ضرورت رعایت هشدارهای ایمنی در جاده‌های زمستانی (بخش نخست)
یک‌لحظه غفلت یک‌عمر پشیمانی در خـم جاده‌های کوهسـتانی
گالیا توانگر
میزان تصادفات جاده‌ای ۲۰ برابر استانداردهای جهانی است و میزان کشته‌های تصادفات جاده‌ای در روز به ۴۵ نفر رسیده که مهم‌ترین عامل آن عامل انسانی و پس از آن تولید بی‌کیفیت خودروهای سواری و ناایمنی جاده‌های کشور است. 25درصد از تصادفات مربوط به موتورسواران است که باید در زمینه فرهنگ‌‌سازی و ارتقای ایمنی اقدامات لازم صورت گیرد. سالانه بیش از ۱۷ هزار نفر در جاده‌های کشور کشته می‌شوند که به گفته مسئولان در این بخش ۷۰ درصد از این تصادفات مربوط به عامل انسانی است.
- خودروی سوزوکی با خاور در جاده تبریز به ارومیه برخورد کرد. علی احمدپور سرپرست جمعیت هلال‌احمر شهرستان اسکو می‌گوید: «در مورخه 1401/8/20 ساعت ۲۰:۱۰ گزارشی مبنی بر تصادف دو خودرو سوزکی و خاور در کیلومتر۷۰ تبریز به اروميه دریافت کردیم. سریعاً دو تیم عملیاتی پایگاه شهدای گمیچی با خودرو نجات و آمبولانس به محل حادثه اعزام و بعد از رها‌سازی ۲ مصدوم، توسط عوامل اورژانس به بیمارستان انتقال داده و با همکاری پلیس‌راه نیروی انتظامی این عملیات خاتمه یافت.»
- برخورد شاخ‌به‌شاخ دو خودرو سواری روآ و برلیانس در ۱۵ کیلومتری محور جلفا- سیه رود مابین پاسگاه ریاحی و سه‌راهی مارازاد ۵ مصدوم بر جای گذاشت. امدادرسانی توسط عوامل اورژانس و نجاتگران پایگاه امداد و نجات جاده‌ای شهدای مارازاد جمعیت هلال‌احمر شهرستان جلفا انجام شد. مصدومین پس از تثبیت صحنه حادثه و اقدامات پیش بیمارستانی لازم جهت ادامه روند درمان توسط سه دستگاه آمبولانس اورژانس ۱۱۵ سیه رود، جلفا و هادیشهر و یک دستگاه آمبولانس هلال‌احمر ۱۱۲ مارازاد به بیمارستان دکتر ساجدی هادیشهر انتقال یافتند. آنچه در بالا خواندید دو نمونه تصادف خطرناک در جاده‌های کوهستانی بود که بر لزوم رعایت دوچندان نکات ایمنی در این قبیل جاده‌ها و روزهای یخبندان صحه می‌گذارد.
اسیر جاده نبودم
عباس رایجی یک راننده کامیون با تأکید بر این که کارکردن در جاده تجربه بالا می‌طلبد، می‌گوید: «رانندگان جوان کامیون باید حداقل سه سال شاگردی کنند تا بتوانند راه و چاه و نکات ریز این شغل را یاد بگیرند و مهارت لازم برای کار در جاده را کسب کنند. هرچند جاده‌های امروز با جاده‌های جوانی ما بسیار متفاوت است. ما زمانی کارمان را شروع کردیم که جاده‌ها بسیار تنگ و نامناسب بود مثل همین جاده گرگان به مشهد که کاملاً خاکی بود و چندین روز طول می‌کشید تا به مقصد برسیم. با وجود این، من واقعاً عاشق جاده بوده و هستم و این که پشت بسیاری از کامیون‌ها نوشته شده: «اسیر جاده» هیچ‌وقت شامل حال من نبود و نیست. اصلاً برای این کار به دنیا آمدم و معتقدم ثمره آن، نان حلال است. جدیداً پشت برخی از کامیون‌های همکارانم دیده‌ام که نوشته‌اند: «عاقبت فرار از مدرسه» به نظر من این نوشته توهین به قشر ماست. راننده کامیون مثل بقیه مردم، هم می‌تواند تحصیلات دانشگاهی داشته باشد، هم دیپلم باشد یا کلاً بی‌سواد.» وی با ورق‌زدن خاطرات ذهنی‌اش برایمان تعریف می‌کند: «با برادرم سید قاسم که آن‌وقت‌ها شاگردم بود، با دل‌خوش می‌رفتیم که ناگهان به ماشینی مشتعل و در حال سوختن برخوردیم. بلافاصله به کمکشان رفتیم. با کپسول آتش‌نشانی داخل کامیون خودمان، آتش را خاموش کردیم و پنج سرنشین آن ماشین را از مرگ حتمی نجات دادیم. یک‌بار دیگر و در حادثه دیگری در جاده مهریز یزد به صحنه تصادفی برخوردیم و به کمک مصدومان رفتیم. جمع و جورشان کردیم و ماشینشان را به یزد، شهرشان بردیم و هنوز بعد از سال‌ها با هم رفت‌وآمد داریم و همان تصادف، زمینه آشنایی و دوستی عمیق بینمان شد.»
