جامعه‌پرستاری همراه همیشگی روزهای تلخ و شیرین مردم (بخش پایانی)
بیم و امیدهای پرستاران در پیچ و خم اجرای تعرفه‌گذاری
رضا الماسی
اگر بخواهیم ارزش خدمات مختلفی را که قشرهای مردم به یکدیگر تقدیم می‌کنند، این‌گونه محاسبه کنیم که هر خدمتی که مستقیماً به انسان ارتباط پیدا می‌کند، هر خدمتی که نوعی غمگساری نسبت به انسان‌های دیگر است، هر خدمتی که تقدیم‌کننده آن خدمت رنج بیشتری می‌برد و هر خدمتی که از روی علم و معرفت و آگاهی و تحصیلات است، ارزشش بیشتر است، در این صورت گمان می‌کنم که خدمت‌پرستاری، جزو ارزشمندترین حرفه‌ها و خدمت گزاری‌ها خواهد بود. چون‌پرستار، هم مستقیماً با انسان سر و کار دارد، هم غمگسارِ انسانی است که به غمگساری و همدردی و کمک او نیاز دارد و هم اینکه، بحمداللَّه، کاری از روىِ دانش و تحصیلات و علم است.
(رهبر معظم انقلاب – 20 مهر 1373)
امروز ولادت باسعادت عقیله بنی‌هاشم حضرت زینب کبری سلام الله علیهاست و این روز مبارک به پاس مجاهدت‌های این بانوی بزرگ اسلام در تقویم ما به نام روز‌پرستار نامگذاری شده است.
به تعبیر بزرگان دین ما؛پرستاری صرفاً یک شغل نیست و اصلاً با نگاه شغلی جور درنمی آید. اگر علاقه و عاطفه لازم در‌پرستار نباشد، حتماً یک جای کارش خواهد لنگید. شاید بتوان گفت؛ تقریباً هیچ‌پرستاری را سراغ نداریم که نگاهش به‌پرستاری صرفاً یک نگاه شغلی باشد. در اسلام، شفقت و همدلی و مهربانی یکی از دستورهای عمده است. اینکه در قرآن کریم می‌فرماید «رحماء بینهم» یعنی با یکدیگر مهربانند، رحیمند، این فقط مربوط به بیمارها نیست، مربوط به همه است. همه باید نسبت به همدیگر با شفقت باشند، با مهربانی باشند؛ این کاری است که پرستار انجام می‌دهد.
پرستار وقتی با بیمار رو به رو می‌شود همانند نزدیک‌ترین افراد خانواده اش با او رفتار کرده و در مسیر خدمت رسانی کمترین مضایقه‌ای نمی‌کند. چنین روحیه‌ای ناشی از فطرت پاک انسانی و روح بلند این فرشتگان زمینی است که با هیچ امتیاز مادی قابل مقایسه نیست. و اگر صحبت از احقاق حقوق این قشر بی‌ادعا می‌شود، هدف، تامین حداقل نیازهای آنهاست. چرا که پاداش حقیقی زحمات‌پرستار به عهده خداوند است.
سختی و مشقت‌های حرفه‌پرستاری بر کسی پوشیده نیست، آنان بی‌وقفه با عشق و علاقه وصف ناشدنی بدون توجه به وعده‌های مسئولان، همچنان در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی و درمانی به مراجعان خدمات رسانی می‌کنند.
بررسی وعده‌های دولت سیزدهم به جامعه‌پرستاری
پرستاران با مشکلاتی از قبیل ساعات کاری طولانی، کمبود نیروی کاری، تفاوت فاحش درآمد پزشکان و‌پرستاران، شیفت‌های زیاد به خصوص شب کاری‌ها و حتی از برخورد نه چندان مناسب همراهان و بیماران مواجه هستند. با آنکه کارشناسان و متولیان حوزه سلامت بر این باورند که‌پرستاری در مقایسه با گذشته وضعیت رو به رشدی را طی کرده است، اما جایگاه واقعی آنان در سیستم خدمات بهداشتی کشورمان به خوبی تبیین نشده و مشکلات این قشر زحمتکش همچنان پابرجاست.
