افروختن چـراغ عادت‌های خــوب در دوران پساکـرونا
گالیا توانگر
سختی درست است که موج به موج می‌آید، اما وقتی آرام می‌گیرد از شما دریای آرامش می‌سازد. در پس این آرامش یک دنیا تجربه و رفتارهای خوب برایتان به ارمغان می‌آورد. شما که تا قبل کرونا قدر ثانیه‌های زندگی‌تان را نمی‌دانستید الان به‌خوبی درک کرده‌اید که زمان کوتاه و باارزش‌ترین دارایی ماست. شما که تا قبل کرونا به تغذیه و ورزش توجه و علاقه چندانی نداشتید، حالا می‌دانید که باید تغذیه سالم و ورزش در اولویت روزانه شما قرار بگیرند. شما که تا قبل کرونا قدر خودتان را نمی‌دانستید، حالا درک کرده‌اید که توکل، صبر و خودشناسی بزرگ‌ترین دستاوردهای زندگی‌تان خواهند بود.
دوران کرونا به ما آموخت که قدر لحظه لحظه‌هایمان را بدانیم و برای رشد معنوی و فردی و اجتماعی‌مان در مسیر درست و با برنامه‌ریزی هدفمند به‌پیش برویم. انسان حقیقتاً نیاز به این تلنگر داشت. مصادیق عادت‌های خوبی که از دوران کرونا رواج یافت، بی‌شمارند؛ اما شک نکنید که یکی از بهترین آنها عادت به مطالعه روزمره است. بسیاری از کسانی که در دوران کرونا به دنبال راه‌هایی برای سرگرمی یا کاهش استرس هستند، یکی از بهترین راه‌های مقابله با کم‌حوصلگی، دلتنگی و استرس را مطالعه روزمره یافتند.
عادت به تغذیه سالم در دوران کرونا
عملکرد سیستم ایمنی بدن نقشی مهمی در پیشگیری از بیماری‌ها دارد. تجربه بیماری کرونا به ما آموخت کمبود ویتامین‌های دی، سی، آ تا چه حد می‌تواند در تضعیف سیستم ایمنی بدنمان و مستعد شدن ما به انواع بیماری‌ها از جمله کرونا مؤثر باشد.
تقویت سیستم ایمنی بدن و تأمین مایعات، پروتئین و ریزمغذی‌ها یکی از راه‌های مقابله با بیماری کروناست. به‌طورکلی نوشیدن مایعات کافی باعث رقیق شدن ترشحات و تسکین گلودرد می‌شود و به دلیل هضم راحت مایعات، بدن انرژی کافی برای مقابله با بیماری دارد.
فاطمه سورانی یک کارشناس ارشد تغذیه ضمن بیان مطالب بالا برایمان توضیح می‌دهد: «نوشیدن آب آشامیدنی سالم و مایعات گرم به مقدار فراوان به دفع سموم و حفظ ایمنی مناسب بدن کمک میکند. کرونا عادت به نوشیدن کافی آب را در ما نهادینه کرد. خیلی وقت‌ها ساعت‌ها بدنمان را در ریاضت بی‌آبی می‌گذاشتیم و وقتی دچار سردرد می‌شدیم از خودمان می‌پرسیدیم: در آخرین برگه آزمایشمان که همه چیز خوب بود، پس منشأ این سردردها از کجاست؟»
وی برای تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه میکند: «روزانه حتماً سه وعده اصلی غذایی و حداقل دو میان وعده غذایی مصرف کنید. از گروه‌های نان و غلات سبوس‌دار، میوه و سبزی‌ها هر روز استفاده کنید. از وعده‌های غذایی کوچک و کم‌حجم ولی پرانرژی ترجیحاً به‌صورت پوره‌ای و نرم استفاده کنید. برای تأمین پروتئین روزانه از ماهی یا مرغ، پنیر، لبنیات کم‌چرب پروبیوتیک، تخم‌مرغ حبوبات و مغزهای خام مانند گردو استفاده کنید. در وعده صبحانه از تخم‌مرغ آب‌پز، پنیر کم‌چرب، نان و غلات سبوس‌دار، گردو، عدسی فرنی و شیربرنج استفاده کنید.»