سه عامل اصلی تصادفات جاده‌ای
مرگ، دردناک‌ترین پیامد تصادفات رانندگی است و به همین دلیل کشورهای مختلف برای کاهش آن برنامه‌ریزی زیادی انجام داده‌اند که اصلاح نقاط حادثه‌خیز جاده‌ای، ارتقای استاندارد راه‌ها و افزایش کیفیت خودروها در کنار رشد فرهنگ ترافیکی و آموزش به کاربران ترافیک از جمله این اقدامات است.
نتایج تحقیق مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی نشان می‌دهد هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی تصادفات رانندگی در کشور ما بالغ بر ۸ درصد تولید ناخالص داخلی است. هزینه مذکور برای سال ۹۰ فقط معادل ۵۱۹ هزار میلیارد ریال بوده است. برودت و بارش برف‌وباران در جاده‌ها باعث افزایش لغزندگی جاده‌ها به‌خصوص جاده‌های کوهستانی خواهد شد. در این شرایط، حتماً رانندگان ضمن آمادگی لازم برای سفرهای ضروری، از سالم‌بودن سیستم بخاری و برف‌پاک‌کن‌ها، چراغ‌ها و مه‌شکن، باید برای تردد در این جاده‌ها نسبت به همراه‌داشتن زنجیرچرخ اقدام کنند. در این شرایط لازم است رانندگان مدت‌زمان بیشتری برای رسیدن به مقصد در نظر بگیرند و باتوجه‌به شرایط بارندگی و لغزندگی جاده‌ها رعایت احتیاط بیشتر و نیز رعایت فاصله طولی بیشتر با خودروی جلویی را در دستور کار خود قرار دهند و با سرعت مطمئنه که پایین‌تر از سرعت درج شده بر روی تابلوهای مسیر است رانندگی کنند. مرکز اطلاعات ترافیکی پلیس راهور می‌افزاید: «بالاترین علل وقوع تصادفات مربوط به‌سرعت غیرمجاز و انحراف‌به‌چپ از خط وسط راه و عدم توجه به جلو از سوی رانندگان گزارش شده که براین‌اساس از رانندگان درخواست داریم تا با رعایت مقررات رانندگی و حوصله در هنگام رانندگی را در دستور کار خود قرار دهند.» خبر خوب دیگری که این روزها در داخل منتشر شده این است که محققان ایرانی، فناوری تولیدِ محلولِ ضدلغزشِ لاستیک را بومی‌‌سازی کرده‌اند. با این محلول رانندگان برای تردد در جاده‌های برفی نیازی به زنجیرچرخ ندارند و تنها کافی است محلول را روی لاستیک اسپری کنند.
فرسودگی ۱۷ میلیون وسیله نقلیه در کشور
سردار سید تیمور حسینی جانشین رئیس‌پلیس راهور فراجا با اشاره به وضعیت نابسامان اسقاط وسایل نقلیه در کشور می‌گوید: «17 میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور داریم.»
