسین فنی در رشته‌های مختلف مورد نیاز بخش‌های صنعتی كشور گردیدند.

در سال 1386 یك واحد ستادی با ساختار دانشگاهی در جهت برنامه‌ریزی، هماهنگی و نظارت بر فعالیت‌های اداری، مالی و آموزشی تعداد 112 مركز تربیت معلم و همچنین 170 دانشكده و آموزشكده فنی و حرفه‌ای كه در زمینه تعلیم و تربیت نیروی انسانی مورد نیاز و تخصصی وزارت آموزش و پرورش كه در سراسر كشور فعالیت می‌نمایند، تحت عنوان مجتمع پیامبر اعظم(ص) ایجاد شد.

در خرداد ماه سال 1390 با استناد به ماده 23 برنامه پنجم توسـعه اقتصادی كشـور و بند 110 ماده واحده‌ قانون بودجه 1390 مجلس شورای اسلامی، دانشگاه فنی و حرفه‌ای به عنوان تنها دانشگاه متولی آموزش‌های عالی فنی و حرفه‌ای از وزارت آموزش و پرورش منفک و زیر نظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری شروع به كار كرد.

تفاوت دانشگاه فنی و حرفه‌ای با سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در چیست؟

مهم‌ترین تفاوت دانشگاه فنی و حرفه‌ای و سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای در این است که دانشگاه فنی و حرفه‌ای به ارائه آموزش و تربیت فنی ‌و حرفه‌ای و مهارتی رسمی در سطوح بالاتر از دیپلم می‌پردازد. 

این آموزش‌ها برای کسب شایستگی‌های حرفه‌ای و شغلی ارائه و به اخذ مدرک تحصیلی کاردانی و کارشناسی مربوط منجر می‌شوند و دارا بودن دیپلم رسمی آموزش و پرورش برای ورود به دوره‌‌های این دانشگاه الزامی است. در حالی که سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور به ارائه آموزش و تربیت فنی ‌و حرفه‌ای و مهارتی غیر رسمی می‌‌پردازد. 

این نوع از آموزش‌ها در خارج از نظام آموزشی رسمی طبق برنامه‌ای مشخص ارائه و به اخذ گواهینامه مهارت می‌ انجامد. در یک نگاه، سازمان فنی و حرفه‌ای دارای آموزش‌های غیررسمی کوتاه‌مدت در سطح 1 تا 3 صلاحیت حرفه‌ای و دانشگاه فنی و حرفه‌ای عهده‌دار آموزش‌های رسمی و غیررسمی از سطح 3 تا 8 صلاحیت حرفه‌ای است.

با توجه به شعار سال «مهار تورم و رشد تولید» و همچنین هدف قید شده در رسالت‌های دانشگاه مبنی بر «ایجاد زمینه‌های ‌اشتغال مولد و افزایش بهره‌وری» برای تحقق این موارد، چه اقداماتی انجام گرفته است؟

به طورکلی، آمایش رشته‌ها بر اساس کشش بازار کار هر استان و ایجاد کنسرسیوم‌ اشتغال در هر استان و تربیت دانشجویان با اولویت مهارت‌های مورد نیاز صنعت از اقدامات ویژه دانشگاه فنی و حرفه‌ای با توجه به شعار سال است.

در حوزه اقدامات پژوهشی، برنامه دانشگاه مبنی بر ایجاد زمینه ‌اشتغال مولد طراحی و تدوین طرح توسعه‌ اشتغال‌پذیری دانش آموختگان و دانشجویان (طرح تاد) که این طرح شامل موارد ذیل است. 

بخش اول که شامل مدل‌های تامین نیروی انسانی مورد نیاز بازار کار همچون «اشتغال‌پذیری نوع اول؛ تامین نیروی انسانی به هنگام»، «اشتغال‌پذیری نوع دوم؛ تامین نیروی انسانی صلاحیت‌محور» و «اشتغال‌پذیری نوع سوم؛ تامین نیروی انسانی به صورت بورسیه» است. در عین حال برنامه توسعه ‌اشتغال‌پذیری دانش آموختگان و دانشجویان با هدف کمی 50/000 نفر نیز در دست اقدام است. 

