آهن و آجر به جای برنج و چای(گزارش از دور و نزدیک)
گیلان استانی کوچک از نظر وسعت اما مهم از نظر تامین محصولات کشاورزی و حفظ امنیت غذایی مردم است که برخورداری این خطه از زمین‌های حاصلخیز، اهمیت حفظ مزارع آن را بیش از پیش نمایان می‌کند.
در چنین شرایطی نمی‌توان به راحتی از عواقب منفی سبز شدن آهن و آجر به جای خوشه‌های برنج در بهترین مزارع شالیزاری که باید 40درصد برنج مرغوب و کیفی سفره مردم ایران را تامین کند، چشم‌پوشی کرد.
هرچند ساخت بزرگراه، راه‌آهن و توسعه شبکه‌های راهی گیلان مزایای بسیاری برای استان دارد ولی بدون اجرای قوانین سخت‌گیرانه و برنامه‌های حمایتی از بخش کشاورزی این موارد نیز می‌توانند به تدریج خطر تخریب اراضی شالیزاری و سرسبزی گیلان را به صدا درآوردند.
زمین در استان گیلان یک منبع اقتصادی مهم برای ساکنان آن است که و هر وجب خاک آن به دلیل باروری بالا اهمیت و ارزش زیادی دارد.
آب‌وهوای معتدل و در نتیجه سرسبزی و وجود نعمت‌های کم‌نظیری مانند جنگل‌های انبوه و دریا، زنگ خطر تغییر اراضی مرغوب را به صدا درآورده و بر خرید و فروش مزارع استان به قشر مرفه بویژه پایتخت‌نشینان شتاب بخشیده است.
این نگرانی برای دوستداران طبیعت گیلان وجود دارد که مبادا با ساخت راه‌آهن و اتصال آن به شبکه سراسری و احداث اتوبان رشت قزوین که فاصله این استان را با پایتخت کوتاه‌تر می‌کند، گیلان به جای پرداختن به کشاورزی، به یک تفرجگاه و حیات خلوتی برای تهران‌نشینان تبدیل شود.
نابودی تدریجی اراضی مرغوب کشاورزی نظیر شالیزارها و باغ‌های چای در مناطق جلگه‌ای و گندمزارهای مناطق کوهستانی درچند سال اخیر روند افزایشی داشته است.
ضعف مالي، خرد بودن مالکیت اراضی کشاورزی به کمتر از یک دهم در هکتار برای هر فرد، مقرون به صرفه نبودن کشت برنج، از بین رفتن انگیزه فرزندان کشاورزان برای ادامه کار پدران و بالا بودن سختی کار کشاورزان از جمله عواملی هستند که آینده کشاورزان در گیلان را تهدید می‌کنند.
حمید غلامی از پژوهشگران عرصه‌های کشاورزی و منابع طبیعی می‌گوید: برای جلوگیری از روند تخریب فعلی باید بیش از هر چیزی تغییر کاربری اراضی کشاورزی و غیرکشاورزی و عرصه‌های ملی به عنوان یک جرم تلقی شود.
وی وظیفه استانداری گیلان را در این زمینه بسیار مهم می‌داند و براین باور است که این نهاد باید با اجرای طرح‌هایی عوامل ضعف و تغییر و فروش اراضی را مشخص و مناطق بحرانی استان را شناسایی کند و برای جلوگیری از این تغییر کاربری برنامه‌ریزی داشته باشد.
غلامی اظهار کرد: غیراقتصادی شدن بخش کشاورزی به خاطر هزینه‌های بالای کشت و نهاده‌های کشاورزی، سبب شده تا تغییر اراضی کشاورزی به عنوان یک چالش بزرگ در سطح استان گیلان بویژه در مناطق روستایی مطرح باشد.
وی یادآور شد: وقتی این اراضی اقتصادی نباشند، تمایل کشاورزان به فروش زمین بیشتر می‌شود تا آنان بتوانند درآمد حاصل از آن را برای فراهم کردن شغل دیگری حتی شغل کاذب هزینه کنند.