این کارشناس ارشد تغذیه با تأکید بر اهمیت قراردادن میوه‌ها و سبزی‌ها در برنامه غذایی روزانه به‌منظور تقویت سیستم ایمنی بدن توضیح می‌دهد: «هر روز از انواع میوه‌ها مثل موز، کیوی، سیب مرکبات و آبمیوه‌های طبیعی تازه استفاده کنید. هر روز از سبزی‌های شسته و ضدعفونی شده مثل اسفناج، جعفری، لوبیا سبز، هویج، کدو حلوایی، گوجه‌فرنگی، فلفل‌دلمه‌ای بروکلی، گل‌کلم استفاده کنید. این سبزی‌ها را به‌صورت بخارپز کنار غذا مصرف کنید.»
وی در تکمیل صحبت‌هایش توصیه میکند: «روزانه از انواع سوپ‌های مقوی مانند سوپ کدوحلوایی، جو، مرغ، قارچ و آش‌های سبک مانند آش برنج، جو و سبزی... مصرف کنید. برای تقویت سیستم ایمنی و مهار سرفه از عسل استفاده کنید.
با مصرف روزانه منابع غذایی دارای ویتامین سی مثل مصرف سبزی و سالاد همراه با غذا، میوه‌های حاوی ویتامین سی مثل پرتقال، نارنگی، لیمو شیرین کیوی و سبزی‌های دارای ویتامین سی مثل انواع کلم، گل‌کلم، شلغم، فلفل سبز و فلفل‌دلمه‌ای، جعفری، پیازچه، شاهی، گوجه‌فرنگی بدنتان را در برابر بیماری‌ها به‌ویژه کرونا بیمه کنید. همراه با غذا و سالاد، آب نارنج یا آب‌لیمو ترش تازه مصرف کنید.
هویج و کدوحلوایی و سبزی‌های سبز تیره مثل اسفناج، برگ چغندر و برگ‌های تیره‌رنگ کاهو از منابع خوب ویتامین آ هستند.»
حذف تشریفات اضافی در آغاز زندگی مشترک
تجربه سنوات گذشته همزمان با شیوع کرونا و اجبار خانواده‌ها برای برگزاری ساده مراسم ازدواج باعث شد نرخ ازدواج مثبت شود و رشد پیدا کند. بسیاری از کارشناسان معتقدند حذف تشریفات اضافی در برگزاری مراسم ازدواج از مهم‌ترین عوامل مثبت شدن نرخ آمار ازدواج است.
این آمار و ارقام حاکی از آن است که گلایه‌مندی برخی جوانان نسبت به هزینه‌های ازدواج و اجبار برخی خانواده‌ها برای آغاز زندگی مشترک همراه با خرج‌های اضافی و غیرضروری چندان بی‌راه نیست. شاید شیوع کرونا در کنار همه آثار منفی‌اش برای دختران و پسران جوانی که هزینه‌های ابتدایی زندگی مشترک دست و پای آنها را برای آغاز زندگی‌شان بسته بود، یک اثر مثبت داشت و به علت شرایط خاص با برگزاری مراسم ساده و به دور از تجملات و تشریفات توانستند راهی خانه بخت شوند.
اکنون که تأثیر مثبت حذف آداب‌ورسوم غلط و تشریفات اضافی در شکل‌گیری و رونق ازدواج دختران و پسران مجرد بیش از همیشه برای مردم جامعه عیان شده است و طبیعتاً برکات زیادی چون آرامش فردی و روحی، کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش جمعیت را به دنبال خواهد داشت، خوب است در فرهنگسازی و تداوم تقبیح این هزینه‌تراشی‌های اضافی برای ازدواج دختران و پسرانی که میانگین سن ازدواج آنها به حدود ۳۰ سالگی رسیده است، تلاش کنیم.
غیر از هزینه‌های هنگفت تالارهای عروسی که بعضاً بیش از چند ده میلیون تومان و شاید بیش از این مبالغ فقط برای چند ساعت از خانواده عروس و داماد دریافت می‌کنند و می‌توان این هزینه را با برگزاری محدود و پذیرایی ساده‌تر صرفه‌جویی کرد، به نظر می‌رسد باید مواردی همچون اصرار بر خرید سرویس کامل طلا در اولین قدم‌های ازدواج یا ده‌ها میلیون هزینه کرایه ماشین فلان مدل با گل‌آرایی پرهزینه یا فیلم‌برداری با سیستم‌های گران‌قیمت آن‌چنانی، آتلیه‌های گران‌قیمت، و هرگونه تشریفات زاید یا مثلاً برپایی چندین مراسم پرخرج و همراه با چشم و هم چشمی از جمله جشن سوری و مجلل عقد، حنابندان یا مراسم بازدید از جهیزیه و... را نیز از لیست مراسم و سنت‌های ازدواج حذف کرد یا به‌سادگی برگزار کرد.
