صــدا و سیــما و مبارزه با ولنگاری فرهنگی
حسین کارگر
این روزها اغلب حوزههای فرهنگی کشور ما با معضل «ولنگاری فرهنگی» مواجه هستند. این معضل در فضاهایی مثل سینما و تئاتر بسیار زیاد است که نمود آن هم تولید فیلمها و نمایشهایی با ماجراهای غیراخلاقی است. در عرصه کتاب و نشر هم به طور محدود و پنهان و بیسر و صدا، چنین مشکلاتی دیده میشود.
در چنین شرایطی است که صداوسیما، امنترین عرصه فرهنگی و هنری شناخته میشود.به همین دلیل هم مدیران این رسانه ملی باید همت زیادی را برای حراست از این امنیت به خرج دهند.
اما اینکه صداوسیما از سلامت و پاکیزگی نسبی برخوردار است، به تنهایی کافی نیست. صداوسیما باید پا را از این هم فراتر نهد و به جبههای برای تقابل با ولنگاری فرهنگی تبدیل شود.
این موضوع از آنجا مهم به نظر میرسد که صداوسیما و به خصوص تلویزیون، پرمخاطبترین رسانه کشور است و نفوذ و تأثیرگذاری آن با هیچ رسانه دیگری قابل مقایسه نیست. همه مردم، روزانه چندین ساعت از وقت خود را پای تلویزیون و گاهی رادیو میگذرانند. این واقعیت، مسئولیت رسانه ملی را زیاد کرده است.
مبارزه با ویروسهای فرهنگی در صداوسیما دو وجه دارد؛ ایجابی و سلبی. وجه ایجابی مبارزه با ولنگاری فرهنگی در صداوسیما، توجه بیشتر به فعالان فرهنگی متعهد است. میگویند، بهترین راه برای نفی تاریکی، جلا دادن به روشنایی است. این سخن در عرصه فرهنگی بیشتر نمود دارد. بهترین راه برای تقابل با آثار هنری و هنرمندان مبتذل، بها دادن به هنرمندان درستکار و تحسین محصولات آنهاست.
اما وجه دیگر این مبارزه، کار سلبی است. یعنی همزمان با تقدیر از تولیدات فرهنگی مثبت و ارزشمند باید فعالیتهای فرهنگی منفی را تخریب کرد. صداوسیما بنا بر ملاحظاتی، در این زمینه
کم کار است. به ندرت پیش میآید که در برنامههای فرهنگی و هنری صداوسیما، به نقد بیمحابا و بیپرده تولیدات مبتذل پرداخته شود. خنثیزدگی یکی از عوامل زمینهساز ولنگاری فرهنگی است.
علاوهبر اینها، خود محصولات صداوسیما نیز باید دافع و نافی ولنگاری باشند. به طور طبیعی، هر چقدر که برنامههای صداوسیما -به ویژه برنامههای سرگرمکننده و جذاب- فاخرتر و دارای عمق و محتوای بیشتری باشند، میتوانند ذائقه مخاطب را به سمت محصولات فرهنگی و هنری اصیل و سالم سوق دهند.
پخش بیش از حد موسیقیهای بیمایه، تبلیغات بازرگانی، سریالهای سطحی و بیکیفیت، فیلمهای هالیوودی، تریبون دادن به چهرههای هنری ناباب و... از جمله مواردی هستند که میتوانند به ولنگاری فرهنگی در جامعه دامن بزنند و در صداوسیما هم اتفاق میافتند.
یکی از مهمترین ابزارها برای تقابل صداوسیما با ولنگاری فرهنگی، افزایش خلاقیت و نوآوری در برنامههاست. این خلاقیت باید هم در ساختار برنامهها اتفاق بیفتد و هم در محتوای آنها. این مسئله درباره گروههای مذهبی و معارفی اهمیت بیشتری مییابد. چنانکه این گروهها در تولیدات خود دست به ابتکاراتی بزنند که مخاطب را مجذوب خود کند، حتما بخشی از معضلات فرهنگی جامعه ترمیم میشود.