کشورها در سراسر جهان طی سال‌های اخیر با پیامدهای اخبار جعلی در فضای مجازی دست و پنجه نرم کرده‌اند از این رو با وضع قوانین جدید و جزای سنگین سعی در مقابله با این پدیده دارند.

به گزارش خبرگزاری مهر، فضای مجازی فرصتی برای دسترسی به انبوه اطلاعات در حوزه‌های مختلف فراهم کرده و به کاربر امکان می‌دهد با یک دستگاه ساده به داده‌های مورد نیازش درباره موضوعات مختلف دست یابد. اما بحث راستی آزمایی و مورد اتکا بودن این اطلاعات خود داستان دیگری است. با گسترش دسترسی به اینترنت برای جمعیت بیشتری روی زمین،‌اندک‌اندک گستره اخبار جعلی نیز بیشتر شده است.

اکنون فرآیند انتشار این اطلاعات جعلی و دروغین به مرحله‌ای رسیده که پیامدهای تأثیرگذاری در جوامع مختلف دارد. به عنوان مثال اخبار جعلی در نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۱۶ میلادی تأثیرگذار بود. از سوی دیگر این معضل در کشوری مانند هند که اتکای بیشتر مردم به شبکه‌های اجتماعی است نیز بسیار دردسرساز شده است.

یکی از نمونه‌های اخیر تبعات شیوع اخبار جعلی در انتخابات فیلیپین خود را نشان داد. انتخابات ریاست جمهوری فیلیپین در می‌۲۰۲۲ به دلیل شیوع کووید ۱۹ به کمپین‌های آنلاین منتقل شد. در نتیجه شخصیت‌های سیاسی به یکی از اهداف اصلی اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شدند و آزادی پست هرگونه محتوایی به گسترش این روند منجر شد. در نخستین مناظره انتخابات ریاست جمهوری که در ۱۹ مارس ۲۰۲۲ میلادی برگزار شد تمام کاندیداها متفق‌القول بودند که منتشرکنندگان اخبار جعلی باید برای پست محتوای جعلی یا گمراه‌کننده در پلتفرم‌های اجتماعی مسئول شناخته شوند. این درحالی بود که پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری فیلیپین، متا پلتفرمز ۴۰۰ حساب کاربری، صفحه و گروه را برای مقابله با نفرت پراکنی و انتشار اخبار جعلی مسدود کرد.

یکی دیگر از نمونه‌های پیامد انتشار اخبار جعلی مربوط به ژاپن است. پس از ترور شینزو آبه نخست‌وزیر پیشین این کشور، انتشار خبری جعلی که در آن هیدئو کوجیما 

سازنده انواع بازی‌های ویدئویی با ترور شینزو آبه 

نخست‌وزیر سابق ژاپن مرتبط دانسته شد، در این کشور جنجال‌هایی به راه‌انداخت.

استودیوی بازی‌‌سازی متعلق به هیدئو کوجیما پس از انتشار پست‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خبری که در آنها به استناد خبری جعلی، کوجیما را قاتل شینزو آبه نخست‌وزیر سابق ژاپن معرفی کرده بودند، اعلام کرد: «به شدت انتشار اخبار جعلی و شایعاتی که اطلاعات نادرست را منتقل می‌کنند را محکوم می‌کنیم و در برخی موارد اقدامات قانونی را در نظر خواهیم گرفت».

تجربه تأثیر اخبار و پست‌های جعلی در سرنوشت کشورها به ویژه‌ها در برهه‌های حساس سیاسی و اجتماعی سبب شده کشورهای مختلف با وضع قوانینی انتشار آن را کنترل کنند. فشار بر شرکت‌های بزرگ فناوری برای کنترل اخبار جعلی نیز در همین راستا است.

آنچه در گزارش پیش رو می‌خوانید بخشی از تلاش کشورهای مختلف برای مقابله با اخبار جعلی و گمراه‌کننده است.

