محمدرضا کلهر

بنابر گزارش شبکه «ان بی سی» این حملات با موشک‌های تاماهاوک و بمب‌افکن‌های «اف – ۲۲» انجام شده‌اند. این جنگنده‌‌ها مدرن‌ترین و گران‌ترین جت‌های شکاری آمریکا هستند و هر یک ۱۸۹ میلیون دلار قیمت دارند. طبق اظهارات مقامات آمریکایی این حملات در اولین ساعات روز گذشته مناطق شرقی سوریه را که تحت کنترل گروه تروریستی داعش قرار دارد، هدف قرار داده است.
این حمله نخستین اقدام نظامی آمریکا در سوریه پس از سخنان باراک اوباما است که از تصمیم خود برای انجام عملیات نظامی به منظور تضعیف و در نهایت، نابودی نیروهای داعش سخن گفت. روزنامه نیویورک‌تایمز، از مقام‌های دولتی آمریکا نقل کرده است که این حملات بر «الرقه» متمرکز خواهد بود. جایی که از مراکز و پایگاه‌های اصلی داعش است.
اما جدای از چگونگی حمله آمریکا به خاک سوریه دو نکته قابل تامل در این مورد وجود دارد: نقض حاکمیت سوریه و دلایل اصلی اوباما برای فرمان حمله.
نقض حاکمیت سوریه: در نظام دولت – ملت‌‌ها حاکمیتی که به دولت‌های مدرن داده شد آن را از لحاظ تاریخی  بی‌همتا ساخت. در دوران پس از صلح وستفالیا، از لحاظ حقوقی دولت‌‌ها دارای حق حاکمیت برابر تحت حقوق بین‌الملل- علی رغم تفاوت در اندازه منابع و قدرت نظامی- شدند. اگر چه این برابری ممکن است در عمل وجود نداشته باشد، اما اساس و بنیان نظام بین‌المللی دولت‌محور  را در عصر حاضر  تشکیل می‌دهد. به شکل عام این توافق وجود دارد که حاکمیت به این معنا است که حکومت قدرت انحصاری و صلاحیت کامل بر سرزمین و شهروندان خود را دارد. حاکمیت داخلی به وسیله حق انحصاری حکومت برای استفاده از زور درون یک سرزمین و جمعیت شناخته می‌شود. حاکمیت خارجی نیز به دولت‌‌ها یک‌سری حقوق ذاتی تحت حقوق بین‌الملل می‌دهد؛ مثلاً حق اعلام جنگ!
با توجه به این تعریف پذیرفته‌شده، اقدام آمریکا در حمله به مواضع داعش در خاک سوریه بدون توافق دمشق «نقض صریح حاکمیت» این کشور است. این تخلف بزرگ آمریکا می‌تواند آمار بدعت‌های این کشور در عرصه بین‌الملل را باز افزایش دهد، همچنان که در مورد عراق و لیبی نیز به صورت یکجانبه و با بهانه‌های واهی این تخلف را مرتکب شد. اوضاع این دو کشور در نتیجه دخالت‌های یکجانبه آمریکا در شرایط کنونی بسیار نابسامان است و در لیبی دولت مرکزی هیچ قدرتی در برابر تروریست‌‌ها و شبه‌نظامیان ندارد.
اما هدف اصلی اوباما از این اقدام چیست؟ به نظر می‌رسد تضعیف دولت مرکزی سوریه و انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره مهم‌ترین دلایل کاخ سفید برای انجام چنین حملاتی است. بخوانید:
تضعیف دولت مرکزی سوریه: در سال گذشته باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا نتوانست برای حمله به سوریه و سرنگونی نظام این کشور اجماعی در عرصه بین‌الملل به وجود آورد. بنابراین بیشترین تلاش خود را در تجهیز تروریست‌های مستقر در سوریه به کار گرفت و نتیجه آن قدرت‌گیری گروه داعش شد! در شرایط کنونی ظاهرا تاکتیک آمریکا در برابر سوریه تغییر کرده و به بهانه حمله به مواضع داعش سعی در تضعیف دولت مرکزی این کشور را دارد تا زمینه برای پیشروی مخالفان به اصطلاح میانه‌روی مورد حمایت غرب فراهم شود. بنابراین حمله اخیر جنگنده‌های آمریکا به شمال و شرق سوریه به بهانه مبارزه با داعش از این بعد نیز قابل بررسی است. ولید المعلم وزیر خارجه سوریه نیز هدف از این اقدام را تلاش برای تضعیف و سرنگونی نظام حاکم در سوریه اعلام کرده است.
انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره: انتخابات میان‌دوره‌ای 2014 سنای آمریکا در حالی در 4 نوامبر (13 آبان‌ماه) برگزار می‌شود که جو عمومی در سطح کشور آمریکا، به نفع حزب حاکم دموکرات نیست. تعداد دموکرات‌‌ها نسبت به جمهوری‌خواهان در سنا 55 به 45 است. حال در ایالت‌هایی که عمدتاً اوباما در آنها بازنده بوده، کرسی‌های سنا مورد رأی‌گیری قرار می‌گیرد. در تاریخ آمریکا، اغلب هنگام انتخابات میان‌دوره‌ای، حزب مخالف (در حال حاضر، حزب مخالف، حزب جمهوری‌خواه است) اکثریت را به دست می‌گیرد. از سوی دیگر اوباما به دنبال آن است که با حمله به داعش که این بار حمایت افکار عمومی آمریکا را نیز به همراه دارد، بیشترین استفاده تبلیغاتی را برای کسب رای ببرد. در واقع رسانه‌های غربی با تبلیغات و شانتاژهای چند ساله خود به دنبال آماده کردن فضای افکار عمومی برای حمله نظامی به سوریه بوده‌اند. اوباما نیز حمله به خاک سوریه را برای انتخابات اخیر کنگره این کشور بهترین برگ برنده می‌داند.
در پایان می‌توان نتیجه گرفت که در شرایط کنونی، آمریکا با نقض حاکمیت کشور سوریه بدعت خطرناکی را در عرصه بین‌الملل بنیان می‌گذارد که در صورت عدم مقابله دیگر قدرت‌های بین‌المللی با این اقدام، ثبات و امنیت کشور‌ها به هر بهانه و بدون هیچ گونه قانون یا مجوزی می‌تواند مورد حمله قرار بگیرد. از سوی دیگر اوباما سعی کرده است که در فرصت باقی‌مانده دوران ریاست جمهوری خود و همچنین با توجه به نزدیک بودن انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره وجهه عمومی دموکرات‌‌ها را در میان مردم آمریکا بهبود ببخشد، چرا که به زعم منتقدان اوباما، در عرصه بین‌الملل بسیار منفعلانه رفتار کرده است لذا سعی دارد با حمله به داعش در عراق و به ویژه سوریه توجیهی برای منتقدان خود فراهم کند.