قرآن‌كريم براي جهنّم اسراري ذكر كرده است كه بسياري از آنها براي ما روشن نيست، ولي بخشي از آنها را كه ما مي فهميم اين است؛ فرمود: ظالم هيزم جهنّم است: وَ اَمَّا القاسِطُونَ فَكانُوا لِجَهَنَّمَ حَطَباً(1). آنها كه اهل قَسطند، اهل جور و بيدادگري‌اند؛ هيزم افروخته و گداخته جهنّمند. با اينكه انسانند به حسب ظاهر، ولي حقيقتاً هيزم جهنّمند كه گُر مي‌گيرند. يا درباره مشركان و بت‌پرست‌هاي صَنمي و وَثني فرمود: اِنَّكُمْ وَ مَا تَعبُدُونَ مِنْ دُونِ اللهِ حَصَبُ جَهَنَّم (2)، اين مضمون يكي از آيات قرآن‌كريم است؛ يعني شما سنگ‌ريزه‌هاي دوزخيد كه با آن گداخته مي‌شود. چه اينكه فرمود: وَقُودُهَا النّاسُ وَ الحِجارِه (3). اگر وَقُود وَ مَا تُوقَدُ بِهِ النّار انسان‌ها هستند؛ اين مردان الهي كه با سلوك الهي و با شهود الهي حركت مي‌كنند، جهنّم را مي‌بينند، سنگريزه‌هاي جهنّم را، هيزم‌هاي جهنّم را مي‌بينند، به آنها هم هشدار مي‌دهند.
حرکت 70 ساله منافق در مسیر جهنم
يك نقلي هست كه وجود مبارك پيغمبر (ص) با اصحابشان نشسته بودند، يك صدائي به گوش رسيد؛ حضرت فرمود: اين صداي سنگي است كه 70 سال قبل از لبه جهنّم پرت شد و هم اكنون به تَه جهنّم رسيد؛ وصولش به تَه جهنّم اين صدا را به گوش رساند. بعد وقتي از آن محفل بيرون آمدند، ديدند يك منافق 70 ساله اي درگذشت و شيون مرگ او را دارند مي‌شنوند. حضرت با آن بيان نشان داد كه اين شخص در طي اين 70 سال در مسير جهنّم حركت مي‌كرد و هم اكنون در آن مقرّ جهنّم مستقر شده است.
اينها گاهي با گوش شنيده مي‌شود؛ اينكه فرمود: لِتَرَوُنَّ، لازم نيست انسان ببيند؛ اگر بشنود يا استشمام كند، همان است. اين تمثيل است، نه تعيين! يعني كسي كه به مقام شهود رسيده است، گاهي مي بيند، گاهي مي‌شنود، گاهي مي‌بويد. اينكه وجود مبارك يعقوب فرمود: اِنّي لَاَجِدُ رِيحِ يُوسُفَ لُولا اَنْ تُفَنِّدُون (4)، من بوي يوسف را استشمام مي‌كنم، اين هم شهود است؛ شهود، اختصاصي به ديدن ندارد! شنيدن ملكوتي، ديدن ملكوتي، بوئيدن ملكوتي، لمس و يقيني ملكوتي و مانند آن؛ همه اينها جزء شهودهاي عرفاني است.
داود و سليمان (عليهم السَّلام)
دو مصداق موفق سالك الهي
اگر كسي بخواهد سلوك الهي را در بخش سوّم(جهاد اکبر) داشته باشد، بايد همه مراحل را گذرانده باشد. به عنوان نمونه مي شود از آياتي كه درباره داود و سليمان (سلام الله عليهما) آمده است استفاده كرد. مي‌بينيد دو قدرت بزرگ را خداي سبحان به رهبر انقلاب(داود)و به فرزندش(سليمان) داد. وجود مبارك داوود مبارزه كرد، مجاهده كرد: قَتَلَ داوُدُ جالُوت (5)؛ رهبري انقلاب را به عهده گرفت و خليفه خدا شد به اذن الهي: يا داوُودُ إنّا جَعَلْناكَ خَليفَهً فِي الأرض (6). فرزندش هم سليمان بن داود دنباله همان سلطنت و مُلك و رياست معنوي را داشت، همراه با رياست ظاهري.
اين پدر و پسر دو قدرت مُلكي داشتند، گذشته از قدرت‌هاي ملكوتي. هر چند قدرت‌هاي مُلكي اينها مرهون آن قدرت‌هاي ملكوتي آنها بود. وجود مبارك داود توانست به اذن الهي آهن سخت و سرد را مثل موم نرم كند، وجود مبارك سليمان كسي بود كه چشمه مس براي او روان بود. درباره داود پيام قرآن اين است كه: وَ اَلَنّا لَهُ الحَديد(7)، ما آهن را براي او نرم كرديم؛ درباره سليمان (ع) پيام قرآن اين است: وَ اَسَلْنا لَهُ عَينَ القِطر(8)؛ يعني ما چشمه مس را براي او روان كرديم، اين سيّال شد.هر كاري كه سليمان مي‌خواست با مس بكند، مي‌توانست؛ هر كاري كه داود (ع) مي‌خواست با آهن بكند، مي‌توانست؛ امّا از آنها بهره سوء نبردند.
اگر كسي بخواهد سلوك الهي داشته باشد، مهندس راه ملكوت باشد، خليفه خدا باشد؛ راه داود و سليمان را بايد طي كند. وجود مبارك داود با اينكه آهن در دستش نرم بود، اين شمشير و دِشنه و تيغ و خنجر و نيزه نساخت، زِره ساخت كه وسيله دفاعي است.، وجود مبارك سليمان هم با آن چشمه جوشان و روان مس، بهره سوء نبرد كه وسيله آدم كشي بسازد؛ اين خلافت با آدم كشي، با ايجاد زحمت براي ديگران، با طرد آزادي، با طرد امنيّت و امانت سازگار نيست؛ اينها حجاب ظلماني است‌، چه رسد به حجاب‌هاي ديگر!
اين بزرگواران حداكثر بهره را بردند و به مردم ابلاغ كردند و راههاي الهي را به مردم نشان دادند؛ تا هم در جهاد اصغر پيروز شدند، هم در جهاد اُوسط و هم در جهاد اكبر. اينها هستند كه به لقاء الهي بار مي‌يابند.
بيانات حضرت آيت الله جوادي آملي (دامت بركاته) در برنامه تلويزيوني «سلوك الهي » دماوند - مرداد 1392     
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
 (1) جن/ 15         (2) انبياء/ 98        (3) بقره/ 24  و  تحريم/ 6
(4) يوسف/ 95       (5) بقره/ 251        (6) ص/ 26
(7) سبأ/ 10          (8) سبأ/ 12
خوان حکمت در دهه ولایت (قربان تا غدیر)روزهای زوج منتشر می‌شود.