نهاد فناوری استرالیایی 

کمیته داوری اخبار جعلی راه‌اندازی می‌کند

استرالیا هرچند در حوزه قانونگذاری برای اخبار جعلی به سرعت کشورهای اروپایی عمل نکرده ‌اما اقدامات اخیر این کشور نشان می‌دهد دولتمردان متوجه اهمیت این موضوع شده‌اند و سعی دارند با ابزارهای موجود با آن مقابله کنند. در همین راستا در سال جاری میلادی (۲۰۲۲ ) نهاد «گروه صنعت دیجیتال» (DIGI) در استرالیا اعلام کرد کمیته‌ای ویژه برای داوری درباره شکایات مربوط به اخبار جعلی تشکیل می‌دهد.

پیش از آن دولت این کشور تهدید کرد قوانین سختگیرانه‌تری درباره پست‌های جعلی و افتراآمیز در فضای آنلاین اجرا و همچنین اقداماتی را اتخاذ می‌کند تا مسئولیت شبکه‌های اجتماعی در قبال محتوا بیشتر شود.

«گروه صنعت دیجیتال» (DIGI) نماینده واحدهای فیس بوک، گوگل و توئیتر در استرالیا است. این نهاد اعلام کرده است کمیته جدیدالتاسیس آن برای نظارت بر اخبار جعلی نشان می‌دهد صنعت فناوری آماده است در مقابل پست‌های آسیب زا خود را قانونمند و مقرراتی را اجرا کند.

سونیتا بوز مدیرعامل DIGI در بیانیه‌ای اعلام کرد: شرکت‌های فناوری درباره یک نظام نامه اخلاقی علیه اخبار جعلی توافق کرده‌اند. ما می‌خواهیم با کمک نظارت جمعی از کارشناسان خارجی و اعتماد مردم این روند را تقویت کنیم.کمیته سه نفره مستقل از طریق یک وب‌سایت شکایات مربوط به نقض نظام نامه اخلاقی را حل و فصل می‌کند. البته این کمیته شکایات مربوط به پست‌های افراد را بررسی نمی‌کند. منشور اخلاقی صنعت شامل موارد مختلفی است، مانند اقدام علیه اخبار جعلی که سلامت عمومی را تهدید می‌کند. همچنین DIGI اعلام کرد در صورتی‌که شرکتی نظام نامه اخلاقی را نقض کند، بیانیه‌ای رسمی صادر می‌کند.

پل فلچر وزیر ارتباطات استرالیا و از جمله قانونگذاران حامی وضع قوانین سختگیرانه‌تر بر پلتفرم‌های میزبان اخبار جعلی، از این اقدام استقبال کرد، اما گروه‌های حمایت از مصرف‌کننده همچنان معتقدند چنین اقدامی کافی نیست.

تهدید و ضرب الاجل ترکیه 

بر سر پلتفرم‌های خارجی

در همسایگی ایران و در ترکیه نیز به تازگی قوانینی برای مقابله با اخبار جعلی وضع شده که جنجال‌های زیادی درپی داشته است. طبق قانونی جدید در ترکیه، شبکه‌های اجتماعی و شرکت‌های فناوری باید اطلاعات کاربرانی که اخبار جعلی و محتوای غیرقانونی به اشتراک می‌گذارند را در اختیار مقامات قرار دهند.

البته به گفته کارشناسان احتمال کمی وجود دارد که شبکه‌های اجتماعی کاملاً از قانون جدید ترکیه برای حذف اخبار جعلی و اشتراک گذاری داده‌های کاربران با دولت پیروی کنند. به این ترتیب احتمال دارد قبل از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری این کشور در ۲۰۲۳ میلادی اختلالاتی در کارکرد این پلتفرم‌ها ایجاد شود.

طبق قانون ترکیه که از هفته قبل اجرایی شد، در صورتی‌که کاربران محتوایی پست کنند که حاوی اطلاعات گمراه‌کننده باشد، باید اطلاعات آنها با مقامات به اشتراک گذاشته شود.