برخی از مراسم به‌شدت به گسترش آفت چشم و همچشمی دامن می‌زند. یکی از این مراسم بازدید از جهیزیه است. در شرایطی که تهیه سطح بالای جهیزیه‌ای که نه ملزومات موردنیاز دو جوان در ابتدای زندگی را تأمین کند، بلکه بتواند همه فامیل را راضی کند بسیار سخت و پرهزینه شده است.
حجت‌الاسلام شهاب مرادی، کارشناس مذهبی و سبک زندگی، در انتقاد از برپایی مراسم تشریفاتی ازدواج همچون بازدید از جهیزیه نوعروس می‌گوید: «از شرکت در مراسم بازدید و رویت جهیزیه خودداری کنید و از اساس این نوع دعوت‌ها را توهین به شخصیت خودتان تلقی کنید. اصلاً برایتان فرق نکند جهیزیه مربوط به چه عروس خانمی است؛ هر عروس خانمی! حتی از نزدیک‌ترین اقوام و عزیزترین دوستانتان. دقت بفرمایید دوست، فامیل و آشنای شما و همان در و همسایه معروف، فقط برای چهار نفر مثل من و شما، خودش و خانواده‌اش را به‌سختی اقتصادی انداخته است تا پس از رویت تمام جزئیات جهیزیه، مورد تشویق شما و سایرین قرار بگیرد، همین! و اگر خواستگارهای متعددی بی‌دلیل رد می‌شوند، به دلیل خجالت از همین بازدیدکنندگان دو فامیل از جهیزیه محقر- بخوانید شرافتمندانه- است.»
فروغ نیلچی‌زاده، استاد حوزه و دانشگاه نیز در تقبیح افزودن مراسم و تشریفات ازدواج می‌گوید: «شاید تا ۲۰ یا ۲۵ سال پیش، مراسم حنابندان مربوط به شهرستان‌ها و شهرهای دورافتاده بود؛ آن هم به‌صورت بسیار زیبا و خانوادگی و برای نوعی تبرک و اتفاقاً دوری از مُدهای پوک و مدرن غربی امروز. امروزه اما این مراسم در شهرهای بزرگی مثل تهران، مشهد، تبریز، اصفهان و شیراز به یک رسم تفاخری تبدیل شده و در آن کلی بریز و بپاش می‌شود، طوری که متأسفانه هم حدود الهی رعایت نمی‌شود و هم حدودی که در مسائل مالی هست.»
وی می‌افزاید: «از نظر فرهنگ اسلامی و توحیدی، الزام خاصی برای ازدواج نیست جز این که زن و مرد به هم تعهد می‌دهند که در سختی و راحتی همراه هم باشند. مراسم و مناسبت‌ها کاملاً وابسته به عرف اجتماعی است که برای اهل تقوا این عرف می‌شود عرف مؤمنانه؛ یعنی چیزی که لزوماً بر اساس قواعد قرآن باشد. مثلاً یکی از آن قواعد، «قانون دوری از اسراف و تبذیر» است که متأسفانه در مراسم‌های ما به شکل وسیعی وجود دارد. درحالی‌که قرآن آن را یک خط قرمز جدی اعلام میکند: «إن المُبَذِّرین کانُوا إخوانُ الشیاطین یا إن اللّه لا یحِبُّ المُسرفین. این‌ها هشدارهای کم‌رنگی نیست، ولی در فرهنگسازی اجتماعی ما متأسفانه بر این دو مبنا به‌عنوان سیستم‌های خطاسنجی و خطاشناسی مطلقاً تأکید نمی‌شود و این بلای اجتماعی مدام گسترش می‌یابد.»