این کارشناس بخش کشاورزی با تاکید بر این که دولت باید با اعمال مقررات سخت‌گیرانه جلوی این روند را بگیرد، افزود: کشاورزان به دلیل درآمد پایین به راحتی حاضر می‌شوند اراضی کشاورزی خود را بفروشند درحالی که سرمایه‌گذاران سایر استان‌ها که ارزش این زمین‌ها را می‌دانند، به راحتی اقدام به خرید آن می‌کنند.
به عقیده وی، برای جلوگیری از خرد شدن زمین‌های کشاورزی در ایران و استان گیلان نیز می‌توان قوانین ارث را به نحوی اصلاح کرد که وراث به شیوه‌های دیگری از محصول زمین‌های کشاوزی بهره ببرند و نیازی به تقسیم اراضی نباشد.
اسماعیل آرمون رئیس سابق سازمان نظام مهندسی کشاورزی گیلان در این باره می‌گوید: روند تغییر کاربری اراضی در استان گیلان با سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی مغایرت دارد و باید این رویه تغییر کند.
این کارشناس کشاورزی می‌افزاید: در روند کنونی، شالیزارهای استان به محلی برای ساخت و ساز اعم، ویلاسازی، منطقه گردشگری و محلی برای تولید محصولاتی مانند پرورش ماهی سردابی تبدیل می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: ممکن است بیش از 30 درصد اراضی در حال تغییر کاربری مجوز داشته باشند اما می‌توان گفت 70 درصد تغییر کاربری‌ها درگیلان فاقد مجوز است.
اگرچه مسئولان کشاورزی گیلان، تغییر کاربری اراضی زراعی را خطری جدی در گیلان می‌دانند اما تاکنون واقعیت‌ها بیانگر روند رو به رشد تغییر کاربری اراضی مرغوب شالیکاری گیلان در گوشه و کنار شهرها و روستاهای آن است به نحوی که به نظر می‌رسد اراده جدی در برخورد با این روند وجود نداشته است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان کمبود نیرو و خلأ قانونی در موضوع تغییر کاربری اراضی زراعی محدوده طرحهای هادی روستایی را از مشکلات این بخش می‌داند و می‌گوید: تا زمانی که حفظ کاربری اراضی زراعی به یک فرهنگ عمومی تبدیل نشده باشد، انگیزه‌های سودجویی برای تغییر کاربری وجود خواهد داشت.
علیرضا شعبان‌نژاد خاطرنشان کرد: جهاد کشاورزی گیلان حداکثر توان خود را در مقابله با پدیده ساخت و سازهای غیرمجاز در اراضی و شالیزاری به کار گرفته است.
وی می‌افزاید: به زودی اکیپ‌های گشت حفاظتی و مراقبتی اراضی در شهرستان‌های مورد هدف سودجویان با همکاری بخش خصوصی و به منظور کاهش تغییر کاربری و اعلام به موقع متخلفین به محاکم قضایی راه‌اندازی می‌شود.
محمدعلی نجفی استاندار گیلان نیز در این باره به ایرنا می‌گوید: موضوع جلوگیری از تغییر کاربری اراضی کشاورزی استان حتی از دو ماه پیش از ابلاغ معاون اول رئیس‌جمهوری مبنی بر برخورد قاطع با زمین‌خواری به فرمانداران ابلاغ شده است.
وی تاکید کرد: هر چند میزان تغییر کاربری اراضی کشاورزی گیلان درمقایسه با دیگر استان‌های شمالی وسیع نیست و به صورت خرد صورت گرفته اما مسئولان گیلان بر مقابله جدی با این پدیده تاکید دارند.نجفی مشکل بیکاری در استان را بر پدیده تغییر کاربری اراضی کشاورزی گیلان موثر دانست و تاکید کرد که مقابله با زمین‌خواری و تغییر کاربری اراضی در دستور کار استانداران قرار دارد و عزم دولت برای مقابله با این پدیده جدی است.