همچنین شبکه‌های اجتماعی ملزم می‌شوند نمایندگانی در ترکیه تعیین کنند. علاوه‌ بر آن اگر دادگاهی به این نتیجه برسد که نماینده شرکت نتوانسته اطلاعات مورد نیاز را در اختیار مقامات قرار دهد، شرکت‌های مذکور با کاهش ۹۰ درصد پهنای باند رو‌به‌رو خواهد شد. طبق این قانون، اگر شرکت‌ها محتوای غیرقانونی را ظرف چهار ساعت حذف نکنند، به طور مستقیم مسئولیت محتوای غیرقانونی و تگ‌ها را برعهده خواهند داشت.

فیس بوک، توئیتر، گوگل و دیگر شرکت‌های فناوری ملزم شده‌اند تا ‌آوریل به طور کامل از قانون جدید ترکیه پیروی کنند یا با ممنوعیت تبلیغات آنلاین و به تدریج قطع سرویس تا کاهش پهنای باند رو‌به‌رو می‌شوند. انتخابات ریاست جمهوری ترکیه در ماه ژوئن ۲۰۲۳ برگزار می‌شود.

جریمه نقدی و زندان 

برای انتشار اخبار جعلی در روسیه

روسیه یکی از کشورهایی است که سعی دارد با جریمه‌های کلان و محدود‌سازی شبکه‌های اجتماعی با اخبار جعلی مبارزه کند. پس از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ میلادی، کارزار روسیه با شرکت‌های بزرگ فناوری برای مقابله با انتشار اخبار جعلی درباره این موضوع آغاز شد.

در همین راستا و در اوایل سال جاری میلادی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه قانونی را علیه انتشار اخبار جعلی تصویب کرد که طبق آن افرادی که اخبار جعلی را در مورد نیروهای روسیه و فعالیت ارگان‌های دولتی این کشور در خارج نشر کنند با مجازات زندان و جریمه نقدی رو‌به‌رو خواهند شد.

به نوشته دویچه وله طبق این قانون، برای عاملین انتشار علنی و عمدی اطلاعات نادرست زیر عنوان پوشش خبرهای واقعی، از ۷۰۰ هزار روبل (معادل ۶۳۰۰ یورو) تا یک و نیم ملیون روبل (معادل ۱۳۵۰۰ یورو) جریمه نقدی و یا تا سه سال زندان در نظر گرفته شده است.

الکساندر خینشتاین، عضو پارلمان روسیه پیش از این گفته بود که این قانون در خدمت کسانی است که از منافع روسیه در خارج از مرزهای این کشور محافظت می‌کنند.

مجازات برای مقام‌هایی که مرتکب چنین اعمال می‌شوند، به مراتب شدیدتر است. در قانون مذکور، مجازات برای مقام‌ها از سه تا پنج میلیون روبل جریمه نقدی و یا حبس بین پنج تا ده سال پیش‌بینی شده است. در صورتی که انتشار اخبار نادرست عواقب جدی را در پی داشته باشد، خطر تا ۱۵ سال زندان وجود دارد.

علاوه ‌برآن روسیه به کرات شبکه‌های اجتماعی و شرکت‌های فناوری بزرگ را به دلیل انتشار اخبار جعلی در این زمینه جریمه کرده است.

اخیراً دادگاهی درمسکو پلتفرم توییچ را به اتهام انتشار اخبار جعلی درباره درگیری‌های روسیه و اوکراین به پرداخت ۸ میلیون روبل جریمه محکوم کرده است. توئیچ یک سرویس پخش زنده ویدئویی برای بازی‌های ویدئویی است.

پیش از آن نیز روسیه گوگل را به دلیل حذف نکردن اخبار جعلی درباره درگیری‌ها با اوکراین چهار میلیون روبل جریمه کرده بود.

راسکامنادزر ناظر ارتباطات روسیه اعلام کرده بود اقداماتی برای مجازات گوگل به دلیل اشاعه اخبار جعلی در یوتیوب انجام می‌دهد و به این شرکت فناوری هشدار داده بود.

البته این فقط دو نمونه از اقدامات روسیه در مواجهه شبکه‌هایی است که با انتشار اخبار جعلی از دستورات دولت پیروی نمی‌کنند.

ممنوعیت تحریف اخبار رسانه‌های رسمی در چین

چین نیز سابقه‌ای طولانی در مقابله با اخبار جعلی و قانونمند‌سازی شبکه‌های اجتماعی و شرکت‌های فناوری دارد.

