فلسفه بلا و مصیبت (پرسش و پاسخ)
پرسش؛
فلسفه پیدایش مصیبت‌ها و بلاها برای انسان دراین عالم چیست؟
پاسخ:
براساس آموزه‌های وحیانی، دلایل متعددی برای مصیبت‌ها و بلاهای وارده به انسان بیان شده است، که یکی از آنها تضرع و اظهار ذلت و بندگی است. خدای متعال در سوره انعام آیه 42 می‌فرماید: ما به سوی امتهایی که قبل از تو بودند (پیامبرانی را) فرستادیم و آنها را به سختی‌ها و گرفتاری‌های گوناگون گرفتیم، شاید که تضرع و اظهار ذلت و بندگی کنند.
بنابراین آیه شریفه، خداوند تمام عوامل و اسباب را برای هدایت و بیدار شدن انسان از خواب غفلت و گمراهی به کار می‌گیرد. فرستادن پیامبران، تبلیغ،ترساندن و وعده دادن، همه در راستای این هدف است.
در داستان حضرت موسی(ع) در قرآن آمده است که وقتی به فرعونیان، ابلاغ رسالت کرد و بادلایل آشکار و برهان عقلی و معجزاتی همچون عصا و ید بیضا، آنان را به خداپرستی و عبودیت، دعوت کرد سرباز زده و استکبار ورزیدند، خداوند آنان را گرفتار قحطی کرد، تا شاید به فقر و ناچیزی خویش و قدرت خدا پی‌برده و اظهار بندگی کنند و به حضرت موسی(ع) ایمان بیاورند.
«فرعونیان را به قحطی‌ها و کمبود میوه‌ها و محصولات، گرفتار کردیم. شاید متنبه شوند.» (اعراف-30)
ولی این قوم طغیانگر به جای پند گرفتن و متنبه شدن، بر گمراهی خویش اصرار ورزیدند.
خداوند بازهم آنان را به مصیبت‌ها و گرفتاری‌های دیگر، مبتلا کرد تا شاید دست از طغیان بردارند. البته پرواضح است که این مصیبت‌ها و بلاهای مضاعف، نتیجه عملکرد و رفتار خود آنان است، همان گونه که می‌فرماید: «طوفان، ملخ، شپش، قورباغه و خون را که نشانه‌هایی از هم جدا بودند، بر آنان فرو فرستادیم ولی سرکشی کردند و قومی مجرم بودند.» (اعراف- 133)
دراین مرحله وقتی آنان در استکبار خود پافشاری کردند و تضرع و زاری و اظهار ذلت و بندگی نکردند، خداوند آنان را نابود ساخت.
اینکه خداوند امتهای سرکش و طغیانگر را گرفتار بلا می‌کند، تا متذکر و متنبه شوند، فضل و رحمتی است که شامل بندگان شده است، اما خداوند، ایمان اجباری بندگان را نمی‌خواهد. ایمانی در درگاه خدا مورد قبول است که انسان از روی اختیار، علاقه و خواست قلبی، توحید و یکتاپرستی را بر شرک و بت‌پرستی، ترجیح دهد و از گناه دست کشیده و به سوی انجام اعمال صالح روی آورد.
بعضی از انسان‌ها در هنگام بلا و مصیبت، روبه درگاه خدا می‌آورند و اظهار بندگی و ذلت می‌کنند، ولی وقتی بلا و مصیبت برطرف شد، به همان کفر و طغیان اولیه برمی‌گردند. تنبه و آگاهی آنان مقطعی و زودگذر است و یا بهتر بگوییم به هیچ‌وجه از بلاها و مصیبت‌ها پند و عبرت نمی‌گیرند.
در داستان فرعونیان در قرآن کریم (اعراف- 134) آمده است:
«چون عذاب بر آنان فرود آمد، گفتند: ای موسی، بدان عهدی که خدا را با تو هست، او را بخوان که اگر این عذاب را از ما دور کنی به تو ایمان می‌آوریم و بنی‌اسرائيل را با تو می‌فرستیم و چون تا آن زمان که قرار گذاشته بودند عذاب را از آنان دور کردیم، پیمان خود را شکستند.»