نگاهی به تحولات چشمگیر پس از انقلاب در حوزه‌های مختلف (بخش نخست)
تولید روزافزون اقتـدار در سایه خودباوری ملّی
رضا الماسی
تحولات انقلاب اسلامی در 4 دهه گذشته همواره تابع یک‌روند سینوسی بوده که برآیند آن به‌اتفاق نظر ناظران بیرونی و درونی، پیشرفت فراتر از انتظار بوده است. البته سرعت پیشرفت در حوزه‌های مختلف، متفاوت است. مثلاً در حوزه اقتصاد آن‌طور که شایسته مردم انقلابی کشورمان بوده پیشرفت نداشتیم و سرعت نسبتاً کندی را تجربه کرده‌ایم. اما در حوزه‌های علمی، سیاسی امنیتی، نظامی و... پیشرفت‌های باورنکردنی را داشته‌ایم.
انقلاب اسلامى که در سپیده‌دم 22 بهمن‌ماه سال 1357 در کشورمان به رهبرى حضرت امام خمینى(ره)طلوع کرد و «اعجاز بزرگ قرن» را رقم زد، دستاوردهاى فراوان و بی‌سابقه‌ای را در حوزه‌های گوناگون به ارمغان آورد که دشمنان آن از همان روزهای اول در پی انکار و یا کوچک‌انگاری و حتی ضربه‌زدن به این دستاوردها برآمدند.
وضعیت سیاسی اجتماعی ایران قبل از انقلاب
نظام سیاسی ایران در دوران قبل انقلاب اسلامی، نظام سلطنتی و پادشاهی به شکل موروثی بوده و مردم ایران هیچ نقشی در به‌قدرت‌رسیدن پادشاه نداشتند. در نظام سلطنتی، شاه با هر نوع خصوصیت و ویژگی‌هایی، از اختیارات کامل برخوردار و فرمان او، دستور خدا تلقی می‌شد.
محمدرضا پهلوی نیز با نظر بیگانگان به قدرت رسید و بسیاری از خصلت‌های دیکتاتورمآبانه پدر در او وجود داشت. در وابستگی رضاشاه به انگلیس همین بس که چرچیل و روزولت در کنفرانس تهران درباره او اعتراف کردند: «خودمان او را آوردیم و خودمان او را برداشتیم.» این را حسین فردوست، در جلد ۱ کتاب ظهور و سقوط پهلوی آورده است. محمدرضا شاه نیز از سوی بیگانگان به قدرت رسید و او خود را مدیون آنان می‌دانست.
در سندی که در کتاب سیاست خارجی آمریکا و شاه نوشته گازیوروسکی به نقل از روزنامه نیویورک‌تایمز آمده است نوشته شده: «پس از کودتا، محمدرضا به کرمیت روزولت رئیس‌بخش سیا در خاورمیانه گفت: من تاج‌وتخت خود را به خدا، مردم کشورم، ارتشم و به شما مدیونم.»
در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی یعنی در اوایل نهضت مشروطه، جمعیت کل کشور ایران حدود ۱۰ میلیون نفر بود و اکثر مردم ایران در روستا زندگی می‌کردند. فقر و محرومیت از دلایل مهاجرت روستائیان به شهرها بود. وضع زندگی روستائیان در مقایسه با شهرنشینان بسیار نامطلوب بود. به دلیل نبودن امکانات، خدمات بهداشتی و درمانی، راه مناسب، برق و ... زندگی برای بسیاری از روستائیان؛ با مشکلات فراوان همراه بود که مرگ‌ومیر بالا یکی از نتایج طبیعی این وضعیت به‌ویژه در نوزادان و خردسالان بود.امروز پس از گذشت 44 سال از عمر انقلاب اسلامی در ایران، از جمله مخالفان جمهوری اسلامی، کشورهایی هستند که هنوز در حکمرانی شاهنشاهی گیر کرده‌اند و فقط پز روشنفکری و مردم‌سالاری می‌دهند. این در حالی است که در طول 44 سال گذشته علاوه‌بر حدود 50 انتخاباتی که در سطح کشور برگزار شده، مردم در لایه‌های مختلف تصمیم‌گیری و تصمیم‌‌سازی نقش مستقیم و غیرمستقیم داشته‌اند.
دستاوردهای سیاسی امنیتی انقلاب اسلامی
یکى از نخستین و مهم‌ترین دستاوردها، سپاه پاسداران انقلاب اسلامى بود. دستاورد یاد شده، مسئولیت و وظیفه «نگهبانى از انقلاب و دستاوردهاى آن» را نیز بر عهده گرفت. بى شک نگهبانى از دستاوردهاى انقلاب اسلامى در وهله نخست متوقف بر شناخت و معرفت دستاوردها و سپس آسیب‌شناسی و اتخاذ راهکارهاى مناسب و مؤثر برای حفاظت از آنهاست.