به نوشته فارین پالیسی، چین تجربیات گسترده‌ای در این زمینه دارد. این کشور در سال ۲۰۱۶ میلادی قانون امنیت سایبری را تصویب کرد. در سال ۲۰۱۷ میلادی این قانون از تهیه کنندگان اخبار اینترنتی خواست اطلاعاتی که رسانه‌های دولتی منتشر می‌کنند را بدون تحریف منتشر کنند. همچنین شبکه‌های اجتماعی از انتشار اخبار مستقل یا انتشار اطلاعات بدون درنظر گرفتن منبع آنها منع شدند.

در عوض شبکه‌های اجتماعی موظف هستند گزارش‌هایی که در رسانه‌های رسمی ثبت شده را بازنشر کنند. همچنین در سال ۲۰۱۸ میلادی قانون جدیدی در این کشور وضع شد که طبق آن تهیه‌کنندگان سرویس‌های میکروبلاگ باید مکانیسم‌های ضد شایعه را فعال می‌کردند تا با این روند مقابله شود. در این قانون بخش اعظم مسئولیت فیلترکردن و قانونمندکردن اطلاعات آنلاین برعهده شرکت‌های فناوری گذاشته شده است.

از سوی دیگر مقامات چینی باید به طور مستقیم درباره شبکه‌های اجتماعی تحقیق کنند که گسترش اخبار جعلی را تسهیل می‌کنند. براساس قانون ۲۰۱۶، دولت پکن از بایدو خواست تبلیغات تأیید نشده را حذف کند و روش‌هایی برای ترمیم خسارات ناشی از انتشار اخبار جعلی ایجاد کند. در این میان در اوایل سال جاری میلادی یکی از مشاوران دولت چین خواستار وضع قوانینی برای ممنوعیت اخبار جعلی و اشتباه در فضای آنلاین شد و این چالش را دلیل اصلی قطبی شدن عقاید عمومی در چین دانست.

به نوشته گاردین، جیا کوینگ گائو یکی از اعضای بلندپایه‌ترین سازمان مشاوره سیاسی چین معتقد است انتشار اخبار جعلی به تنش میان چین و کشورهای خارجی منجر شده است. او در مصاحبه‌ای در این باره گفت: به عنوان مثال گاهی اوقات گروه‌های مختلفی اظهارنظرهای منفی خارجی علیه چین را منتشر می‌کنند.

سنگاپور و قانون حفاظت در برابر دروغ 

و دستکاری آنلاین

سنگاپور نیز یکی دیگر از کشورهایی است که برای مقابله با اخبار جعلی اقداماتی انجام داده است. این کشور در می‌سال ۲۰۱۹ میلادی «قانون حفاظت در برابر دروغ و دستکاری آنلاین»

(Protection from Online Falsehoods and Manipulation Act)

را در پارلمان خود تصویب کرد که طبق آن پلتفرم‌های آنلاین از جمله شبکه‌های اجتماعی، موتورهای جست‌وجو و سرویس‌های تجمیع اخبار موظف خواهند بود محتوایی که از سوی دولت اشتباه است را حذف کنند یا برای آن اصلاحیه صادر کنند. شرکت‌های بزرگ فناوری که از این قانون پیروی نکنند با جریمه‌ای تا سقف یک میلیون دلار سنگاپوری (حدود ۷۲۲ هزار دلار) رو‌به‌رو خواهند شد.

افرادی که این قانون را چه در داخل چه در خارج کشور نقض کنند، در صورت محکومیت با جریمه‌ای تا سقف ۶۰ هزار دلار یا زندان به مدت ۱۰ سال رو‌به‌رو می‌شوند. این درحالی است که بسیاری از کشورهای جنوب شرقی آسیا قوانین مشابهی دارند.

ویتنام نیز قانون مشابهی وضع کرده که شرکت‌های بزرگ مانند فیس بوک و گوگل را موظف به افتتاح دفتری در این کشورها می‌کند. دولت‌های این منطقه با اتکا به حفظ امنیت ملی چنین قانونی را وضع کرده‌اند.