نکاتی برای عادت‌های سالم
در طول دوران کرونا
در دنیایی که به نظر می‌رسد همه چیز در زندگی عادی روزمره ما و مدت بسیار کوتاهی تغییر کرده است، احساس می‌کنیم مواردی هستند که از کنترل خارج شده‌اند. ایام كرونا فرصتی شد که کنترل برنامه روزانه خود را سفت و سخت به دست بگیریم و تمرین کنیم تا مفید و سالم زندگی کنیم. مهم است که متمرکز بر ایجاد یا حفظ عادات سالم با تمرکز بر کنترل مواردی باشیم که می‌توانیم اصلاح و یا تقویتشان کنیم.
سرهنگ دوم پرویز ارجمند، جانشین فرمانده انتظامی شهرستان کوه چنار استان فارس که خود عمری با نظم و ترتیب و توجه به ثانیه‌های باارزش زندگی برنامه‌ریزی روزانه‌اش را با جدیت دنبال کرده است، برای یک برنامه سالم روزمره توصیه میکند: «حفظ یک برنامه منظم برای خواب، به‌ویژه در مواقع استرس شدید، برای سلامت جسمی و روانی ما حیاتی است. خواب به تقویت عملکرد ایمنی بدن، بهبود تمرکز، کنترل خلق‌وخو و افزایش مقاومت در برابر استرس کمک میکند. اگر معمولاً ۷ الی ۸ ساعت نمی‌خوابید، اکنون زمان خوبی برای شروع این عادت است.»
وی در ادامه می‌افزاید: «داشتن عادات غذایی سالم امری بسیار مهم است. سعی کنید در یک برنامه غذایی عادی قرار داشته باشید و از میان وعده‌های غیرضروری خودداری کنید. ممکن است شما کسی باشید که عادت دارد دائماً در سفر باشید، بنابراین اکنون زمان مناسبی برای کاهش سرعت، امتحان کردن دستورالعمل جدید و خلاقیت است. دریافت هیدراتاسیون کافی در طول روز را فراموش نکنید.
بسیاری از ما در موقعیت‌هایی قرار داریم که می‌بینید زندگی کاری شما و زندگی در خانه به یک‌شکل تبدیل شده است. ایجاد یا ادامه تعادل زندگی کاری و ایجاد مرزها مهم است. این شامل هر دو مرز جسمی و روانی است.
فضای کار شما نباید در همان مکانی باشد که می‌خوابید. باید سعی کنید زمان تنظیم و شروع کار را متوقف کنید (تا آنجا که می‌توانید کنترل کنید) تا به خودتان فرصت دهید تا تازه شوید، راه‌اندازی مجدد کنید و خود را از روز کاری جدا کنید.»
سرهنگ دوم پرویز ارجمند برای نظم‌دهی به برنامه روزانه توصیه به انضباط شخصی و مسئولیت‌پذیری در انجام برنامه روزانه داشته و می‌گوید: «روال عادی روزمره شما ممکن است کاملاً متفاوت از روال فعلی شما باشد. صرف‌نظر از این، داشتن یک برنامه برای ایجاد تمرکز بهتر روی کارها و امکان مدیریت بهتر وقت شما، بسیار مناسب است. همچنین به حفظ نظم و انضباط شخصی کمک میکند و مسئولیت‌پذیری را ایجاد میکند.
معمولاً احساس انزوا در این زمان‌ها است. به همین دلیل است که اکنون بیش از هر زمان دیگر، ادامه ارتباط با دوستان و خانواده مهم است. چندین گزینه مجازی مختلف برای تحقق این امر وجود دارد. می‌توانید تماس‌های تلفنی روزانه یا هفتگی را برنامه‌ریزی کنید.
مهم است که به خودتان فرصت دهید تا این احساسات را بشناسید و به روشی سالم با آنها کنار بیایید. اگر احساس استرس می‌کنید یا از آنچه در اطراف شما می‌گذرد اضطراب دارید، برای آرامش این احساسات وقت بگذارید. پیشنهادها برای کنترل استرس شامل تمرین روش‌های آرام‌‌سازی پیش‌رونده، و تنفس عمیق است.»
وی در پایان صحبت‌هایش توصیه به ورزش روزانه میکند: «فعالیت‌های بدنی ممکن است باعث خلاقیت شود، به دنبال یک برنامه وزنه‌ای یا تقویت‌کننده باند ورزشی باشید که می‌توانید در خانه انجام دهید. سعی کنید با یکی از این پیشنهادهای ساده شروع کنید.»