عباس عبادی، معاون‌پرستاری وزیر بهداشت سال گذشته وعده داده بود: «در دوره جدید، توسعه نقش‌پرستاری در جامعه از برنامه‌های اصلی وزارت بهداشت خواهد بود تا به این وسیله به اقتصاد سلامت و بهبود شاخص‌های سلامت و نقش‌آفرینی‌پرستاران در عرصه‌های اجتماعی کمک کنیم. میزان نیاز‌پرستار در کشور حداقل 100 هزار نفر است و آمار دقیقی از‌پرستاران بیکار نداریم، بیش از 80 درصد‌پرستاران بانوان هستند که بعد از فارغ‌التحصیل شدن به دلایل مختلفی مانند ازدواج و... ترک خدمت می‌کنند و نمی‌توان این‌پرستاران را بیکار محسوب کرد. برای تبدیل وضعیت نیروهای‌پرستاری فعال در دوران کرونا، در حال تلاش برای اجرایی کردن این موضوع از طریق هماهنگی با دیگر دستگاه‌ها هستیم. بحث تعرفه‌گذاری فوق‌العاده خاص با ضریب 3 و تبدیل وضعیت نیروهای استخدامی در حال پیگیری و انجام است. همکاران‌پرستاری که باردار هستند حتما باید در بخش‌های غیر کرونا به کار گرفته شوند و در صورت تخلف پیگرد دارد. بسته تعرفه گذاری‌پرستاری تحت عنوان بسته خدمات‌پرستاری پیشنهاد شده است و امیدواریم تا سه ماه پایان سال (1400) اجرایی شود.»
حدود یک سال پس از بیان این وعده‌ها، عبادی در اجلاس رؤسای دانشکده‌ها و دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور گزارش عملکرد خود را این‌گونه ارائه می‌دهد؛ «قانون تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری سال ۸۶ تصویب شد اما بسته‌های خدمتی آن سال ۹۵ تدوین شده و اجرای آن تا ۱۴۰۰ به تعویق افتاده است. با پیگیری‌های انجام شده، اردیبهشت ۱۴۰۱ دستورالعمل نهایی این قانون در هیئت دولت تصویب شد و با ارزش‌سنجی نسبی خدمات‌پرستاری توسط بیمه، قیمت‌گذاری‌ها بر اساس بسته خدمتی تدوین و تیر ۱۴۰۱ به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور ابلاغ شد.»
معاون‌پرستاری وزارت بهداشت می‌گوید: «همه‌پرستاران در همه مقاطع تحصیلی، در تمام بخش‌های‌پرستاری با هر نوع وضعیت استخدامی در همه مراکز درمانی و بیمارستانی در بخش‌های دولتی و خصوصی مشمول این قانون تعرفه‌گذاری هستند.»
عبادی زمان اجرای این قانون را از ابتدای فروردین ۱۴۰۱ اعلام و تصریح می‌کند: «تخصیص سازمان‌های بیمه‌گر برای بستری‌ها ۹۰ درصد و برای سرپایی ۷۰ درصد خواهد بود.»
به گفته معاون‌پرستاری وزیر بهداشت، تاکنون ۱۳۴۰ مرکز در سطح کشور برای مراقبت در منزل موافقت اصولی گرفته‌اند که کمتر از ۱۱۵۰ مرکز فعال هستند. باید به ازای هر ۵۰ هزار نفر، یک مرکز داشته باشیم؛ بنابراین نیازمند ۱۷۰۰ مرکز مراقبت در منزل در سطح کشور هستیم.
او با تاکید بر تخصصی‌‌سازی در حوزه‌پرستاری، می‌افزاید: «اکنون چهار هزار و ۲۵۷ کارشناس ارشد‌پرستاری داریم که ۳۵ درصد آنها در بخش‌های غیرتخصصی مشغول به کار هستند. باید در سازماندهی نیروها بازنگری کنیم تا متخصصان در بخش های مربوطه جایابی شوند.»
مطالباتی که همچنان بر زمین مانده است
بررسی‌های میدانی گزارشگر کیهان نشان می‌دهد که علی رغم همه پیشرفت‌ها هنوز گلایه‌های به حقی وجود دارد که به طور کامل برطرف نشده است.
خانم سمیرا سلیمانی، پرستار یکی از بیمارستان‌های تهران در گفت وگو با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «متاسفانه دولت سیزدهم هم هنوز قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری را به طور کامل اجرا نکرده است و این در حالی است که قرار بود تا اول سال 1401 این قانون اجرا شود.»
او ادامه می‌دهد: «واقعاً هنوز وضع پرستارهای ما طوری نشده که بتوانند با خیال راحت به کارشان بپردازند. ما از دولت سیزدهم انتظار بیشتری در راستای تحقق وعده‌های بر زمین مانده داشتیم. البته ناامید هم نیستیم.»
سلیمانی معتقد است: «فاصله بسیار زیاد حقوق همه بخش‌های درمان اعم از کارشناسان آزمایشگاه، رادیولوژی، اتاق عمل،پرستاران و...با حقوق پزشکان، یک ناعدالتی رسمی است که باعث شده انگیزه‌ها را در میان همکاران ما تضعیف کند. وقتی بر اساس یک قانون نانوشته؛ مدیریت بخش بهداشت و درمان کشورمان همیشه باید در اختیار پزشکان باشد معلوم است که این شکاف‌ها هرگز پر نخواهد شد.»