وی با اشاره به موضوع اسقاط خودروها می‌افزاید: «طبق برآوردها ۱۷ میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور داریم که شامل ۴۷ درصد از وسایل نقلیه می‌شود. بر اساس آمار گوناگون، نقص فنی خودروها به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم روی ۵۰ درصد تصادفات تأثیرگذار است و اگر ایمنی خودرو مطلوب بود، این تصادفات به وقوع نمی‌پیوستند. در اغلب تصادفات اگر خودرو قابلیت این را داشت که راننده را در موقعیت عدم فرار قرار ندهد، سانحه رخ نمی‌داد و این نقش و تأثیر مهم وضعیت فنی خودرو روی بروز تصادفات را نشان می‌دهد.»
وی ادامه می‌دهد: «سازمان استاندارد حرکت خوبی انجام داد و جلوی ورود برخی خودروهای ناایمن به ناوگان حمل‌ونقل را گرفت. علی‌رغم این موضوع، ما شاهد پدیده‌ای هستیم که در آن ساینای معمولی را تبدیل به ساینای اس می‌کنند یا از پسوندهای پلاس استفاده می‌کنند و تنها قیمت گزاف‌تری روی محصول خود می‌گذارند و با این پسوندها و پیشوندها مجوز خودرو را دریافت می‌کنند. در کل وضعیت ما در زمینه خودرو اصلاً مناسب و در شأن مردم ما نیست.»
حسینی با اشاره به آمار اسقاط خودرو در سال ۱۴۰۰ اظهار می‌کند: «در سال ۱۴۰۰، یک میلیون و ۳۰۰ هزار وسیله نقلیه در کشور تولید شد و در سمت مقابل تنها ۲۹ هزار وسیله نقلیه اسقاط شد. حتی با نسبت چهار به یک و اسقاط یک وسیله به‌ازای تولید چهار وسیله نقلیه، باید ۲۵ درصد از این عدد اسقاط می‌شد. فلسفه اسقاط خارج‌شدن وسایل نقلیه فرسوده و ورود خودروهای باکیفیت است اما متأسفانه با اصلاحیه جدیدی که در قانون ساماندهی صنعت خودرو پیشنهاد شده است، باید فاتحه موضوع اسقاط را خواند. نمی‌دانم این اصلاحیه با چه منطق و فلسفه‌ای ارائه شده است. در این اصلاحیه از قرعه‌کشی نیز حرف به میان آمده درحالی‌که ما قرار است قرعه‌کشی را تعطیل کنیم، اما با این اصلاحیه قرار است قرعه‌کشی نیز به قانون بیاید. من از مجلس شورای اسلامی می‌خواهم به‌هیچ‌عنوان به این اصلاحیه رأی ندهند.»
جانشین رئیس‌پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا تأکید می‌کند: «روندی که ما در اسقاط در پیش گرفتیم ایراد دارد. این حوزه تبدیل به حوزه‌ای پررانت و فساد شده است. برخی با استفاده از رانتشان ۵۰۰ گواهی اسقاط می‌گیرند و بعداً آن را به فروش می‌رسانند. همه در این آشفتگی دست‌وپا می‌زنند و تنها عده‌ای در این میان سود می‌برند. اگر خودروی فرسوده‌ای نداشتیم، می‌شد با این وضعیت کنار آمد؛ اما زمانی که
۱۷ میلیون خودروی فرسوده داریم، باید به اسقاط به‌صورت جدی‌تری پرداخته شود.» وی با اشاره به موضوع سن فرسودگی خودروها می‌گوید: «در ماده هشت قانون هوای پاک به موضوع سن فرسودگی اشاره شده که آن هم با شکایت یک نفر منسوخ شد. به این موضوع نیز باید به شکل مشخص و با سازوکار درست پرداخته شود. همچنین در موضوعی مانند اسقاط باید مشوق‌هایی در نظر گرفته شود، اما متأسفانه الان دغدغه این است که قرار است پول این ماجرا به جیب چه کسی برود؟»
حسینی با اشاره به آمار اسقاط در موتورسیکلت‌ها توضیح می‌دهد: «ما ۱۲ میلیون موتورسیکلت داریم که ۹۲ درصد آنها فرسوده هستند، اما آمار اسقاط در میان آنها صفر مطلق است. اسقاط نیازمند سیاست‌های تشویقی است. وقتی از پلیس انتظار برخورد دارند، باید بگویند که آیا می‌توان از تردد ۴۷ درصد وسایل نقلیه که فرسوده هستند در تهران جلوگیری کرد؟» وی در تکمیل صحبت‌هایش تصریح می‌کند: «در هر موضوعی به‌خصوص اسقاط، باید تعادل بین حق و تکلیف ایجاد شود. اسقاط نباید به شماره‌گذاری وصل شود و باید تکلیف آن پیش از واردات و تولید مشخص شود. وقتی اسقاط به شماره‌گذاری وصل شود، پلیس در عمل انجام شده قرار خواهد گرفت.»
