جشنواره تئاتر مقاومت درحالی‌که تنها کمتر از پنج سال از پایان جنگ تحمیلی گذشته بود کار خود را آغاز کرد. این جشنواره برخلاف همتای سینمایی‌اش جشنواره فیلم مقاومت که به دلیل عدم تمایل هنرمندان به حضور در جشنواره فجر سال‌های ابتدایی انقلاب که آن را ادامه‌دهنده فستیوال فیلم تهران در دوران پهلوی می‌دانستند به‌واسطه استقبال هنرمندان تئاتری کار خود را آغاز کرد. امیر دژاکام دبیر دوره اول و دوم در گفت‌وگویی به‌صراحت اعلام کرده بود که استقبال بیش از 200 اثر در نخستین فراخوان جشنواره که آن سال‌ها با عنوان یادواره تئاتر دفاع مقدس برگزار می‌شد برای ما غیرمنتظره بود و همین تمایل، نشان می‌داد که اگر فیلم مقاومت به دلیل عدم حضور هنرمندان سینمایی به فیلم فجر شکل گرفت تئاتر مقاومت تنها به خاطر استقبال و علاقه هنرمندان تئاتری به مفهوم دفاع مقدس و مقاومت آغاز به کارکرد و همین سنگ محکی است که بدانیم قاطبه هنرمندان تئاتری نه‌تنها به ژانر مقاومت علاقه دارند که به‌شرط ایجاد بسترهای مناسب از آن استقبال نیز خواهند کرد. نمونه‌اش حضور فعال هنرمندان تئاتر در جبهه‌ها برای اجرای تئاتر و ایضاً استقبال از برپایی جشنواره‌ها و رویدادهای مرتبط با مفهوم دفاع مقدس در دهه هفتاد چون جشنواره تئاتر سنگر، شربیانی، ایثار، فتح خرمشهر و بسیاری دیگر؛ اما برپایی هجده دوره جشنواره تئاتر مقاومت با تمام فرازوفرودهایش همانند دو امدادی است که تیم و گروه اجرایی از دبیر گرفته تا مدیران ستادی هر دوره‌ای را تحویل تیم بعدی داده و بی‌تردید بخشی از این تکامل و رشد طی هجده دوره محصول تلاش و اهتمامی است که در ادوار گذشته رخ‌داده است؛ اما از این نکته نیز نباید غافل ماند که دوره هجدهم به معنای واقعی و حقیقی نماد و نشانی از بلوغ و اعتلا باید شمرده شود؛ از بین‌الملل شدن به معنای حقیقی تا توجه ویژه و به‌دوراز شعر و شعار به گروه‌های استانی و شهرستانی و حتی پیوند ادبیات پایداری با تئاتر مقاومت و راه‌یابی 5 نمایش برگزیده تنها در یک بخش فرعی نه اصلی جشنواره به مهم‌ترین رویداد تئاتری انقلاب اسلامی چون جشنواره تئاتر فجر را ازجمله المان‌های بلوغ این رویداد تئاتری پس از سه دهه می‌تواند یادکرد. البته این نکته نیز قابل‌توجه است که در ادوار گذشته تلاش‌هایی مبنی بر جامه عمل پوشاندن به آنچه بیان شد صورت گرفت. اما به هر دلیلی یا آنچه وعده داده‌شده بود رنگ واقعیت به خود نگرفت و یا سطح و خواسته دبیر و تیم اجرایی پایین‌تر از وضعیت فعلی بود مانند یکی از ادوار که دبیر وقت جشنواره به‌صراحت از راه‌یابی تنها دو اثر منتخب از کل بخش‌های جشنواره به تئاتر فجر سخن گفت و یا آرزوی حضور جشنواره در استان‌ها که به هر دلیلی امکان اجرایی شدنش فراهم نشد و یا دوره سیزدهم که علی‌رغم اعلام دبیر وقت مبنی بر حضور 30 گروه تئاتری از 20 کشور جهان به جشنواره طی بیانیه‌ای رئیس‌وقت بنیاد فرهنگی روایت فتح اعلام کرد که این امر محقق نخواهد شد و طی یک خبر ارسالی به خبرگزاری‌ها با ذکر جزئیاتی از تلاش‌ها و درنهایت عدم بین‌المللی شده گفت: تلاش بر این است که در دوره‌های آینده این جشنواره را به معنای واقعی بین‌المللی برگزار کنیم؛ اما آرزوی بین‌الملل شدن تنها به دوره سیزدهم خلاصه نمی‌شود و در دوره‌های یازدهم و شانزدهم نیز تلاش‌هایی صورت گرفت که بازهم به دلایل مختلف محقق نشد ولی درهرصورت باتجربه ادوار گذشته و تلاش‌های صورت گرفته در ادوار جشنواره با اهتمام ویژه دوره هجدهم این آرزوی دیرینه را محقق کرد و جشنواره سراسری عنوان بین‌الملل به خود گرفت که این افتخار پیش از آنکه بر سینه سیاست‌گذاران و مدیران فعلی جشنواره بنشیند بر تارک جشنواره تئاتر مقاومت نشسته است و هرکسی که از عمق جان معتقد به اعتلای مفهوم مقاومت در تئاتر است بی‌شک خشنود و خوشحال است.

اما مروری به ادوار جشنواره تئاتر مقاومت خود روایتی جذاب و جالب است از سرگذشت رویدادی که اکنون و در دوره هجدهم به یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین جشنواره‌های تئاتری بدل شده است. امیردژاکام را می‌بایست دبیر دوره اول و دوم این جشنواره نامید جشنواره که درمجموع دو سال برپایی در سال‌های 73 و 74 بیش از 370 اثر برای یک جشنواره نوپا ارسال می‌شود که همان‌طور که در ابتدا بیان شد نشان از علاقه و اشتیاق هنرمندان تئاتر برای حضور در این رویداد ملی و میهنی دارد اما از دوره سوم در سال 74 سکان هدایت جشنواره به دست حسین مسافر آستانه افتاد و این هنرمند سرشناس و مطرح تئاتری تا سال 82 به‌عنوان دبیر جشنواره مشغول به فعالیت شد، جشنواره‌ای که بی‌شک یکی از دلایل موفقیتش از دل‌وجان پای‌کار بودن این مدیر و هنرمند تئاتری حکایت می‌کرد مسافر اکنون نیز به‌عنوان یکی از ارکان مهم در دوره هجدهم به‌عنوان مشاور عالی در حال مشورت دادن و همکاری است و مطمئناً حضور چنین هنرمندی در اعتلای دوره هجدهم بسیار مؤثر بوده است اما جشنواره تئاتر مقاومت در آن سال‌ها که عنوان یادواره سراسر تئاتر دفاع مقدس را یدک می‌کشید در مجموع پذیرای بیش از چهار هزار متن بود که خود گنجینه تمام‌عیاری را از متون نگارش شده پیرامون تئاتر دفاع مقدس به‌جای گذاشت گنجینه که در روزگار مدیریت مسافر بر مسند انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس ساماندهی شد اما با رفتن ایشان آن گنجینه نیز مورد بی‌مهری مدیران بعدی قرارگرفته و امروز هیچ اثری از آن وجود ندارد گنجینه‌ی که امروز عدم وجودش مهم‌ترین لطمه را به تئاتر مقاومت زده زیرا گلایه هنرمندان از نبود نمایشنامه‌ها دفاع مقدسی برگرفته از عدم وجود چنین گنجینه گران‌بهایی است اما در سال 82 جشنواره برای وسعت و گسترش در سراسر کشور به‌صورت منطقه‌ای برپا شد که علی‌رغم تلاش‌های حسین مسافر آستانه آن‌هم باز به دلیل مرکزیت و محوریت جشنواره با پایتخت عملاً رخ نداد و بازهم جشنواره تنها محدود و محصور به تهران شد؛ اما سید محمد علوی را باید سومین دبیر جشنواره تئاتر مقاومت در سال 83 نامید، دبیری که جشنواره را با دریافت بیش از هزار متن ذیل بنیاد حفظ آثار برپا کرد اما این جشنواره تا سال 86 دیگر برگزار نشد و همان سال‌ها طی اطلاعیه از سوی بانی برگزارکننده به دلایلی ازجمله رفع نواقص و تبعیض‌های موجود و ریل‌گذاری مجدد و به‌روز متوقف شد اما سال 86 با دبیری مرحوم سعید کشن فلاح و ارسال 300 اثر در سنندج برگزار می‌شود آن‌هم با احترام به تلاش‌های مرحوم کشن فلاح اما با لیست موجود و بررسی آثار اجراشده می‌توان به‌وضوح دید که نمایش‌ها اجراشده در سنندج اغلب آثار آماده‌ای بودند که در تهران به روی صحنه رفته بودند و تنها یک هزینه مسافرت و نقل‌مکان به جشنواره تحمیل‌شده بود ولی پس‌ازاین دوره نیز جشنواره تا سال 90 دوباره متوقف شد. سال 90 اما جشنواره با چند تغییر اساسی مجدد و پس از چند وقفه کار خود را با دبیری حسین پارسایی آغاز کرد، جشنواره برای بار سوم تغییر نام داد و این بار به دلیل گستره وسیع‌تر از عبارت تئاتر مقاومت به‌جای تئاتر دفاع مقدس استفاده شد از طرفی این جشنواره از بنیاد حفظ آثار به بنیاد فرهنگ روایت فتح و مشخصاً ذیل انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس نقل‌مکان می‌کند و رسماً به دوسالانه بدل می‌شود. در این دوره نیز 700 اثر متقاضی حضور در این رویداد می‌شوند که بعد از دو وقفه نامتعارف و نامشخص همچنان نشان از پویایی، استمرار و استقبال هنرمندان دارد. در سال 92 و در دوره چهاردهم مجدد حسین مسافر سکان هدایت را به دست گرفته و با 540 اثر متقاضی جشنواره را برگزارمی‌کند. دوره پانزدهم نیز شاهد حضور مجدد حسین پارسایی با 700 اثر متقاضی و در سال 97 برای اولین بار امیر نصیر بیگی آن‌هم در شرایط پیچیده و اوج فعالیت‌ها جریان غرب‌گرا و نفوذی‌ها در تئاتر دبیری را می‌پذیرد و با دریافت 550 اثر متقاضی جشنواره را در او فعالیت‌ها علیه تئاتر دفاع مقدس و مقاومت برگزار می‌کند. در سال 99 و همزمان با شیوع ویروس کرونا اما بنیاد فرهنگی روایت فتح به‌عنوان برگزارکننده این جشنواره مصر به برپایی است که با تمام سختی‌ها و مشقت‌های آن سال حمید نیلی به‌عنوان هفتمین دبیر تئاتر مقاومت و همزمان مسئول انجمن تئاتر انقلاب و دفاع مقدس تجربه جدیدی را در برپایی آن‌هم در روزهای سخت کرونا از سر می‌گذراند، جشنواره با ابتکار و خلاقیت نیلی و گروه اجرایی‌اش به سمت مجازی شدن می‌رود و انصافاً یک‌تنه جور تعطیلی تئاتر و بی‌تدبیری مدیران وقت مرکز هنرهای نمایشی را می‌کشد تا جایی که به‌صراحت باید اذعان کرد دوره هفدهم تئاتر مقاومت چراغ تئاتر کشور را روشن نگه داشت که اگر چالش کرونا و اتخاذ سیاست‌های غلط دولت وقت نبود دوره هفدهم را نیز باید یکی از مهم‌ترین ادوار نامید اما هر چه بود و هر چه شد با حمایت‌های ریاست بنیاد فرهنگی روایت فتح دوره هفدهم نیز در بهترین حالت ممکن خودش برپا شد تا در اسفند 1400 خبر دبیری سید وحید فخر موسوی به‌عنوان هشتمین دبیر تئاتر مقاومت از سوی سید محمد نادری رئیس‌بنیاد فرهنگی روایت منتشر شد دوره‌ای که در همان روزها با وعده‌های بزرگ و دست‌نیافتنی از سوی فخر موسوی مانند توجه به عدالت فرهنگی در سراسر کشور، بین‌المللی شدن و حتی همراهی کم‌نظیر با تئاتر فجر عملاً حتی خوش‌بین‌ترین کارشناسان و متخصصان را نیز در تردید به انجام گرفتش رسانده بود اما با رسیدن به موعد برپایی در گستره ایران اسلامی وعده‌ها یکی پس از دیگری رنگ واقعیت به خود گرفت. از بین‌المللی شدن و اجراهای آثار متقاضی در عراق تا توجه ویژه به تئاتر استانی که به حیاط‌خلوت جریانات نفوذی در تئاتر بدل شده است بخش‌ها یکی پس از دیگری در سراسر کشور در حال برپایی است و مشخصاً بخش تئاتر خیابانی که در استان یزد برگزار شد و 5 اثر برگزیدگان بخش به جشنواره تئاتر فجر معرفی گردیده شد. صدالبته در این حرکت پرشتاب معدود افرادی هستند که بنا به دلایل مختلف در گوشه‌کنار زمزمه‌های تفرقه‌افکنانه و مخالف خوانی سر می‌دهند اما بی‌شک جشنواره تئاتر مقاومت در دوره هجدهم به بلوغ و اعتلای خود رسید و عملاً این مخالفت‌ها نه از سر دلسوزی برای تئاتر مقاومت که بنا به برخی انحصارطلبی‌های ویژه است البته که حساب این افراد با جریان‌های سازمان‌یافته مبنی بر نقش بر آب شدن نقشه‌ها و پلن‌های این جریانات ذیل نفوذ سازمان‌یافته در تئاتر جدا خواهد بود اما بی‌تردید آنچه از سوی معاندین و مخالفین نباید می‌شد اکنون شده و راه برگشتی در کار نیست درنتیجه باید پذیرفت که با تلاش و اهتمام تمامی دست‌اندرکاران از سال 72 تا امسال جشنواره تئاتر مقاومت در دوره هجدهم به بلوغ، رشد و اعتلای خود رسید و این افتخار نه در کیسه و جیب مدیران و سیاست‌گذاران فعلی که بر سپهر رویداد تئاتر انقلاب و دفاع مقدس حک خواهد شد. البته این نکته مهم نباید فراموش شود جشنواره تئاتر مقاومت در دوره نوزدهم کاری به‌مراتب سخت‌تر را در پیش دارد و آن‌یک مرحله جلوتر بودن از دوره هجدهم است که ان‌شاءالله باتدبیر مدیران آن زمان این امر نیز محقق شود که هرچه این جشنواره بهتر و موفق‌تر برپا شود سبد تئاتر مقاومت غنی‌تر و مؤثرتر خواهد شد.