به بهانه روز نیروی دریایی ارتش
نقش اثر گذار پشتیبانی و لجستیک نیروی دریایی ارتش از رزمندگان در شکســتن حصــر آبــادان
ناخدایکم مهدی بیرقی
طی سال‌های گذشته کتاب‌ها و مقالات متعددی درباره هشت سال دفاع مقدس در نیروهای مسلح با قلم‌های متفاوت به رشته تحریر درآمده ولی هنوز بسیاری از معارف و حقایق آن در دل و ذهن فرماندهان، مدیران و رزمندگان و همچنین اسناد و مدارک و یاداشت‌های خصوصی شهدای گرانقدر به روشنی تحلیل نشده و هر کدام از آنها می‌تواند گنجینه‌ای مهم و با ارزش از برگ‌های زرین تاریخ دفاع مقدس این سرزمین باشد که دنیایی از تجارب و دستاوردهای انسانی از خودباوری‌ها و خودگذشتگی‌های این ملت قهرمان را در دل خود جای داده است. بنابراین بررسی علمی وقایع جنگ تحمیلی و چگونگی حضور قوای ارتش در فرآیند دفاع مقدس با هدف انتقال معارف جنگ به نسل‌های آینده یک ضرورت محض تلقّی می‌شود که در فرمایشات رهبری معظم انقلاب نیز به خوبی به این موضوع و نیز درس گرفتن از دفاع مقدس و به تعبیر معظم‌له
«این گنجینه عظیم» اشاره گردیده است.
فرمایشات فرماندهی معظم کل قوا (مدظله العالی)
درخصوص دفاع مقدس
یکی از چالش‌های اساسی کشور عملیات روانی دشمن است که به تحریف واقعیت‌های جامعه و دوران دفاع مقدس پرداخته است رهبری معظم انقلاب در بخشی از سخنان خود به این نکته اشاره دارند که:
البتّه باید بگویم ما در باب دفاع مقدّس کوتاهی کرده‌ایم؛ البتّه این کارهایی که آقای سردار عزیزمان، رئیس‌ستاد بیان کردند کارهای بسیار خوب و کارهای بسیار باارزشی است که انجام گرفته امّا در عین حال کم است؛ ما به کارهای زیادی احتیاج داریم. ببینید، ما هر چه از لحاظ زمان از دفاع مقدّس دور می‌شویم، از لحاظ معرفت باید به دفاع مقدّس نزدیک‌تر بشویم؛ چرا؟ چون تحریف در کمین است، دست‌های تحریفگر در کمینند. خب شماها که مردان جنگید الان حضور دارید، بالاخره شماها یک چیزی می‌گویید، یک دفاعی می‌کنید، امّا بیست سال دیگر خیلی از این جمعیّتی که امروز حضور دارند نیستند، سی سال دیگر عدّه بیشتری نیستند. دست تحریف، این بخش پُردرخشش تاریخ ما را ممکن است مخدوش کند؛ لذا بایستی کار کنیم، معرفت ما بایستی زیاد بشود، ادبیّات دفاع مقدّس باید تقویت بشود.(مقام معظم رهبری در ارتباط تصویری با شرکت‌کنندگان در آیین تجلیل از پیشکسوتان دفاع مقدس 1399/6/31
جنگ هشت‌ساله، ما را قوی‌تر کرد. اگر جنگ هشت‌ساله نبود، این سرداران شجاع، این مردان برجسته نشان داده نمی‌شدند، در بین ملت بروز نمی‌کردند؛ این حرکت عظیمِ مخلصانه مردم مجال بروز و ظهور پیدا نمی‌کرد. (بیانات در دیدار جمعی از مردم آذربایجان‌شرقی 89/11/27)
هشت سال دفاع مقدس ما صرفاً یک امتداد زمانی و فقط یک برهه زمانی نیست؛ گنجینه عظیمی است که تا مدت‌های طولانی ملت ما می‌تواند از آن استفاده کند، آن را استخراج کند و مصرف کند و سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری کند. (بیانات در دیدار فعالان عرصه هنر دفاع مقدس، 88/6/24)
من مشتاقم که جوان‌های ما قصه جنگ تحمیلی هشت‌ساله را بدانند که چه بود. این را بارها گفته‌ایم؛ افراد هم گفته‌اند و تشریح کرده‌اند؛ اما یک نگاه کلان به این هشت سال، بااطلاع از جزئیاتی که وجود داشته است، خیلی برای برنامه‌ریزی آینده جوان در روزگار ما مهم است. (بیانات در دیدار دانش‌آموزان و دانشجویان، 87/8/8)
نیروی دریایی ارتش و پشتیبانی از آبادان
در محاصره دشمن بعثی
پشتیبانی لجستیکی نیروی دریایی ارتش از آبادان در بحران ابتدای جنگ و در ایام حصر از طریق دریا و علی‌الخصوص در دو هفته ابتدایی جنگ که تقریبا هیچ پشتیبانی لجستیکی بر اساس مدارک موجود به جز از مسیر دریا ممکن نبود از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است چرا که اگر این پشتیبانی به موقع و مناسب در آن ایام حساس، به‌درستی از رزمندگان و مردم شهر آبادان صورت نمی‌گرفت به احتمال بسیار زیاد سرنوشت جنگ در همان روزهای نخست دچار تغییرات اساسی می‌گشت.