حذف محتوای افترا‌آمیز در آلمان ظرف ۲۴ ساعت

آلمان نیز از کشورهایی است که قانونی درباره اخبار جعلی و نفرت پراکنی در اینترنت دارد که به نام «Netzwerkdurchsetzungsgeset» مشهور است.

این قانون از یکم ژانویه ۲۰۱۸ میلادی اجرا می‌شود و طبق آن شبکه‌های اجتماعی و پرتال‌ها باید محتوای غیرقانونی یا افترا‌آمیز را ظرف ۲۴ ساعت حذف کنند. این قانون هیچ ضمانتی درباره فرآیند سریع یا تجدیدنظر درباره تصمیم گرفته شده درباره محتوا را شامل نمی‌شود و به طور واضح حوزه محتوایی که باید مسدود شود یا محتوای نامناسب را مشخص نمی‌کند.

جریمه و زندان 

جزای انتشار محتوای جعلی در فرانسه

در سال ۲۰۱۸ میلادی پارلمان فرانسه نیز قانونی وضع کرده که هدف آن قدرت بخشی به قضات است تا حذف اخبار جعلی طی بازه انتخابات ریاست جمهوری تسریع شود.

امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه این قانون را ارائه کرده بود که قبل از تصویب توسط سنای کشور دو بار رد شده بود. این یکی از نخستین تلاش‌ها در اروپا برای محدود کردن محتوای جعلی به حساب می‌آید چراکه ماکرون معتقد است اینترنت باید قانونمند شود.

این قانون به CSA (آژانس ملی پخش فرانسه) قدرت می‌دهد تا کانال‌های تلویزیونی که توسط کشورهای خارجی کنترل می‌شوند یا تحت تأثیر کشورهای دیگر هستند را در صورت انتشار اخبار جعلی تأثیرگذار در رأی‌گیری تعلیق کند. این بدان معنا است که فرانسه قدرت دارد تا هر تلویزیون خارجی که اخبار جعلی منتشر می‌کند را مسدود کند. همچنین افرادی که قانون را نقض کنند با یک سال زندان و جریمه‌ای تا سقف ۷۵ هزار یورو رو‌به‌رو می‌شوند.

تلاش اتحادیه اروپا برای مبارزه با اخبار جعلی

نیاز به قانونمند‌سازی شرکت‌های بزرگ فناوری پس از انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا بیشتر شد. در آن زمان روسیه از شبکه‌های اجتماعی برای تأثیرگذاری بر رأی دهندگان استفاده کرد. شرکت‌های بزرگ مانند فیس بوک و توئیتر تعهد دادند که با اخبار جعلی مقابله کنند اما مشکلات بدتر شد. طی همه گیری ویروس کرونا اخبار جعلی درباره سلامت و بهداشت دوباره در شبکه‌های اجتماعی شدت گرفت و شرکت‌های فناوری در واکنش به آن بسیار کند عمل کردند، در نتیجه انبوهی از اخبار جعلی و محتوای نادرست آنتی واکسیناسیون در پلتفرم‌ها موج می‌زد.

به نوشته آسوشیتدپرس، اروپا پس از رصد این چالش‌ها قانونی را تصویب کرد تا علاوه‌بر کنترل قدرت شرکت‌های بزرگ فناوری مانند گوگل و فیس‌بوک، با اخبار جعلی نیز مبارزه کند. طبق قانون جدید، شرکت‌های بزرگ فناوری باید محتوای خود را در کشورهای اروپایی بیشتر رصد کنند تا کاربران این کشورها را در مقابل نفرت پراکنی، اخبار جعلی و دیگر محتوای نفرت پراکنی آنلاین محافظت کنند. این موارد بخشی از قانون اتحادیه اروپا هستند که به تازگی تصویب شده‌اند.

البته تصویب این قانون فرآیند آسانی نبود و مقامات اتحادیه اروپا پس از مذاکراتی طولانی درباره اصول «قانون سرویس‌های دیجیتال» به توافق رسیدند. طبق این قانون شرکت‌های فناوری باید مشخص کردن مشکل را برای کاربران راحت‌تر کنند، تبلیغات آنلاینی که کودکان را هدف گرفته منع کنند. همچنین شرکت‌های ناقض قوانین با میلیاردها دلار جریمه رو‌به‌رو می‌شوند.

