برنامه امواج شبهه در گفت‌وگو با دكتر احسان آذركمند مدیرگروه رصد و جریان‌شناسی رسانه، دكتر محمودرضا كبیری یگانه محقق و پژوهشگر حوزه رسانه و دكتر علیرضا داودی كارشناس ارشد رسانه به بررسی شگردهای رسانه‌های بیگانه در بایر‌سازی ذهن مخاطب در قبال اصالت رویدادها پرداخته است.
داودی، درباره بایر‌سازی ذهن مخاطب توسط رسانه‌های بیگانه اظهار داشت: رسانه‌های بیگانه برای ورود در حوزه تأثیرگذاری بر مخاطب به دو روش عمل می‌كنند. در روش اول ذهن حالت باتلاقی و در روش دوم؛ حالت بایر شدن به خود می‌گیرد. در روش اول؛ اولین اقدام ایجاد مفاهیم و موضوعات بسیار متنوع و بی‌ربط به یك چاله ذهنی و استدلالی است. هنگامی كه مخاطب در دایره شعاع موضوعی قرار می‌گیرد دچار یك فروكاستگی و فرورفتگی در مفاهیم و موضوعات می‌شود. در مقابل برای بایر ‌سازی ذهن؛ دو روش را پیش می‌گیرند یا زمینه ذهنی مخاطب را لم‌یزرع می‌كنند و به‌گونه‌ای خالی از استنتاج و استدلال می‌كنند كه هر چه در رسانه‌های مقابل راجع به آن صحبت می‌شود در ذهن مخاطب كوچك‌ترین جوانه موضوعی و مفهومی نمی‌زند. یا آن را از حالت كاربری خارج ساخته و آن را به فضای دیگری وارد می‌كنند. در مجموع نهایتاً ذهن مخاطب را دچار یك اعوجاجی می‌كنند كه در آن جنس موضوعات مهم نیست، بلكه زاویه پرداختن یا عبوركردن از آن مهم می‌شود.
وی اضافه كرد: بایر‌سازی رسانه‌های بیگانه به معنای این است كه قاعده باتلاق‌‌سازی ذهن جواب نداده و اكنون باید بر ذهن مخاطب به‌گونه‌ای عملیات انجام دهند كه تبدیل به شوره‌زاری شود كه اساساً حتی بعد از آن نتوان چیزی را در آن كاشت. داودی با بیان اینكه رسانه‌های بیگانه در بایر‌سازی ذهن دو وجه را در دستور كار خود قرار می‌دهند، توضیح داد: وجه اول؛ كمپرس‌كردن روانی ذهن مخاطب با موضوعات سیاسی است كه در حال حاضر بهانه نزدیك آنان انتخابات است. در وجه دوم؛ به سراغ انسداد استدلالی می‌روند. به این معنا كه هر مفهومی را كه می‌توان راجع به ابطال آن از سمت جامعه هدف استدلال داده شود، مسدود می‌كنند. شاخصه این وجه این است كه به بیان كمپین می‌پردازند و مرحله انسداد با یك پیشنهاد عجیب‌وغریب برای فعال‌كردن مخاطب به نفع خود حركت می‌كند.
وی به تقسیم‌بندی رسانه‌های بیگانه به سطوح عملیاتی در بایر‌سازی ذهن ‌اشاره كرد و افزود: شبكه بی‌بی‌سی فارسی هیچ‌گاه خود را درگیر اقدامات تند و تیز عملیاتی و میدانی نمی‌كند. درصورتی‌كه هیچ عملیاتی در میدان نیست كه صورت بگیرد و بی‌بی‌سی به تئوریزه كردن آن نپرداخته باشد. اما اینترنشنال شبكه‌ای كاملاً عملیاتی است و شعور جدی در تئوریزه كردن موضوعات ندارد. رابط میان این دو و تبدیل آن تئوری به میدان عملیاتی، شبكه من و تو خواهد بود كه به ‌غیر از بخش گزارشگر بخش دیگری این فرآیند را طی نمی‌كند.
داودی تصریح كرد: شبكه اینترنشنال به این نتیجه رسیده است كه می‌تواند اتفاقات میدانی خود را به شبكه بی‌بی‌سی برای تئوریزه كردن آن منتقل كند.
وی خاطرنشان كرد: شبكه اینترنشنال، فاكس نیوزی عمل می‌كند و گاهی به دلیل شدت هیجان به افكار خود ضریب می‌دهد افكاری كه حتی برای آن واقعیت میدانی وجود ندارد. رسانه‌های بیگانه اجازه اقدام خارج از سیستم ندارند به همین دلیل از مرحله‌ای به بعد، رفتارها باسمه‌ای می‌شود.
ضعف رسانه‌های بیگانه و ناكام ماندن آنها
داودی به نقطه‌ضعف رسانه‌های بیگانه ‌اشاره كرد و گفت: رسانه‌های بیگانه بر رفتار مكانیكی و كانالیزه ایرانی‌ها حساب باز كردند در حالی كه كف میدان ما نیم ساعت به نیم ساعت تغییر می‌كند و این متغیر بودن و سیال بودن میدان، ذهن آنان را دچار سرگردانی كرده و از برقراری ارتباط تعاملی با اذهان عمومی عاجز شده‌اند.
وی افزود: گاهی میان رسانه‌های بیگانه تركیب سمی اتفاق می‌افتد. همزمان وقتی بین شبكه من و تو و VOA ارتباط و قرینه موضوعی اتفاق می‌افتد، بدون شك به این معناست كه بی‌بی‌سی و رادیو فردا به توافق رسیده‌اند.