از جمله مهم‌ترین دستاوردهای سیاسی انقلاب اسلامی، سرنگونی حکومت استبدادی شاهنشاهی و برقراری نظام مردمی جمهوری اسلامی و همچنین رهایی از سلطه استعماری بیگانگان و کسب استقلال و تحول در اصول و رفتارهای سیاست خارجی کشور است.
تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، حاکمیت کشور چه در داخل و چه خارج از آن، به معنای واقعی کلمه به رسمیت شناخته نمی‌شد؛ چرا که همه برنامه‌های کشور توسط اربابان خارجی رژیم ستم‌شاهی طراحی و تدوین شده و برای اجرا در اختیار رژیم پهلوی قرار می‌گرفت، بدون آنکه خود دخالتی در تشخیص و تبیین آنها بر اساس مصالح و منافع ملی داشته باشد.
در آن دوران این حاکمیت بیگانگان بود که در ایران رسمیت داشت، نه حاکمیت ایرانی بر ایران. انقلاب اسلامی با پایان بخشیدن به حاکمیت بیگانگان در امور داخلی کشور، استقلال در تصمیم‌گیری و اجرا را در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... به ارمغان آورده و دست اجانب و بیگانگان را برای همیشه از دخالت در امور داخلی ایران کوتاه کرد.
به گفته کارشناسان و پژوهشگران مسائل انقلاب اسلامی، مهم‌ترین دستاوردهای سیاسی داخلی انقلاب اسلامی عبارت‌اند از:
۱- سرنگونی رژیم منحوس پهلوی به‌عنوان عامل دست‌نشانده آمریکا
۲- رهایی همه‌جانبه کشور از وابستگی به غرب
۳- ایجاد حکومت جمهوری اسلامی و تدوین قانون اساسی بر پایه فقه شیعی
۴- رجوع به آرا عمومی در تعیین سرنوشت کشور به میزان تقریبی سالانه یک انتخابات
۵- مقابله علمی با تز جدایی دین از سیاست و مشروعیت‌بخشی به ولایت فقها در عصر غیبت
۶- افزایش همبستگی ملی از طریق مقابله با تحرکات تفرقه‌افکنانه و تجزیه‌طلبانه
پیشرفت در سایه باور به شعار «ما می‌توانیم»
انقلاب به یک انحطاط تاریخی طولانی پایان داد و کشور که در دوران پهلوی و قاجار به‌شدّت تحقیر شده و عقب‌مانده بود، در مسیر پیشرفت سریع قرار گرفت؛ به فرموده رهبر معظم انقلاب؛ پیروزی انقلاب اسلامی رژیم ننگین سلطنت استبدادی را به حکومت مردمی و مردم‌سالاری تبدیل کرد و عنصر اراده ملّی را که جان‌مایه پیشرفت همه‌جانبه و حقیقی است در کانون مدیریّت کشور وارد کرد؛ آن‌گاه جوانان را میدان‌دار اصلی حوادث و وارد عرصه مدیریّت کرد؛ روحیه و باور «ما می‌توانیم» را به همگان منتقل کرد؛ به برکت تحریم دشمنان، اتّکاء به توانایی داخلی را به همه آموخت و این منشأ برکات بزرگ شد.
آقای دکتر سلمان محمدی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان اظهار می‌دارد: همان‌طور که حضرت آقا تبیین فرموده‌اند؛ یکی از مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی این است که این انقلاب توانست ثبات و امنیّت کشور و تمامیّت ارضی و حفاظت از مرزها را که آماج تهدید جدّی دشمنان قرار گرفته بود ضمانت کند و در یک دفاع همه‌جانبه در طول 8 سال، شکست سنگینی به رژیم بعث که به‌نوعی تمام قدرت‌های آن روز دنیا را نمایندگی می‌کرد وارد سازد.»
او ادامه می‌دهد: «کشور انقلابی ما همچنان با چالش‌های تحمیلی از سوی دشمنان خارجی مواجه است؛ اما سطح این چالش با روزهای اول انقلاب قابل‌مقایسه نیست؛ چرا که قدرت سیاسی امنیتی جمهوری اسلامی به جایی رسیده که آمریکا و همه حامیانش تمام ظرفیت خود را به کار می‌گیرند تا ضریب نفوذ ایران در کشورهای منطقه را کاهش دهند و همواره ناکام مانده‌اند.»