تحت قانون اتحادیه اروپا دولت‌ها می‌توانند از شرکت‌ها بخواهند طیف وسیعی از محتوایی که غیرقانونی و جعلی محسوب می‌شوند از جمله محتوای حاوی تروریسم، کودک آزاری، نفرت پراکنی و کلاهبرداری‌های آنلاین را حذف کنند.

پلتفرم‌های اجتماعی مانند فیس بوک و توئیتر باید ابزارهایی در اختیار کاربران قرار دهند تا چنین محتوایی را به سرعت و به راحتی نشان گذاری کنند تا حذف آنها تسهیل شود. بازارهای آنلاین مانند آمازون نیز باید همین روند را درباره محصولات جعلی مانند در پیش بگیرند.

لایحه انگلیس برای محافظت از مردم 

در برابر اخبار جعلی

انگلیس نیز به سهم خود نتیجه تأثیر گسترش اخبار جعلی بر پلتفرم‌های آنلاین را تجربه کرده است. طبق گزارش‌های مختلف در رأی گیری برای خروج این کشور از اتحادیه اروپا، انتشار اخبار جعلی نقش پررنگی در تصمیم گیری رأی دهندگان داشت. به گفته کارشناسان، روسیه در انتشار این اخبار جعلی نقش مهمی داشت.

به نوشته گاردین، در همین راستا و با توجه به این موضوع، براساس تغییراتی در قانون «ایمنی آنلاین» شرکت‌های فناوری ملزم خواهند بود کاربران اینترنت را در مقابل اخبار جعلی که از سوی دولت‌های متخاصم منتشر می‌شوند و جامعه و دموکراسی در انگلیس را تهدید می‌کنند، محافظت کنند.

این قانون شبکه‌های اجتماعی، سرویس‌های پخش ویدئو و موتورهای جست‌وجو را ملزم می‌کند اقداماتی در پیش گیرند تا مردم تا حد ممکن در مقابل اخبار جعلی منتشر شده توسط دولت‌های دیگر که قصد دخالت در انگلیس دارند، قرار نگیرند.

نادین دوریس وزیر فرهنگ این کشور نیز اعلام کرد اشغال اوکراین تمایل روسیه به استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای گسترش اخبار جعلی و دروغ را نشان می‌دهد. او در این باره گفت ما نمی‌توانیم اجازه دهیم که کشورهای خارجی یا دست نشانده‌های آنها از اینترنت برای انجام جنگ‌های آنلاین خصمانه بدون مانع استفاده کنند. به همین دلیل بخش‌های حمایتی لایحه ایمنی آنلاین را قدرتمندتر می‌کنیم تا تضمین شود شبکه‌های اجتماعی اخبار جعلی با پشتیبانی کشورهای متخاصم را ریشه‌کن کنند.

بنابراین‌بندی به لایحه ملی امنیتی افزوده می‌شود که هم اکنون در پارلمان انگلیس تحت بررسی است. لایحه ایمنی آنلاین پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال تصویب شود و طبق آن شرکت‌های فناوری باید اقداماتی برای جلوگیری از آزاررسانی اخبار جعلی که کشورهای متخاصم منتشر کنند به افراد عادی جلوگیری کنند.

همچنین طبق بند جدید انتشار اخبار جعلی به فهرست جرم‌های اولویت دار لایحه تبدیل می‌شود و شرکت‌های فناوری باید با قدرت تمام از انتشار آنها جلوگیری کنند. شرکت‌های نقض‌کننده قوانین با جریمه‌ای تا سقف ۱۸ میلیون پوند یا ۱۰ درصد درآمد جهانی شرکت رو‌به‌رو می‌شوند.

جدال هندوستان با اخبار جعلی 

در شبکه‌های اجتماعی

جدال هند با اخبار جعلی با گذر زمان شدت بیشتری گرفته و به همین دلیل فشار دولت هند بر شرکت‌های فناوری برای قانونمند‌سازی هرچه بیشتر محتوا نیز فزونی گرفته است. در این میان شرکت‌های فناوری نیز سعی دارند ردپای اخبار جعلی در پلتفرم‌هایشان را پاک کنند.

به همین دلیل است که در سال ۲۰۱۹ میلادی واتس‌اپ در هند تعداد پیام‌هایی که یک کاربر می‌تواند فوروارد کند به پنج مورد کاهش داد. از سوی دیگر بازنشر پیام‌هایی که به طور گسترده فوروارد می‌شوند نیز محدود شد.

از سوی دیگر فیس بوک سعی کرد یک سیستم هوش مصنوعی برای ردیابی و مسدود ‌سازی اخبار جعلی بسازد.

در همین راستا دولت هندوستان تصمیم گرفت قوانین کامل و جامعی برای حوزه فناوری وضع کند که به قانون فناوری اطلاعات مشهور شده است. اخبار جعلی و گمراه‌کننده در شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال نیز در ذیل این قانون قرار دارند.

در سپتامبر ۲۰۲۱ میلادی نشریه تایمز آو ایندیا در گزارشی در این باره نوشت: دولت به دنبال تصویب قانونی است تا از سوءاستفاده از آزادی رسانه‌ها جلوگیری و از شهروندان در برابر اخبار جعلی محافظت کند. این درحالی است که اخبار جعلی در رسانه‌های دیجیتال تا حد زیادی قانونمند نبوده‌اند و قوانین موجود فقط بر رسانه‌های چاپی و تلویزیون‌ها را در بر می‌گرفت.

آمریکا در گیر و دار لایحه‌های مختلف

 برای مقابله با محتوای جعلی

آمریکا نیز از هجوم اخبار جعلی بی‌نصیب نبوده است. می‌توان نقطه اوج انتشار اخبار جعلی در شبکه‌های اجتماعی را طی انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ این کشور دانست که دونالد ترامپ برنده آن شد.

در همین راستا و در اکتبر ۲۰۱۷ میلادی کنگره لایحه‌ای را اعلام کرد که پلتفرم‌های آنلاین مانند گوگل و فیس بوک را ملزم می‌کرد نسخه‌ای از تبلیغات آنلاین را حفظ کنند و براساس آن باید مشخص می‌شد چه کسی هزینه تبلیغ را پرداخته است. در حقیقت هدف این قانون رادیو، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی بودند.

در نوامبر همان سال نمایندگان فیس بوک، توئیتر و گوگل در مقابل کمیته قضائی سنا درباره نقش خود در انتشار اخبار جعلی طی بازه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری شهادت دادند.

در همین راستا برای جلوگیری از گسترش اخبار جعلی در بازه‌های انتخاباتی، دولت آمریکا سیستمی ایجاد کرده تا امنیت انتخابات را تضمین کند. مرکز Global Engagement وزارت کشور آمریکا سعی دارد به طور فعال با اخبار جعلی که کشورهای متخاصم منتشر می‌کنند، مقابله کند. از سوی دیگر آژانس زیرساخت و سایبری (زیر مجموعه وزارت امنیت میهن) نیز سعی می‌کند از یکپارچگی انتخابات محافظت کند.

در این میان کنگره آمریکا بارها سعی کرده با انتشار گسترده و الگوریتمی اخبار جعلی و دروغ‌های سیاسی مقابله کند. قانون ممنوعیت تبلیغات سیاسی هدفمند میکرو و «قانون NUDGE شبکه اجتماعی» که مطالعاتی را برای بررسی و توصیه مداخلات برای تقویت محتوای مضر در پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی ایجاد می‌کند مثال‌هایی از این دست‌اند.

این در حالی است که انتخابات میان دوره مجلس آمریکا به زودی برگزار می‌شود و چالش‌های مربوط به اخبار جعلی در آمریکا همچنان وجود دارد.

ایران؛ از قانونگذاری تا تجربه عدم اقدام موثر...

در ایران نیز شورای عالی فضای مجازی پیش از این سند الزامات پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خلاف واقع در فضای مجازی را تصویب کرده است.