این پرستار تهرانی تصریح می‌کند: «حداقل انتظار ما از دولت مردمی این است که این معادله ناعادلانه را بر هم بزند. در جریان مبارزه با ویروس کرونا پرستاران در هر شرایطی جان خودشان را به خطر انداختند و اگر موقعیت‌های مشابهی نیز پیش بیاید حتماً خواهند ایستاد و به نحو احسن انجام وظیفه خواهند کرد اما این نباید باعث شود که از حسن انجام کار‌پرستاران توسط مافیای نظام سلامت سوءاستفاده صورت گیرد.»
نارضایتی پرستاران از شیوه اجرای قانون
قانون تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری از سوی دولت سیزدهم به صورت نصفه و نیمه اجرا شده اما نتوانسته رضایت‌پرستاران را جلب نماید.
اعظم فخر محمودی، عضو شورای عالی سازمان نظام‌پرستاری در گفت‌و‌گویی پیرامون این موضوع اظهار می‌دارد: «سبک و شیوه علی‌الحساب قانون تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری مورد قبول سازمان نظام‌پرستاری نیست. وزارت بهداشت موظف بوده از ابتدای دی‌ماه سال گذشته که دستورالعمل تعرفه گذاری خدمات‌پرستاری ابلاغ شده است، پرداخت‌ها را اجرایی نماید.»
او می‌افزاید: «ردیف بودجه اختصاصی و اعتبارات لازم مهیا شده است. لذا؛ تضییع حقوق‌پرستاران، توزیع مبالغ ناچیز، اعمال سلایق شخصی برخی مدیران و عدم پایبندی به توافقات موجب نارضایتی‌پرستاران شده است و خواسته بر حق ما این است که کل بودجه اجرایی شدن قانون تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری در مسیر خودش هزینه شود.»
محمودی ادامه می‌دهد: «اجرای قانون تعرفه‌گذاری در حقیقت ارزش بخشیدن به خدمات اجرایی‌پرستاران است و همان‌طور که می‌دانیم بخش عظیم مراقبت‌های پرستاری توسط‌پرستاران انجام می‌شود. به دور از انصاف است که‌پرستاران نتوانند همانند سایر کارشناسان پروانه‌دار حق‌الزحمه خدمات خود را دریافت نمایند. با توجه به اینکه این بودجه از دریافتی بیمه‌ها تامین می‌شود و منبع آن مشخص است، همچنین بار مالی‌ای برای دانشگاه‌های علوم پزشکی ندارد. لذا انتظار می‌رود تسهیل بیشتری از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی داشته باشد و ساز و کار ثبت مستندات در سیستم his صورت بگیرد، تا‌پرستاران بتوانند طبق قانون و عدالت حق الزحمه خدمات خود را دریافت کنند.»
این عضو شورای عالی سازمان نظام‌پرستاری تصریح می‌کند: «به عنوان یک‌پرستار از مسئولان تقاضا دارم که اجازه ندهند زحمات و تلاش‌های این قشر زحمتکش و ایثارگر نادیده گرفته شود و حداقل حق‌پرستاران و برقراری شیوه صحیح و عادلانه بازتوزیع تعرفه‌گذاری خدمات‌پرستاری در نظر گرفته شود. خواسته دیگر‌پرستاران برقراری فوق‌العاده خاص هرچه سریع‌تر است. امیدواریم مسئولان برای قدردانی از زحمات ایثار گرایانه‌پرستاران در بحران کرونا به اجرایی شدن آیین نامه فوق‌العاده خاص جامعه عمل بپوشانند. شایسته است برای آسیب دیدگان تمامی رده‌های پیراپزشکی که طبق شواهد و مستندات پزشکی بخشی از سلامت خود را از دست داده‌اند؛ حق جانبازی در نظر گرفته شود.»
مردم قدردان زحمات پرستاران هستند
تلاش برای کاهش آلام یک انسان، جزو زیباترین مناظر زندگی انسان‌هاست. این زیبایی به طور خاص در دو سالی که همه دنیا با مسئله کرونا درگیر بودند و از آن فراری، نمود بیشتری داشت.
به تعبیر رهبر انقلاب در این مدت‌پرستاران با اینکه جان خودشان در خطر بود، با اینکه احتمال می‌دادند که خودشان مبتلا بشوند، در عین حال کارشان را رها نکردند و انصافا کار بزرگی را انجام دادند.
در میان تمام کادر درمان، از پزشکان گرفته تا نیروهای خدماتی بیمارستان‌ها، خط مقدم درگیر با ویروس کرونا‌پرستاران بوده و هستند. خود پرستاری یک کار دشوار و پراضطراب است؛ در این مدت خطر واگیری کرونا این کار پر زحمت‌پرستاران را دوچندان کرد.
همه مردم قدردان زحمات و ازخودگذشتگی‌های این قشر پرتلاش هستند.