ساختار اشرافی انگلیسی(نگاه)
امینالاسلام تهرانی
دیروز در خبرها آمد که «کر استارمر»، رهبر حزب کارگر انگلیس به اعضای همحزب خود گفته است که قصد دارد تا قدرت انتصاب اعضای مجلس اعیان را از سیاستمداران سلب کند. وی در ادامه تأکید کرده که «اعتماد ملت به سیستم سیاسی انگلیس به دلیل انتصاب نابهجای اعضای مجلس اعیان توسط رهبران حزب محافظهکار تضعیف شده» است. استارمر برای مقابله با همین ساختار اشرافی به اعضای حزب کارگر انگلیس گفته که هم سیاستهای این حزب و هم مردم این کشور قویاً خواستار انجام اصلاحاتی در مجلس اعیان هستند. همین خبر بهانه شد تا این یادداشت بسیار موجز درباره این نهاد سیاسی در انگلیس نوشته شود تا این نهاد اشرافیِ تصمیمسازِ غیردموکراتیک انگلیسی معرفی شود.
این تصمیم به دنبال اختلافاتی بر سر انتصاب برخی از افراد در مجلس اعیان انگلیس اتخاذ شد. گزارش شده است که «بوریس جانسون»، نخستوزیر اسبق انگلیس چندین انتصاب جنجالبرانگیز در این نهاد داشته، از جمله انتصابِ یکی از دوستانش که صاحب نشریه «ایونینگ استاندارد» است و همچنین انتظار میرود که برخی از متحدان سیاسی و دستیاران خود را در مجلس اعیان منصوب کند. یا گفته شده است که «لیز تراس»، نخستوزیر سابق انگلیس که رکورددار کوتاهترین دوره نخستوزیری در این کشور است، نیز با وجود رهبری فاجعهباری که تنها هفت هفته طول کشید، اقدام مشابهی را انجام داده است.
مجلس اعیان «بریتانیا» یا همان مجلس لُردها تالار دوم پارلمان این کشور بهشمار میرود. پارلمان به یک معنا در «بریتانیا» از پادشاه، مجلس عوام و مجلس اعیان تشکیل شده است. عضویت در مجلس اعیان، تا سال ١٩٩٩ صرفاً به صورت موروثی در اختیار خانوادههای اشرافی بود. اکثر اعضای مجلس اعیان غیرانتخابی هستند. این ماهیت غیرانتخابی مجلس لردها، در سالهای گذشته با انتقادات زیادی مواجه بود است. در سال ١٩٩٩ بر اساس لایحه اصلاح ساختار مجلس لردها، تعداد لردهای موروثی عضو مجلس از ۶۰۰ نفر به ۹۲ نفر کاهش یافت. تعداد لردهای روحانی در مجلس اعیان نیز ۲۶ نفر است. سایر اعضا را اشراف غیرموروثی تشکیل میدهند که البته اشراف غیرموروثی نیز معمولاً از طرف سیاستمداران برای انتصاب به پادشاه پیشنهاد میشوند.
نمایندگان هر دو مجلس عوام و اعیان مثل نمایندگان مجالس اکثر کشورهای دیگر از مصونیت پارلمانی برخوردارند و به جهت انجام وظایف نمایندگی خود قابل پیگرد از سوی دادگاه نیستند. نقش مجلس اعیان عمدتاً شامل بررسی و پیشنهاد اصلاحات شکلی یا ماهوی لوایح و طرحهای مصوب مجلس عوام است. در مجموع کارکردهای پارلمان را میتوان به مواردی چون «تحقیق و تفحص از دولت»، «قانونگذاری»، «نمایندگی»، «بحث و بررسی» و «نظارت بر دولت» خلاصه کرد. در ارتباط با مورد «تحقیق و تفحص» باید گفت که این وظیفه اغلب از طریق کمیتههای منتخب، پرسش از نخستوزیر و پرسش شفاهی یا مکتوب از وزرا و مذاکرات علنی در مجلس عوام و اعیان انجام میشود. درباره وظیفه «نظارت بر دولت» یادآوری میشود که پارلمان قدرت وتو کردن مصوبات دولت را دارد.