بخش دوم شامل ساختار اجرائی برنامه توسعه ‌اشتغال‌پذیری دانش آموختگان و دانشجویان در قالب دستورالعمل راه‌‌اندازی کنسرسیوم‌های مهارت آموزی و ‌اشتغال و 30 عنوان کمیته تخصصی بر اساس رسته فعالیت‌های موجود در کشور است. همچنین بخش سوم نیز به نمونه قرارداد و نمونه تفاهم‌نامه، برای اجرای سه مدل ‌اشتغال‌پذیری اختصاص دارد. به علاوه تشکیل 31 کنسرسیوم در استان‌ها و ایضاً انعقاد 50 تفاهم‌نامه همکاری با واحدهای صنعتی و پیشرانان تولید و فناوری از دیگر فعالیت‌های انجام گرفته در این حوزه محسوب می‌شوند. 

از سوی دیگر، در حوزه آموزشی نیز دانشگاه فنی و حرفه‌ای با تعریف سرفصل‌های کاملا کاربردی و مبتنی بر نیاز صنعت و تاکید بر دروس عملی و تجهیز کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های کاملا تخصصی زمینه‌ اشتغال و بهره‌وری دانش‌آموختگان را پیاده‌‌سازی و اجرا نموده است. ضمن آنکه با دعوت از مراکز صنعتی و صاحب‌نظران صنعت، مرتباً نیاز روز صنعت را پایش و برنامه‌ریزی می‌نماید. همچنین در راستای ایجاد ‌اشتغال و افزایش بهره‌وری، با هدف آمایش رشته/‌محل‌ها، ظرفیت تعدادی از رشته‌ها که بازار ‌اشتغال‌شان در سال‌های اخیر به حداقل رسیده است، صفر گردیده و رشته ‌محل‌های جدید که متناسب با نیاز بازار کار بوده است به مراکز تخصیص داده شده است. در این راستا ظرفیت 230 رشته‌/ محل صفر گردیده و حدود 110 رشته/محل اضافه شده است.

توسعه اقتصاد بومی محلی با توجه به شبکه بودن دانشگاه و با گستره جغرافیایی بزرگی که در کشور دارد؛ از طریق ایجاد سراهای نوآوری و مراکز رشد و تیم‌های نوپایی، افزایش مهارت و تخصص نیروی کار با ارائه‌ آموزش‌های مهارتی، تخصصی و فنی و حرفه‌ای با استفاده از ظرفیت‌ آموزش‌های آزاد و خاص و برنامه‌ریزی جهت استفاده از ظرفیت‌های خدمت زیر پرچم و کارورزی دانشجویان برای افزایش مهارت و تخصص نیروی کار از دیگر اقدامات این دانشگاه در راستای ایجاد زمینه‌های ‌اشتغال مولد و افزایش بهره‌وری است.

از آمار‌ اشتغال مستقیم فارغ‌التحصیلان این دانشگاه برایمان بگویید.

دانشجویان دانشگاه فنی و حرفه‌ای پس از گذراندن یک دوره دو ساله در مقاطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته فارغ‌التحصیل می‌گردند که پس از گذراندن این دوره آموزش عالیِ مهارتی در دانشگاه، می‌توانند وارد بازار کار شوند. البته دانش‌آموختگان پسر با محدودیت خدمت دو ساله سربازی مواجه خواهند شد که بعضاً فرصت ‌اشتغال سریع و به هنگام را از دست خواهند داد.

با وجود مشکلات عدیده در مسیر ‌اشتغال جوانان، دانش‌آموختگان این دانشگاه به سبب کسب مهارت‌های عالی نسبت به سایر دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها، می‌توانند سهم بیشتری از ‌اشتغال در بازار کار کسب کنند. به طوری که بررسی‌ها در 10 سال اخیر، به طور میانگین نشان‌دهنده جذب 60 درصدی فارغ‌التحصیلان در اکثر رشته‌ها و تا 90 درصد در برخی دیگر از رشته‌ها در بازار کار است.

می‌دانیم که امروزه دانشگاه‌ها از رسالت‌های تعریف شده در گذشته که صرفا رویکرد آموزش‌محوری بوده، فاصله گرفته و قدم به وادی دانشگاه‌های نسل چهارم و پنجم یعنی مراکز آموزشی کارآفرین و تمدن‌ساز گذاشته‌اند، دانشگاه فنی و حرفه‌ای در این زمینه تا چه میزان موفق بوده است؟

دانشگاه فنی و حرفه‌ای؛ دانشگاهی است که در جست‌و‌جوی دستیابی به هدف‌های آموزشی، پژوهشی و کارآفرینی با عنایت به مسئولیت اجتماعی و منطقه‌ای است. با توسعه رابطه صنعت و دانشگاه و شکل‌گیری نهادهای واسطی مانند پارک‌های علم و فناوری و مهارتی، ظرفیت تبدیل آموزش را به محصولات قابل کاربرد جامعه و صنعت تبدیل کرده است. ساماندهی پتانسیل‌ها و مأموریت‌های دانشگاه در راستای حل چالش‌ها و مسائل اولویت‌دار کشور در دستور کار قرار گرفته است. ‌اشتغال بالای دانش‌آموختگان دانشگاه فنی‌ و حرفه‌ای بیانگر کاربردی بودن رشته‌های این دانشگاه در جهت ‌اشتغال و کارآفرینی است. بسیاری از دانش‌آموختگان این دانشگاه بعد از طی دوره کاردانی جذب بازار کار شده و حتی ادامه تحصیل در دوره‌های بالاتر را انتخاب نکرده‌اند. پیوستگی رشته‌های تحصیلی دانشگاه فنی ‌و حرفه‌ای با رشته‌های تحصیلی هنرستانی سبب شده است که متقاضیان، یک دوره 5 ساله پیوسته را گذرانده و به عنوان تکنیسین‌های موفق وارد بازار کار شده و نیازهای بخش‌های مختلف جامعه از قبیل صنعت، خدمات و... را پاسخگو باشند.

تعریف سرفصل‌های کاملا عملی و مهارتی، تجهیز کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌ها، دعوت از اساتید صاحب فن، ‌اشتغال بسیار بالای دانش‌آموختگان، خود گویای ورود دانشگاه فنی و حرفه‌ای به وادی دانشگاه‌های نسل چهارم و پنجم کارآفرین و تمدن‌ساز است.

همچنین این دانشگاه احیای هویت تمدن‌ساز اسلامی ایرانی با ارتقای روحیه خودباوری و کمک به هم نوع را از طریق تدوین منشور اخلاق حرفه‌ای استادکاران و تعریف مسئولیت اجتماعی برای تمامی اساتید و دانشجویان، ایجاد رصدخانه شناسایی نیازها و مسائل فنی و مهارتی صنایع و حرفه‌های بومی هر منطقه و حمایت، تشویق و الگو‌سازی اساتید و دانشجویان موفق در عرصه کارآفرینی و رفع نیازهای اساسی جامعه و معرفی دستاوردهای رافع نیازهای جامعه را در دستور کار دارد.

دانشگاه شما از معدود دانشگاه‌هایی در کشور است که بحث تفکیک جنسیت و تخصیص مراکز جداگانه برای دختران و پسران دانشجو را اجرا می‌کند. به نظر شما برکات این اقدام چه از نظر تحصیلی و چه از لحاظ فرهنگی چیست؟

افزایش بهداشت روان، کاهش آسیب‌های اجتماعی، تحکیم بنیان خانواده و پیشرفت تحصیلی از جمله مهم‌ترین برکات تفکیک جنسیت در دانشگاه است. این امر موجب آرامش خاطر بیشتر خانواده‌ها‌، به ویژه خانواده‌های مذهبی، در باب فرزندانشان، به ویژه فرزندان دختر، می‌شود و باعث می‌شود آنها با طیب خاطر بیشتری فرزندانشان را به این دانشگاه بفرستند.

به لحاظ تحصیلی نقطه قوت دانشگاه همین بحث تفکیک جنسیتی بودن است. دانشجویان از نظر تحصیلی دچار اُفت نمی‌شوند. غالباً دانشگاه‌های مختلط با توجه به تحقیقات به عمل آمده دچار عارضه اُفت تحصیلی هستند. به لحاظ فرهنگی روابط آزاد و نامشروع، عادی‌سازی حریم عفت و حیا، دوستی‌های به اصطلاح علمی و اجتماعی و مشارکت‌های مختلط خارج از درس و تحقیق از آسیب‌های این نوع روابط است که در اغتشاشات سال گذشته بخش زیادی از ناآرامی‌ها و هنجارشکنی‌ها مرتبط به همین دانشجویان بود که با یکدیگر روابط دوستی این‌گونه داشتند. همچنین برگزاری اردوها و جشن‌های فارغ‌التحصیلی مختلط از آسیب‌های حوزه فرهنگی در آموزش عالی کشور است که خوشبختانه این دانشگاه به جهت تخصیص مراکز جداگانه برای دانشجویان دختر و پسر کمترین آسیب را دارد.

از اینکه پاسخگوی سؤالات صفحه دانشگاه روزنامه کیهان بودید، سپاسگزاریم.

من هم از شما متشکرم و آرزوی بهترین‌ها را برای شما و مخاطبانتان دارم.