این استاد دانشگاه می‌افزاید: «رهبر انقلاب در این خصوص می‌فرمایند؛ اول انقلاب چالش با آمریکا بر سر کوتاه کردن دست عمّال بیگانه یا تعطیلی سفارت رژیم صهیونیستی در تهران یا رسوا کردن لانه جاسوسی بود، اما امروز چالش بر سرِ حضور ایران مقتدر در مرزهای رژیم صهیونیستی و برچیدن بساط نفوذ نامشروع آمریکا از منطقه غرب آسیا و حمایت جمهوری اسلامی از مبارزات مجاهدان فلسطینی در قلب سرزمین‌های اشغالی و دفاع از پرچم برافراشته حزب‌الله و مقاومت در سراسر این منطقه است. و اگر آن روز، مشکل غرب جلوگیری از خرید تسلیحات ابتدایی برای ایران بود، امروز مشکل او جلوگیری از انتقال سلاح‌های پیشرفته ایرانی به نیروهای مقاومت است. و اگر آن روز گمان آمریکا آن بود که با چند ایرانی خودفروخته یا با چند هواپیما و بالگرد خواهد توانست بر نظام اسلامی و ملّت ایران فائق آید، امروز برای مقابله سیاسی و امنیّتی با جمهوری اسلامی، خود را محتاج به یک ائتلاف بزرگ از ده‌ها دولت معاند یا مرعوب می‌بیند و البتّه باز هم در رویارویی، شکست می‌خورد.»
محمدی می‌گوید: «ممکن است برخی به هر دلیلی در اقتدار سیاسی امنیتی ایران اسلامی شک داشته و یا تردید ایجاد کنند. مهم‌ترین دلیل برای اثبات اقتدار سیاسی امنیتی جمهوری اسلامی، حیات ۴۴ساله آن و ناکامی تلاش
معارضان آن است.»
سیاست خارجی و دفاعی ایران
قبل و بعد از انقلاب اسلامی
ایران در دوران قبل از انقلاب اسلامی، دارای سیاست خارجی و دفاعی مستقلی نبود و به‌عنوان یک کشور تابع، در قلمرو قدرت بلوک غرب با محوریت آمریکا در نظام دوقطبی حاکم بر روابط بین‌الملل عمل می‌کرد.
ارتش ایران به‌خاطر نقشی که آمریکایی‌ها تحت عنوان سیاست دو ستونی برای ایران به‌عنوان «ژاندارم منطقه خلیج‌فارس» تعریف کرده بودند، کاملاً تحت کنترل ایالات متحده بود.
هزاران مستشار نظامی آمریکایی در بخش‌های کلیدی ارتش حضور داشتند. شاه در واقع هیچ اعتقادی به استقلال و حاکمیت ملی ایرانیان نداشت و تداوم حضور خود در قدرت را، در گرو وابستگی به آمریکا می‌دید.
دکتر محمدی در این باره توضیح می‌دهد: «پیشرفت‌های خیره‌کننده در رشته‌های گوناگون مهندسی از جمله در صنایع دفاعی محصول روحیه جهادی نخبگان و حضور جوانان در عرصه‌هایی است که انقلاب به آنها نیاز داشته و دارد.»
او در حوزه اقتدار کشورمان در سیاست خارجی نیز اظهار می‌دارد: «همان‌طور که رهبر انقلاب در بیانیه گام دوم فرموده‌اند؛ عزّت ملّی، روابط خارجی، مرزبندی با دشمن، شاخه‌هایی از اصلِ «عزّت، حکمت، و مصلحت» در روابط بین‌المللی‌اند. صحنه جهانی، امروز شاهد پدیده‌هایی است که تحقّق یافته یا در آستانه ظهورند؛ از جمله؛ تحرّک جدید نهضت بیداری اسلامی بر اساس الگوی مقاومت در برابر سلطه آمریکا و صهیونیسم؛ شکست سیاست‌های آمریکا در منطقه غرب آسیا و زمین‌گیر شدن همکاران خائن آنها در منطقه؛ گسترش حضور قدرتمندانه سیاسی جمهوری اسلامی در غرب آسیا و بازتاب وسیع آن در سراسر جهان سلطه.»
«سردمداران نظام سلطه نگران‌اند؛ پیشنهادهای آنها عموماً شامل فریب و خدعه و دروغ است. امروز ملّت ایران علاوه بر آمریکای جنایت‌کار، تعدادی از دولت‌های اروپایی را نیز خدعه گر و غیرقابل‌اعتماد می‌داند. دولت جمهوری اسلامی باید مرزبندی خود را با آنها بادقت حفظ کند؛ از ارزش‌های انقلابی و ملّی خود، یک گام هم عقب‌نشینی نکند؛ از تهدیدهای پوچ آنان نهراسد؛ و در همه حال، عزّت کشور و ملّت خود را در نظر داشته باشد و حکیمانه و مصلحت‌جویانه و البتّه از موضع انقلابی، مشکلات قابل‌حل خود را با آنان حل کند.» (رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب)