پرسش:

از منظر آموزه‌های وحیانی، سعادت انسان در چیست، و راهکارهای رسیدن به آن کدام است؟

پاسخ:

در بخش نخست پاسخ به این سؤال به تعریف سعادت و اینکه رسیدن به هر هدفی راهکار خاص خود را دارد و رسالت پیامبران هدایت به راهکار سعادتمندی انسان بوده است،‌پرداختیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطالب را پی می‌گیریم.

راهکارهای رسیدن به سعادت

قرآن کریم در سوره کوچکی به نام «العصر» ضمن تاکید با یک قسم می‌فرماید: بشر جز با داشتن چهار خصلت، زیانکار و بدبخت است: اول: ایمان دوم: عمل صالح سوم: توصیه و تشویق دیگران به حق و حقیقت چهارم: توصیه و تشویق دیگران به صبر و استقامت. آری اینها در واقع چهار رکن و ستون و راهکار ساختن کاخ سعادت بشری می‌باشند.

1- ایمان

راهکار ایمان در واقع اساسی‌ترین رکن حیات طیبه انسانی است. انسان از آن جهت که انسان است نمی‌تواند بدون ایمان زندگی خوش و مقرون به آسایش و آرامشی داشته باشد. حرکات و فعالیت‌های انسان همین قدر که از حدود، خور و خواب و خشم و شهوت و لذت‌های آنی تجاوز کرد، نقطه اتکایی لازم دارد. بدون آن نقطه اتکا، نه حرکات و فعالیت‌های انسان، نظم و انضباطی پیدا خواهد کرد،‌و نه مقرون به نشاط و رغبت خواهد بود،‌چرا که شعاع اعمال و حرکات لازم و ضروری انسان خیلی بلندتر و گسترده‌تر از غرایز اولی و حیوانی است! اولین فرق انسان با حیوان این است که زندگی او اجتماعی است،‌ و در زندگی اجتماعی‌ پای انجام وظایف و تکالیف اجتماعی مطرح است و دیگر غریزه و طبیعت حکمفرما نیست. وظیفه و تکالیف او راستی و امانت و فداکاری و انصاف و عدالت و تقوا و عفت و پاکدامنی را می‌طلبد، که این همان نقطه اتکایی است که ما از آن به ایمان تعبیر می‌کنیم.

2- عمل صالح

ممکن است مردمی ایمان داشته باشند اما عمل صالحی نداشته باشند. نباید تعجب کرد، زیرا گاهی مردمی به مبادی عالیه، یعنی خدا و پیامبران و کتب آسمانی و اولیای دین اعتقاد و ایمان دارند، ولی در اثر برخی انحرافات و اشتباهات گمان می‌کنند که تنها ایمان داشتن کافی است و عمل صالح اهمیت چندانی ندارد. یا ممکن است مردمی عمل بکنند و عملشان هم متکی به ایمان و عقیده باشد ولی در تشخیص عمل صالح اشتباه کرده باشند، مانند خوارج و گروه‌های تکفیری که با اعتقاد و ایمان اعمالی را انجام می‌دهند ولی مصداق عمل صالح نخواهد بود!

3- توصیه دیگران به حق و حقیقت

این راهکار اجتماعی فرد را موظف می‌کند که دیگران را توصیه، تشویق و تحریک به ملازمت ایمان و حق و عمل شایسته بنماید. افراد جامعه نسبت به یکدیگر نه تنها بایست ایمان داشته باشند و نیکو عمل کنند، بلکه باید به انواع وسایل قولی و عملی یکدیگر را به ایمان و عمل صالح توصیه و تشویق کنند و جامعه خود را طوری بسازند که دائما افراد تحت تلقین کارهای خیر واقع گردند، نه آنکه خدای ناخواسته وضع جامعه به صورتی درآید که در آن افراد دائما تحت تلقین بدکاری و فساد قرار گیرند.

4- توصیه دیگران به صبر و استقامت

راهکار صبر و استقامت و پایمردی یکی از رئوس کمالات انسانی است که اگر فرد یا جامعه‌ای از آن برخوردار نباشد حوادث و ناملایمات روزگار آنها را از پای درمی‌آورد. چرخ روزگار همیشه بر وفق مراد اشخاص و جامعه نمی‌گردد و تندباد حوادث همواره در جهت موافق حرکت کشتی حرکت نمی‌کند، باید در مقابل حوادث ناگوار و ناملایمات ایستادگی و پایداری کرد و افراد باید دائما یکدیگر را به صبر و استقامت و پایداری توصیه و تشویق کنند. قرآن کریم می‌فرماید: اگر مردم در راه حق استقامت بورزند، ما از دریای رحمت خود، آب فراوان نصیب ایشان خواهیم کرد. (جن- 16)