امدادرسانی به مصدوم در جاده
دکتر هاشم مصلحان عضو گروه امداد و نجات جاده‌ای برایمان توضیح می‌دهد: «آسیب ستون مهره‌ها می‌تواند منجر به آسیب نخاع شود. در آسیب به ستون مهره‌ها، دودسته علایم ممکن است دیده شود: درد کمر یا گردن که با لمس‌کردن بدتر می‌شود و غیرطبیعی بودن انحنای ستون مهره‌ها.»
وی درباره علایم آسیب نخاع توضیح می‌دهد: «ناتوانی در حرکت‌اندام‌ها، به دلیل آسیب اعصاب حرکتی. نداشتن حس یا احساس سوزش یا گزگز در‌اندام به دلیل آسیب اعصاب حسی. نداشتن کنترل ادرار یا مدفوع به دلیل آسیب اعصاب مربوطه. اختلال در تنفس (در آسیب‌های نخاع گردنی) به دلیل آسیب اعصاب مربوط به تنفس.» از این پزشک امداد و نجات جاده‌ای سؤال می‌کنم: «اگر فرد مصدوم هوشیار است و به آسیب نخاع شک داریم، چه کنیم؟» وی پاسخ می‌دهد: «فرد مصدوم باید بی‌حرکت باشد و با اورژانس تماس بگیرید. اگر خطری دیگر جان فرد مصدوم را تهدید نمی‌کند(مانند انفجار)، به‌هیچ‌وجه فرد مصدوم را جابه‌جا نکنید. سر فرد مصدوم را با دودست خود طوری نگه دارید که در امتداد گردن و ستون فقرات باشد و به‌هیچ‌وجه تکان نخورد. از فرد دیگری بخواهید دو عدد پارچه یا پتوی لوله شده را در دو طرف گردن و شانه فرد مصدوم بگذارد. اگر به آسیب ستون مهره‌های کمری شک دارید، کمر فرد مصدوم نباید حرکت کند. علایم حیاتی فرد مصدوم توسط فرد دیگری بررسی شود. شما به‌عنوان یک فرد کمک‌رسان در تمام مدت فقط سر فرد مصدوم را ثابت نگه دارید تا اورژانس برسد.»
وی به حالت دیگر مصدوم اشاره کرده و توضیح می‌دهد: «چنان‌که فردمصدوم بیهوش است و به آسیب نخاعی شک دارید، کمک بخواهید. سر فرد مصدوم را با دودست طوری نگه دارید که در امتداد گردن و ستون فقرات باشد. باید راه تنفسی فرد مصدوم باز شود؛ ولی چون به آسیب نخاعی شک دارید، به‌هیچ‌وجه نباید سروگردن فرد مصدوم را بالا بیاورید، بنابراین برای باز کردن راه تنفسی فرد مصدوم از روش بالاکشیدن زاویه فک استفاده کنید. اگر فرد مصدوم نفس می‌کشد، سر وی را همچنان نگه دارید تا اورژانس برسد، اما اگر نفس نمی‌کشد، تهویه کمکی برای فرد مصدوم اعمال کنید و چنان‌که نبض هم ندارد، عملیات احیای قلبی ریوی را برای فرد مصدوم اعمال کنید.»