داودی با بیان اینكه یكی از اتفاقات در حال جریان برای بایر‌سازی ذهن جابه‌جایی مفاهیم و مصدرهاست، تصریح كرد: رسانه‌های بیگانه همواره به دنبال این بودند كه ملی‌گرایی را در مقابل اسلام‌گرایی یا در مقابل جمهوری‌گرایی قرار دهند و از نمادهای ملی‌گرایی همیشگی و مشخص شده استفاده می‌كردند.
اولین و مهم‌ترین تغییر ذهنیت مردم ایران
هجمه به رأس نظام است
در ادامه این گفت‌وگو دكتر احسان آذركمند، مدیرگروه رصد و جریان‌شناسی رسانه درباره رویكرد رسانه‌های بیگانه در انسداد ذهنی مخاطب گفت: به دلیل اینكه موجودیت جمهوری اسلامی و نظام بر‌گرفته از ‌اندیشه ولایی، هستی و ادامه راه آنها را با مشكل مواجه كرده است از دو منظر زیرسؤال ‌بردن اسلامیت و دیگری زیرسؤال‌بردن جمهوریت به مقابله با جمهوری اسلامی پرداختند.
وی اضافه كرد: رسانه‌های بیگانه در فضای زیرسؤال‌بردن اسلامی موفق نبودند و با نزدیك‌شدن به انتخابات تمام تلاش خود را برای زدن جمهوریت می‌كنند. آذركمند بیان كرد: اولین و مهم‌ترین تغییر ذهنیت مردم ایران هجمه به راس نظام است كه با سه رویكرد مختلف در شبكه‌های اینترنشنال، بی‌بی‌سی و من و تو مواجه‌ایم و به ‌شدت به حوزه هنر اعتراض پرداخته‌اند. وی افزود: رسانه‌های بیگانه حوزه‌هایی مانند خانواده با هدف تغییر سبك زندگی اسلامی ایرانی و یا مسئله حجاب را هدف می‌گیرند تا در انتخابات بتوانند به‌خوبی از آن استفاده كنند.
تكنیك تبلیغ‌ اندیشه پادشاهی
و آماده‌‌سازی ذهن مخاطب
آذركمند به نظریه كاشت در ارتباطات ‌اشاره كرد و گفت: رسانه‌های بیگانه از این نظریه بسیار استفاده می‌كنند. در حال حاضر یكی از تاكتیك‌های مهمی كه به‌خصوص در شبكه من و تو دنبال می‌كنند تكنیك تبلیغ‌ اندیشه پادشاهی با محوریت تبلیغ محمدرضا شاه و آماده‌‌سازی ذهنی است كه در این راستا به رویكرد تطهیر پهلوی در قالب‌های مختلف از جمله انیمیشن، مستند و... می‌پردازند كه بخش مهم آن تحریم تاریخ است، تحریفی كه قشر نوجوان و جوان جامعه ما مطالعات عمیقی در این‌باره ندارد؛ بنابراین؛ به هر میزان مخاطب مطالعات فلسفی، تاریخی، علمی و سیاسی خود را افزایش دهد، رسانه‌های بیگانه كمتر می‌توانند از تكنیك‌های خود استفاده كنند.
وی افزود: یكی از اقدامات مهم رسانه‌های بیگانه تصویر‌سازی و ایجاد تصویر در آینده است. آنها به مخاطب نسبت به جامعه خود تصویر بسیار مثبت و ایده‌آل به نمایش می‌گذارند و برای كشورمان تصویری تیره‌وتار ارائه می‌دهند. برجسته‌‌سازی مسائل بسیار كوچك از راهكارهای رسانه‌های بیگانه در این جریان به شمار می‌آید.
بایر‌سازی ذهن یكی از تكنیك‌های رسانه‌های بیگانه
دكتر محمودرضا كبیری یگانه، محقق و پژوهشگر حوزه رسانه نیز در برنامه امواج شبهه گفت: طرف مقابل ما به‌خوبی می‌داند كه از طریق جنگ گرم نمی‌توانند به پیروزی دست یابند به همین دلیل از فضای جنگ گرم خارج شده و در حوزه جنگ رسانه به فعالیت پرداختند كه اساساً ماهیت تهدیدهای آنان رسانه محور است.
وی به حوزه قدرت نرم ‌اشاره كرد و اضافه كرد: رسانه‌های بیگانه در حوزه پژوهش به این نتیجه رسیده‌اند كه بایر‌سازی ذهن یكی از تكنیك‌هایی است كه باید از آن استفاده كنند و برای هر نفر و مخاطب سرمایه‌گذاری می‌كنند تا ذهن مخاطب را كامل به هم بریزند و وقتی ذهن تبدیل به شوره‌زار شود دیگر قادر به پذیرش نخواهد بود.
كبیری گفت: رؤیای رسانه‌های بیگانه این است كه بتوانند جنگ خیابانی در ایران به راه بیندازند و بدین شكل معادلات جمهوری اسلامی ایران را برهم زنند.
گفتنی است؛ برنامه «امواج شبهه» گفت‌وگویی تخصصی پیرامون ماهیت‌شناسی و رفتارشناسی رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه است كه با هدف روشنگری و افشای تكنیك‌های رسانه‌ای، روزهای یكشنبه و سه‌شنبه ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه از آنتن این شبكه به نشانی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳,۵ مگاهرتز پخش می‌شود.