با پيروزي انقلاب اسلامي، اختلافات ايران و عراق شدت گرفت. بحراني كه در گذشته توسط دو ابرقدرت وقت مهار مي‌شد، به بحراني تبديل شد كه يك طرف آن كشور انقلابي ايران و طرف ديگر دو قطب جهاني قرار گرفته بودند.
به عبارت ديگر، انگيزه آغازگران جنگ عليه ايران، تركيبي از دو انگيزه منطقه‌اي و جهاني بود. دنياي تقسيم شده به بلوكهاي شرق و غرب و منطق حاكم بر روابط و مناسبات نظام دوقطبي، هرگونه انقلابي با ماهيت ديني و اسلامي را خلاف منافع خود ارزيابي مي‌كرد. در نتيجه، اجازه تولد قطب مستقلي را كه نطفه آن با پيروزي انقلاب اسلامي در ايران بسته شده بود نمي‌داد.
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با درک صحیحی که از وضعیت بحرانی پیش آمده داشت و احتمال قطع پشتیبانی مدافعین آبادان و خرمشهر و از دست رفتن روحیه این رزمندگان و در نهایت سقوط این منطقه حساس و راهبردی، با به‌کارگیری اسکادران هواناوهای سبک و سنگین، اسکادران بالگردهای دریایی و تحت امر در آوردن امکانات مردمی حاضر در منطقه اقدام به ایجاد خطوط مواصلاتی هوایی و دریایی بین بندر امام و ایستگاه تاکتیکی هوادریا در منطقه چوئبده آبادان نمود.
نیروی دریایی ارتش با این اقدام ارزشمند ضمن انتقال رزمندگان تازه نفس و تامین نیازمندی‌های منطقه عملیاتی شامل حجم عظیمی از مهمات، آذوقه و همچنین تخلیه منطقه عملیاتی از شهدا، مجروحین و مردم محلی، توانست در جلوگیری از تحقق اهداف شوم دشمن و تصرف جزیره آبادان، نقش بسیار موثری را ایفا نماید.
با عنایت به تجربه موفق نداجا در مدیریت بحران ابتدای جنگ و پشتیبانی به موقع از آبادان در ایام حصر و با توجه به تهدیدات منطقه‌ای و جهانی (که در ابعاد کمی و کیفی رو به فزونی داشته و درحال‌توسعه می‌باشد) و وسعت زیاد سواحل دریایی کشور و نیز حضور همیشگی نیروهای غربی در خلیج‌فارس و دریای عمان به‌عنوان یک تهدید بالقوه، نیاز است تا برای ارتقای توان رزمی آجا به یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در ارتقای این قابلیت، به پشتیبانی لجستیکی موثر دریایی بیش‌ازپیش پرداخته شود. تجربه گرانبهای نیروی دریایی ارتش در پشتیبانی لجستیکی موثر از آبادان در ایام حصر توسط دشمن بعثی که بنحو شایسته و در دوران ابتدایی بحران جنگ هشت‌ساله به‌وقوع پیوست و یکی از موانع اصلی سقوط آبادان گردید می‌تواند الگوی بسیار مناسبی را در این‌خصوص ارائه داده و در ارتقای توان رزمی کشور موثر واقع گردد.
پشتیبانی نیروی دریایی ارتش از آبادان
در بحران محاصره آبادان به روایت اسناد و اعداد
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با درک صحیحی که از وضعیت بحرانی پیش‌آمده داشت و می‌رفت که مدافعین آبادان و خرمشهر روحیه خود را از دست بدهند و از پشتیبانی‌های لازم محروم گردند با به‌پای کار آوردن ناوگروه هواناو و البته بالگردها اقدام به ایجاد پل ارتباطی دریایی بین بندر امام(ره) و ایستگاه تاکتیکی هواناوها در چوئیبده و قفاص آبادان نمود و با این اقدام ارزشمند و ایثارگری کارکنان سلحشور و دریادل ناوگروه هواناو و انتقال نیازمندی‌های منطقه عملیاتی شامل حجم عظیمی از نیروهای رزمنده (تکاوران نیروی دریایی و سایر نیروی‌های نظامی و بسیجی) مهمات و سلاح و آذوقه و همچنین انتقال اخراجات منطقه عملیات شامل شهدا، مجروحین، مردم محلی توانستند در جلوگیری از تحقق اهداف شوم دشمن در تصرف شبه جزیره آبادان نقش اساسی و حیاتی را ایفا نمایند.
