نوگرایی و مدگرایی (پرسش و پاسخ)
پرسش:
آیا روحیه نوگرایی در جوانان لزوماً باید به مدگرایی منجر شود، بدین معنا که اگر کسی از مد روز تبعیت نکند نشانه عقب‌ماندگی او از دنیا متمدن امروزی خواهد بود؟
پاسخ:
نوگرایی لزوماً مدگرایی نیست!
بدون تردید یکی از ویژگی‌های فطری بشر، به ویژه نسل جوان، نوگرایی و تنوع‌طلبی است، جوانان از پوشیدن لباس نو و داشتن لوازم شخصی مدرن و امکانات متناسب و مطابق با عصر و زمان خود لذت می‌برند. حال با وجود برخورداری جوانان از این روحیه نوگرایی و تنوع‌طلبی سوال این است که آیا این روحیه نوگرایی با مدگرایی ملازمه دارد، یعنی هر جوانی به مقتضای این روحیه باید تابع مد روز جامعه خود باشد، و مدگرایی او شاخص نوگرا بودن او است، بدین‌معنا که اگر از مد روز تبعیت نکند و مدگرا نباشد نشانه و شاخص عقب‌ماندگی او معرفی می‌شود؟ متاسفانه در حال حاضر، نوخواهی و نوگرایی به مدگرایی نزدیک شده است. با توجه به اینکه پدیده مدگرایی عاملی برای انتقال ناهنجاری‌ها و انحرافات گردیده است، بنابراین باید رابطه مدگرایی با نوگرایی و نوخواهی را مشخص کنیم.
رابطه نوگرایی و مدگرایی
در لغت مد یعنی روش و طریقه موقت که طبق ذوق و سلیقه اهل زمان، طرز زندگی و لباس پوشیدن... را تنظیم می‌کند (لغت‌نامه دهخدا، ج 12، ص 18115 ذیل واژه مد) بنا بر این تعریف مد همان شیوه تازه‌ای است که به وجود آمده و عده‌ای طبق آن رفتار می‌کنند. مدگرایی، کم و بیش در میان همه اقشار جامعه وجود دارد، و در گذشته نیز وجود داشته و در آینده نیز وجود خواهد داشت، و تنها با گذشت زمان رنگ عوض می‌کند، جوانان به دلیل کنجکاوی‌های خاص خود و روحیه پررنگ تنوع‌طلبی، بیشتر از دیگران طرفدار مد هستند. البته مد به خودی خود به عنوان یک پدیده جدید مذموم نیست. و در صورتی بار منفی دارد که به مدپرستی تبدیل شود و مغایر با شئون فرهنگی و اعتقادی یک جامعه می‌باشد. ضمن اینکه مد تنها شامل لباس مخصوص، آرایش ويژه و اصلاح عجیب و غریب موهای سر و صورت نیست، بلکه الگوهای رفتاری را هم دربر می‌گیرد. در واقع هر نوع مدی،حاصل یک پیام و محتوایی است. اگر الگوهای رفتاری و گفتاری که در هر دوره زمانی ظهور می‌کند، برخاسته از فرهنگ بومی و داخلی باشد و یا محتوای تاریخی و هویت فرهنگی مغایر نباشد، و در شرایطی سالم، آگاهانه و درست، گسترش یابد و این نوگرایی، حاکی از خلاقیت و تنوع‌طلبی جوانان است، و آیین اسلام نیز با آن مخالفتی ندارد. آنچه اسلام با آن مخالف است، از خود بیگانگی، وادادگی و پشت‌پا زدن به همه ارزش‌ها و هویت ملی و داخلی است که در اسراف‌کاری و تقلید کورکورانه از بیگانگان بروز و وظهور پیدا می‌کند.
اسلام و مدگرایی و به روز شدن
حال سؤال در اینجا این است که مدگرایی یا «تجدد و امروزی‌شدن» تا چه اندازه مطلوب است؟ و نظر اسلام در این زمینه چیست؟
در یک نگاه کلی اسلام با هر نوع مد اجمالا مخالف نیست. اسلام، امروزی شدن و نوگرایی در سبک و شیوه لباس پوشیدن و نمادهای ظاهری را در حد معمول و عرف جامعه پذیرفته است. نوع پوشش و لباس‌ها و آرایش‌ها تا آنجایی که هنجارشکنانه نباشد و با فرهنگ اسلامی و بومی در تضاد نباشد، با آن مخالفتی نمی‌شود. آنچه اسلام با آن مخالف است، پشت پا زدن به ارزش‌ها، رعایت نکردن اخلاق اجتماعی، آزادی مطلق در روابط دختر و پسر و همانندسازی با بیگانگان و فرهنگ‌های مبتذل آنان است. حال اگر این پدیده‌های انحرافی در قالب مد و مدگرایی به خورد جوانان داده شوند و میل فطری «نوگرایی» و نیاز «امروزی شدن» به لجنزار انحرافات و آزادی و رهایی مطلق سوق یابد، اسلام با آن قطعا مخالف است. بنابراین می‌توان گفت که هم مدهای خوب داریم و هم مدهای بد! امروزی شدن نیز همین‌گونه است. گاه امروزی شدن، رابطه انسان را با گذشته‌اش که همان سابقه تاریخی و هویت فرهنگی او است قطع می‌کند و گاه در امتداد دیروز و با حفظ تعلقات انسان به سنت‌ها و ارزش‌های معقول پیشین است. اسلام با این نوع تجدد و امروزی شدن که در راستای ارزش‌ها و با حفظ اصول و مبانی اعتقادی باشد هیچ‌گاه مخالف نیست.
به عنوان نمونه مدهای لباس، اگر در عین جذابیت و امروزی بودن، برخاسته از فرهنگ خودی و داخلی باشد و با اصول و مبانی اعتقادی و اخلاقی جامعه ما تعارض نداشته باشد، نشانه خلاقیت و نوآوری جوانان ما بوده و هویت فرهنگی جوانان ما را به نمایش می‌گذارد. بنابراین باید تدابیری سنجیده شود تا مدها و مدل‌ها، هم نیاز به تنوع‌طلبی و نوگرایی و میل به امروزی شدن جوانان را تامین کند و هم جوانان ما از پیامدهای منفی مدگرایی در امان بمانند. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «احسنوا لباسکم و اصلحوا رحالکم، حتی تکونوا کانکم شامه فی‌الناس» لباس خوب بپوشید و خانه‌هایتان را آباد کنید تا در میان مردم مانند خال رخساره باشید.(چنان‌که خال به انسان زیبایی می‌بخشد شما نیز به مردم زیبایی ببخشید) (کنزالعمال، ح 17164)