در قانونی که در شورای عالی فضای مجازی به تصویب رسیده است، وزارت ارشاد مکلف شده درگاه‌های نشر (پایگاه‌های اطلاعاتی و سایت‌ها) را شناسایی و احراز کند. سکوهایی که این درگاه‌ها روی آنها سرویس می‌گیرند نیز شامل این بخش شده و باید شناسایی شوند. این وزارتخانه مکلف شده که سازوکار جامعی برای رصد و راستی آزمایی اطلاعات و اخبار ایجاد کند، به بیان دیگر باید یک پلتفرم مرجع برای آگاهی رسانی به مردم در رابطه با اخبار صحیح ایجاد و در آن پلتفرم، اخبار خلاف واقع به مردم آگاهی رسانی شود؛ این وزارتخانه همچنین باید یک نظام اعتبارسنجی ایجاد کند تا درگاه‌هایی که اخبار را منتشر می‌کنند از نظر صحت اخبار، درجه‌بندی شوند.

 مطابق این سند، قوه قضائیه نیز باید با هماهنگی مرکز ملی فضای مجازی و همکاری وزارت ارشاد و وزارت ارتباطات، یک لایحه قضائی مناسب برای مقابله با اخبار و اطلاعات خلاف واقع که همه ابعاد را پوشش دهد، تهیه کند.

با توجه به اینکه یک سری از اخبار خلاف واقع، جعلی و تحریف شده به صورت سازمان یافته علیه کشور از بیرون مدیریت می‌شوند، وزارت امور خارجه نیز باید با ظرفیت‌های دیپلماتیک و حقوقی خود علیه منشأ خارجی اقدام کند.

فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی پیش از این در همین زمینه گفت: بر اساس مصوبه شورای عالی فضای مجازی کشور مسئولیت بررسی و پیگیری اخبار جعلی بر عهده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. همچنین این وزارتخانه می‌تواند برای ساماندهی تولید و توزیع محتوا از سوی کاربران غیرحرفه‌ای (UGC) و افزایش کاربر محور شدن این فضا نقش مؤثری ایفا کند.

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در همین باره عنوان کرده است: این وزارتخانه اهتمام جدی برای رفع چالش‌های فرهنگی ناشی از توسعه فضای مجازی در کشور و تقسیم کار دستگاهی متناسب با تحولات فضای مجازی دارد.

اسماعیلی با تاکید بر اینکه وزارت ارشاد برای تحول ساختاری نیازمند پشتیبانی شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی است، افزود: این وزارتخانه آمادگی دارد تا با شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی در حوزه‌های مأموریتی و در جهت منافع نظام مقدس جمهوری اسلامی برای حمایت و دفاع از حقوق کاربران و تولیدکنندگان محتوا همکاری و هماهنگی بیشتر داشته باشد. وی با اشاره به اینکه شورای عالی فضای مجازی می‌تواند نقش بسیار مهمی در تقسیم کار تخصصی و حرفه‌ای بین دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی در حوزه فرهنگ و محتوا در فضای مجازی ایفا کند، تصریح کرد: با توجه به طراحی و ارائه طرح جامع نظام رسانه‌ای کشور به مجلس شورای اسلامی، آمادگی همکاری در این موضوع با مرکز ملی فضای مجازی در این وزارتخانه وجود دارد. این در حالی است که علی رغم داشتن مصوبات قانونی و با علم بر اینکه اخبار جعلی فضای مجازی بارها به کشور ضربه وارد کرده است، هنوز اقدام عملی برای مقابله مؤثر با فیک نیوزها صورت نگرفته و در اتفاقات اخیر نیز که اخبار و پست‌های جعلی نقش اساسی در ناآرامی‌ها و آشوب‌های خیابانی به همراه داشتند مهم‌ترین اقدام عملی، فیلتر‌شدن پلتفرم‌های خارجی بود.

فیلترینگ اگر چه می‌تواند تا حدودی از گسترش فیک‌نیوز جلوگیری کند اما راه‌حل قطعی برای مقابله با آن نیست چرا که اخبار جعلی همچنان و با وجود فیلترشکن‌ها در فضای مجازی و برای کاربران ایرانی قابل توزیع‌اند.