در این عملیات، ناوگروه هواناو از 5 فروند هواناو (4 فروند BH7 و 1 فروند SRN6) استفاده نمود و فقط در طول 43 روز حضور مستمر و شبانه‌روزی، بیش از 250 سورتی در 1000 ساعت پرواز شب در خورها و رودخانههاي منطقه مأموریت انجام داد. نتیجه فعالیت ایثارگران ناوگروه هواناو، منجر به ایجاد وضعیتی گردید تا شرايط به‌کارگیری ساير وسايل پشتيبانيكننده از نيروهاي رزمنده فراهم گردد و به‌طور عملی «حصر آبادان» شکسته شود به‌نحوی‌که لشگر 77 ثامنالائمه خراسان از فروردين 1360 مسئوليت منطقه عملياتي خرمشهر ـ آبادان را عهدهدار گرديده و نهايتاً عمليات آفندي ثامنالائمه در 60/7/5 انجام و ساحل شرقي رودخانه كارون تأمين و ارتباط جادههاي ماهشهر ـ آبادان و اهواز ـ آبادان مجدداً برقرار شد.
اهم فعالیت آماری انتقال و جابه‌جایی نیرو و تجهیزات توسط هواناوها در عملیات پشتیبانی
شبه‌جزیره آبادان (در 43 روز اول محاصره آبادان) شامل موارد زیر است:
- 322 تُن مهمات؛
- جابه‌جایی بیش از 9000 نفر رزمنده و غيرنظامي
- جابه‌جایی 2000 نفر مجروح و 39 شهيد و25 نفر اسير
- 97 دستگاه خودرو، توپ، خمپاره‌انداز
- سه تُن دارو، يك تُن وسايل و تجهيزات مخابراتي
- يك تُن تجهيزات اتاقِ عمل و نُه تيم كامل پزشكي؛
- تعدادي موشك آ.اس-12
- پنج تُن آبِ شيرين، پانصد كيلو خشكبار و دو تُن پوشاك
- تعداد نُه دستگاه ريموك آب، چهار دستگاه آشپزخانه صحرايي
- شانزده دستگاه ريموك مهمات؛
- هفت دستگاه جميني
- 10700 ليتر سوخت؛
- ده تُن مصالح ساختماني و يك دستگاه ژنراتور؛
پشتیبانی لجستیکی نیروی دریایی ارتش از آبادان در ایام حصر محدود به پشتیبانی صورت گرفته توسط هواناوها در ابتدای حصر آبادان نبود و این پشتیبانی بی‌نظیر در طول حدود یک سال محاصره شهر راهبردی آبادان، توسط نداجا با انواع وسایل و تجهیزات دریایی موجود همانند هواناوها، بالگردها، شناورها و نیز بهره‌گیری و هدایت درست بسیج نیروهای مردمی در جهت انجام یک پشتیبانی همه‌جانبه ادامه داشت.
آمار پشتیبانی صورت گرفته از رزمندگان مدافع شهر آبادان و مردم شهر در طول حدود
یک سال محاصره آبادان توسط نیروی دریایی ارتش را می‌توان به‌صورت خلاصه در جدول شماره 1
به نمایش درآورد.
لازم به‌ذکر است که این جدول برگرفته از مدارک مستند موجود در مرکز اسناد دفاع مقدس نداجا بوده و برای اولین بار در این مقاله در معرض عموم قرار گرفته است.
جدول اول (جدول شماره 1) مربوط به خلاصه پشتیبانی لجستیکی صورت گرفته از آبادان به جز ارسال تجهیزات و ادوات عمده و جدول دوم (جدول شماره 2) مربوط به تجهیزات و ادوات عمده ارسالی به جبهه آبادان توسط نداجا در ایام حصر می‌باشد.
آمار اقدامات لجستیکی ارائه شده در جدول شماره ۱ به روشنی نقش ویژه و بی‌بدیل نیروی دریایی ارتش در پشتیبانی موثر از آبادان در ایام حصر را مشخص مینماید.
در کتاب لجستیک و نقش آماد و پشتیبانی نداجا در شکست حصر آبادان که توسط انتشارات مرکز مطالعات، تحقیقات و تدوین آیین‌نامه‌های نداجا در دست چاپ می‌باشد به صورت کامل ضمن پرداختن به این موضوع بر اساس مدارک مستند موجود در مرکز اسناد دفاع مقدس نداجا و نیز با استفاده از نظر کارشناسان، رزمندگان و فرماندهان نداجا در دوران جنگ به ارائه الگوی لجستیکی نداجا در این پشتیبانی سرنوشت‌ساز می‌پردازد.
منابع و مآخذ در دفتر کیهان موجود است.
