در آیه 149 سوره صافات می‌فرماید: فَاسْتَفْتِهِمْ أَلِرَبِّكَ الْبَنَاتُ وَلَهُمُ الْبَنُونَ؛ پس، از مشركان  استفتا کن و جويا شو: آيا پروردگارت را دختران و آنان را پسران است؟!
همچنین در آیات 127 و 176 سوره نساء، در آیه 43 سوره یوسف در ارتباط با تعبیر خواب و آیه 32 سوره نمل در ارتباط با مشورت در امر حکومتی از واژه افتاء استفاده شده است.
فتوی از ریشه فتی به معنای تازگی، شادابی و جوانی است. به نوجوان و جوان نیز به سبب تازگى جسم و روحش «فتى» گفته مى شود. استفتاء به معنای طلب فتوی است. به غلام و جوانی که در خدمت کسی است به جای نوکر و خدمتکار از باب احترام و تکریم نیز «فتی» گفته می‌شود.(کهف، آیات 60 و 62)
اما کلمه استفتاء وقتی که درباره کسی یا چیزی به کار می‌رود، به معنای پرسش و نظرخواهی و اظهار نظر است. به این معنا که از او درباره مسئله‌ای نظرخواهی کن و بپرس تا مطلبی تازه و شاداب بیان کند.
در حقیقت وقتی از کسی استفتاء می‌شود از او می‌خواهند تا مطلبی جدید و بی‌سابقه را بیان کند که پیش از آن کسی به آن شکل درباره آن اظهار نظر نکرده و یا خبری بیان نکرده باشد.(نگاه کنید: تفسير روح المعاني، ج 23 ص 71 ذیل آیه 11 سوره صافات و نیز تفسیر نمونه)
پس فتوی همان مطلب جدید و اظهار نظری است که دارای سابقه نیست و از تازگی و طراوت برخوردار است و روح و روان را نیز تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.
در کتاب مجمع البیان آمده است: اين واژه یعنی«استفتاء» به دو معنا است: يكى به معناى نظر و ديدگاه كسى را خواستن؛ و ديگرى به مفهوم طلب قضاوت و حكم از كسى. (مجمع البیان، ذیل آیه 127 سوره نساء)
افتاء همان عمل و صدور حکمی است که پس از استفتاء بیان می‌شود. در حقیقت همان اظهار نظر جدید و پاسخ نویی است که به استفتاء داده می‌شود. علامه طباطبایی می‌نویسد: و كلمه «افتاء» مصدر باب افعال از ماده فتوا و فتيا است، در مجمع البیان گفته: فتيا به معناى جواب دادن از حكم معنى است و گاهى از خود معنا جواب داده مى‏شود كه آن را فتيا نمى‏گويند. (مجمع‌البيان، ج5، ص 238، چاپ تهران)
همچنین در مجمع البیان ذیل آیه 37 سوره نمل آمده است: اين واژه «افتونى»  از ريشه «فتوا» برگرفته شده و در اصل به مفهوم اظهار نظر دقيق و كارشناسانه در مسائل پيچيده و مهم است.
علامه طباطبایی نیز در ذیل آیه می‌نویسد: كلمه «افتاء» به معناى اظهار نظريه و فتوا است؛ و فتوا همان رأى و نظريه است و قطع امر به معناى عملى كردن تصميم و عزم بر آن است.(همان) پس باید گفت که فتوی نتیجه و اسم مصدر آن عملی است که فتوا دهنده در عمل افتاء خود انجام می‌دهد و به رای و نظری می‌رسد که بدان حکم می‌کند.
علامه طباطبایی در جایی دیگر می‌نویسد: راغب مى‏گويد: كلمه:«فتيا» به ضم «فاء» و نيز كلمه «فتوا» به فتح اول به معناى پاسخ دادن به حكمى است كه تشخيص دليل آن براى ديگران مشكل باشد و چون گفته مى‏شود: من از فلانى استفتاء كردم و او به من چنين افتاء كرد معنايش اين است كه من از او حكم شرع را پرسيدم و او حكم را برايم بيان كرد. (مفردات الفاظ قرآن کریم، راغب، ص 373)
آنچه از موارد استعمال اين ماده لغوى فهميده مى‏شود اين است كه معناى اين كلمه جواب دادن به امور مشكل است، البته نه هر جوابى بلكه جوابى كه از خود انسان باشد و انسان آن جواب را با اعمال نظر و فكر بدست آورده باشد (و به همين جهت است كه مسئله گو را صاحب فتوا نمى‏خوانيم) گو اينكه به خود نظريه نيز هر چند ابتدايى و ساده باشد اطلاق فتوا مى‏شود، به دليل اينكه در آيه مورد بحث فتوا را به خداى تعالى نسبت داده، با اينكه خداى تعالى مانند يك مجتهد اعمال رويه و فكر ندارد. (المیزان، ذیل آیه 127 سوره نساء)
مفسران تفسیر نمونه نیز در ذیل همان آیه می‌نویسند: بايد توجه داشت كه جمله يستفتونك در اصل از ماده «فتوى» و «فتيا» گرفته شده كه بمعنى پاسخ به مسائل مشكل است و از آنجا كه ريشه اصلى اين لغت «فتى» به معناى جوان نورس مى‌باشد ممكن است نخست در مسائلى كه انسان پاسخ‌هاى جالب و تازه و نورسى براى آن انتخاب كرده به كار رفته باشد و سپس درمورد پاسخ به تمام مسائل انتخاب شده است. (تفسیر نمونه)همچنین آنان در ذیل آیه 37 سوره نمل نوشته‌اند: افتونى از ماده فتوا است، در اصل به معنى حكم كردن دقيق و صحيح در مسائل پيچيده است، ملكه سبا با اين تعبير، هم پيچيدگى مسئله را به آنها گوشزد كرد و هم آنها را به اين نكته توجه داد كه بايد در اظهار نظر، دقت به خرج دهند تا راه خطا نپويند.